​تغییرات جنین و مادر در هفته دوازدهم بارداری

آنچه برای فرزند شما در هفته دوازدهم بارداری اتفاق می افتد:

فرزند شما در حالی به دوازدهمین هفته از عمر خود پا می‌گذارد که تنها یک هفته‌ی دیگر تا پایان مهم‌ترین مرحله‌ی رشد او یعنی سه ‌ماهه‌ اول بارداری باقی‌مانده است. با توجه به این فرصت اندک، در طول این هفته کوچولوی شما درست مانند روزهای گذشته و با سرعتی شگفت‌انگیز به روند رشد و تکامل خود ادامه داده تا با آمادگی کامل وارد سه ‌ماهه‌ دوم از عمر خود شود.

اگر می‌توانستید در این زمان به درون رحم خود نگاهی بیندازید، متوجه می‌شدید که به علت افزایش قابل‌ملاحظه‌ی سرعت رشد هفته به هفته او، از هفته‌ گذشته تاکنون، چیزی در حدود یک سانتی‌متر به قد جنین شما اضافه شده و او حالا طولی برابر با 6 سانتی‌متر یعنی اندازه ای شبیه به یک لیموترش کوچک دارد. وزن او نیز درست مانند قدش افزایش یافته و به حدود 9 الی 14 گرم در هفته 12 ام جنینی اش رسیده است. به نظرتان هنوز خیلی کوچک می‌آید؟ نگران نباشید، با وجود این ابعاد کوچک، بدن او تا حد زیادی با گذشت هفته به هفته بارداری شکل گرفته و بیشتر از هر زمان دیگری به نسخه‌ای کامل از یک فرزند خواستنی شباهت یافته است. خصوصاً که آن قسمت از روده‌هایش که در درون بند ناف قرار داشتند، بازگشت خود را به سمت شکم آغاز نموده‌اند تا به طور کامل در مکان دائمی و راحت تر خود یعنی حفره‌ی شکمی قرار گیرند.

برای این که بدن جنین 12 هفته ای شما بتواند پاسخگوی این سرعت رشد باشد، جفت و بند ناف مانند گذشته هفته به هفته به توسعه و تکامل خود ادامه داده و قلب کوچکش با قدرت و سرعت هرچه تمام‌تر (دو برابر ضربان قلب یک فرد بالغ) می‌تپد تا خون را به تمام بخش‌های بدن برساند.

در نمای ظاهری، کودک کوچولوی شما نسبت به هفته‌ی قبل تغییر چندانی نکرده است، به جز اینکه ویژگی‌های صورت او واضح‌تر شده و گوش‌ها و چشم‌هایش حرکت خود را به سمت محل اصلیشان آغاز نموده‌اند. البته پلک‌های این وروجک هنوز هم بسته هستند تا از چشم‌های در حال تکاملش محافظت کنند. دهان او به تدریج شروع به ترشح بزاق کرده و عضلاتی که قرار است در آینده به کمک آن‌ها شیر را از سینه‌های شما بمکند، به تدریج در گونه‌های ظریفش رشد می‌کنند.

روند استخوانی شدن اسکلت بدن جنین که از هفته‌های قبل شروع شده بود در این هفته همچنان ادامه پیدا کرده و آن دسته از استخوان‌هایی که کاملاً فرم گرفته‌اند در قسمت مغز استخوان کار حیاتی تولید گلبول‌های سفید را آغاز نموده تا از جنین در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها محافظت نمایند. استخوان‌های ترقوه و ران در این ماراتن رشد، سریع‌تر از سایر استخوان‌ها پیش می‌روند.

استخوان‌های ظریف دست‌ها و پاهای جنین هم از این قاعده مستثنی نبوده و علاوه بر این که سفت و سخت‌تر شده، عضلاتشان هم به مرور زمان قوی‌تر می‌شوند تا کوچولوی شما بتواند دست‌ها و پاهایش را با شیطنت و شیرینی فزاینده‌ای تکان دهد و این‌گونه وقت خود را در رحم سپری نماید. همچنین در هفته دوازدهم بارداری مراحل اولیه‌ی تکامل ناخن‌های انگشتان دست کودک هم شروع می‌شود.

در هفته‌ دوازدهم بارداری برخلاف کند بودن تغییرات ظاهری جنین، سرعت رشد و تکامل در درون بدن او بسیار بالاست و روز به روز بر گستره‌ی فعالیت‌های اندام‌های داخلی بدن اضافه می‌شود. لوزالمعده یا پانکراس هم اکنون شروع به تولید هورمون انسولین کرده و کبد علاوه بر فعالیت‌های گذشته، کار تولید صفرا را هم آغاز نموده است. در این هفته همچنین کلیه‌ها با تصفیه‌ی خون و جداسازی آب اضافی و مواد بدون فایده از آن، برای اولین بار شروع به تولید ادرار می‌کنند. شاید برایتان باورکردنی نباشد، اما جنین بازیگوش شما از این هفته به بعد در درون خانه‌ی کوچک خود یعنی کیسه‌ی آمنیوتیک ادرار می‌کند  .

این اتفاق به نظر عجیب و خنده‌دار، علاوه بر آن‌که نشانه‌ای از عملکرد صحیح بدن جنین شماست، نقش مهمی هم در تأمین سلامت او دارد، زیرا ادرار به مرور بخش اعظمی از حجم مایع آمنیوتیک را می‌سازد که وظیفه‌ی محافظت از کوچولویتان را در بارداری هفته به هفته شما به عهده داشته و فضایی کافی را برای حرکت و شنای آزادانه‌ی او فراهم می‌کند.

البته اتفاقات هفته‌ دوازدهم بارداری به اینجا ختم نمی‌شود، هیجان‌انگیزترین رخداد این هفته ظهور پاسخ‌های غیرارادی بدن به محرک‌ها (رفلکس) بوده که به دلیل توسعه‌ی سیستم عصبی اتفاق می‌افتد. با تکامل این سیستم و شکل‌گیری ارتباطات عصبی بین بخش‌های مختلف مغز از جمله دو نیمکره‌ی چپ و راست و در نتیجه افزایش هماهنگی سیستم عصبی با عضلات بدن، جنین در پاسخ به محرک‌های مختلفی مانند ضربه وارد شدن به شکم دست‌ها و پاهای کوچک خود را بیشتر از گذشته به حرکت درآورده و تلاش می‌کند تا علاوه بر لگد زدن وضعیت‌های مختلفی مانند مشت کردن، چرخاندن و تکان دادن انگشت‌های ظریفش را امتحان کند. او همچنین می‌تواند ژست‌های صورتش را عوض کرده، اخم کند و حتی لب‌هایش را به هم فشار دهد. اگر دقت کنید شاید از حالا به بعد بتوانید درسونوگرافی هفته 12 بارداری به بعد شیرین‌کاری‌های او را به خوبی مشاهده کنید.

در بدن شما در طول این هفته چه تغییراتی اتفاق می افتد؟

دوازدهمین هفته از بارداری، نقطه‌ی عطفی در دوران بارداری شما است. با رسیدن به این هفته احتمال سقط خود به خودی جنین کاهش یافته و شما می‌توانید با آرامش خاطر خبر فوق‌العاده و هیجان‌انگیز بارداری خود را به خانواده و دوستان بدهید و کم کم برای تهیه‌ی یک کمد پر از لباس‌های زیبا و راحت برای فرزندتان و همچنین شش ماه آینده‌ی بارداری خود آماده شوید.

در هفته‌ی دوازدهم بارداری تغییرات ظاهری شما هنوز هم در حدی نیست که دیگران به راحتی متوجه باردار بودنتان بشوند. در این هفته رحم در حال رشد کمی از لگن بیرون آمده و ماما یا متخصص در هنگام معاینه می‌تواند نوک رحم را در قسمت پایینی شکم و درست در بالای استخوان شرمگاهی (عانه) لمس کند. خبر خوشایند این هفته این است که با رشد و بیرون آمدن رحم از لگن، از فشار آن بر روی مثانه کاسته خواهد شد و در نتیجه یکی از علایم آزاردهنده‌ی و اولیه‌ی بارداری یعنی تکرر و احساس فوریت برای ادرار برطرف می‌گردد. البته به خاطر داشته باشید که این فقط یک دوره‌ی استراحت موقت است و با بزرگ‌تر شدن جنین در سه‌ماهه‌ی سوم بارداری، رحم مجدداً بر مثانه فشار وارد کرده و این علامت باز می‌گردد.

خبر خوشحال‌کننده این هفته این است که با قرار گرفتن در آستانه سه‌ماهه‌ی دوم بارداری به تدریج از شدت برخی از علایم آزاردهنده‌ی اوایل حاملگی مانند تهوع و استفراغ، حساسیت سینه‌ها و خستگی کاسته خواهد شد. اما در عوض به شدت برخی علایم مانند احساس سرگیجه و ظاهر شدن لکه‌های قهوه‌ای بر روی پوست که از یکی دو هفته قبل آغاز شده بودند اضافه شده و یا اینکه از حالا به بعد برای اولین بار آن‌ها را  تجربه خواهید نمود.

ظهور ماسک بارداری (ملاسما یا کلوآسما)  که در آن هاله‌های تیره‌رنگی در پیشانی، گونه‌ها و چانه ایجاد می‌شود نیز عارضه‌ای است که احتمال رخ دادن آن از این هفته به بعد به خصوص در مادران با پوست سفید و موهای تیره افزایش می‌یابد. علاوه بر این احتمال بروز برآمدگی‌های قرمز رنگی با خطوط عنکبوت مانند در نقاط مختلف پوست از جمله صورت وجود دارد که در اثر تغییر سطح هورمون‌ها و بالا رفتن فشار خون که موجب پاره شدن رگ‌های خونی ظریف پوست می‌شوند، به وجود می‌آید. این خال‌ها کاملاً بی‌ضرر بوده و بعد از زایمان به مرور محو می‌شوند.

علاوه بر این‌ها، در این هفته همچنین ممکن است متوجه شوید که پوستتان نسبت به گذشته بسیار حساس‌تر شده و حتی استفاده از صابون و یا مواد شوینده مورد علاقه‌تان موجب تحریک پوست می‌گردد. بهتر است برای جلوگیری از التهاب، از صابون یا شامپوهای ملایم و بدون بو استفاده نمایید.

در هفته‌ی دوازدهم بارداری روند افزایش وزن با سرعت بیشتری ادامه پیدا کرده و در حدود یک سوم از وزن اضافی مربوط به بارداری از این هفته تا هفته بیستم، در بدن شما جایگزین خواهد شد. البته اگر هنوز هم به دلیل تهوع و استفراغ نمی‌توانید به مقدار کافی غذا بخورید ناراحت نباشید، به زودی و با ورود به سه‌ ماهه‌ی دوم بارداری این مشکل برطرف خواهد شد و شما به وزن مناسب دست خواهید یافت.

دومین نوبت ویزیت مراقبت‌های دوران بارداری احتمالاً در این هفته خواهد بود. در طی این ویزیت ماما یا پزشک شما علاوه بر ارزیابی وزن، فشار خون و اندازه‌ی رحم، با دستگاه مخصوص خود (داپلر) ضربان قلب جنین را هم چک می‌کند تا از سلامت او مطمئن شود. اگر تا به حال صدای قلب فرزندتان را نشنیده‌اید، این هفته همان زمانی است که انتظارش را می‌کشیدید، پس از لحظه لحظه شنیدن صدای دلنشین تپش‌های قلب کوچولویتان لذت ببرید.

فعالیت‌های هفته دوازدهم بارداری:

این هفته زمان مناسبی است تا ورزش‌های کگل را فرا گرفته و آن‌ها را از حالا به بعد تا زمان زایمان و حتی بعد از آن انجام دهید. ورزش های کگل مجموعه تمرینات ساده‌ای هستند که با منقبض کردن عضلات کف لگن صورت می‌گیرند و منجر به تقویت این دسته از عضلات می‌شوند. انجام صحیح این تمرینات برای شما فواید زیادی به همراه دارد از جمله اینکه کمک می‌کند تا بی‌اختیاری ادراری کاهش یافته و از نشت ادرار جلوگیری شود، فرآیند زایمان آسان‌تر شده و همچنین عملکرد جنسی به طور قابل توجهی بهبود یابد.

نگران نباشید:

در روزهای ابتدایی این هفته ممکن است متوجه شوید که یک خط تیره‌ی عمودی بر روی شکم شما (از ناف تا استخوان شرمگاهي) ظاهر شده است. نگران نباشید، این خط سیاه و تیره که رنگ آن با پیشرفت حاملگی تیره‌تر می‌شود، «لینه آ نیگرا» نام دارد. این اتفاق به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از بارداری و افزایش ملانین که رنگدانه‌ی پوست است معمولاً در این هفته و یا در هفته‌های ابتدایی سه‌ ماهه‌ی دوم بارداری رخ می‌دهد و مدتی پس از زایمان به مرور کم‌رنگ و محو می‌شود.

بایدها:

• برای پوشاندن لکه‌های تیره‌ی ایجاد شده بر روی پوست خود از مواد آرایشی استفاده کنید که مخصوص دوران بارداری باشند و پزشک شما سلامت آن‌ها را تأیید کرده باشد.

• با بزرگ‌تر شدن شکم‌تان، سعی کنید از حالا به بعد لباس‌هایی را بپوشید که فشار کمتری را به رحم در حال رشدتان وارد می‌کنند و احساس راحتی بیشتری را به شما می‌دهند.

• اگر هنوز هم دچار مشکل خواب رفتن هستید، دوش آب گرم قبل از خواب و انجام ورزش‌های تنفسی و هوازی و خصوصاً یوگا می‌تواند به شما کمک کند تا خواب آرامی را تجربه کنید. هم‌چنین می‌توانید از همسرتان بخواهید تا کمی قبل از خواب به آرامی ماساژتان دهد.

• برای این که بتوانید به حد کافی وزن بگیرید و انرژی لازم را برای رشد سریع بدن فرزندتان فراهم نمایید، از میان وعده‌ها غافل نشوید. تکه‌های میوه، سبزیجات تازه(مانند مصرف ریحان، نعنا و …)، کره‌ی بادام زمینی، نان‌های سبوس‌دار، آجیل خصوصاً بادام و هم‌چنین آب میوه‌های طبیعی میان‌وعده‌های مناسبی هستند.

• احساس سرگیجه در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و هم‌چنین افت قند خون است. بنابراین برای مقابله با این حالت می‌بایست به طور منظم در دفعات متعدد غذا بخورید (6 وعده در روز به جای 3 وعده) و هم‌چنین همیشه همراه خود یک خوراکی شیرین مانند خرما به همراه داشته باشید.

• اگر دچار احساس سرگیجه یا ضعف شدید، به آرامی بنشینید و با قرار دادن سر خود در بین زانوها، به طور عمیق و آرام نفس بکشید. البته بهتر است که در وهله‌ی اول اگر لباس تنگی به تن دارید، با باز کردن دکمه‌های لباستان از فشار آن‌ها بر بدنتان بکاهید. به محض این که احساس نمودید کمی حالتان بهتر شده می‌بایست به سرعت با مصرف یک خوراکی شیرین وضعیت‌تان را بهبود ببخشید.

نبایدها:

• از مکمل‌ها و داروهای پوستی حاوی ویتامین A به طور خودسرانه استفاده نکنید. اگرچه دوز بالای ویتامین A ممکن است بتواند مشکل لکه‌های قهوه‌ای تیره ظاهر شده بر روی پوست صورت را برطرف کند، اما مصرف آن در دوران بارداری ممنوع است، چون علاوه بر آسیب به کبد شما به سلامتی فرزندتان هم صدمه جدی می‌زند.

• اگر دچار گرفتگی بینی در هنگام خواب شده‌اید، از مصرف خودسرانه دارو و قطره‌های بینی خودداری کنید. تغییرات هورمونی ناشی از بارداری حتی بر روی بینی‌تان هم تأثیر گذاشته و باعث بروز چنین مشکلی شده است. برای بهبود این حالت با استفاده از بُخور هوای اتاق را مرطوب ساخته و در صورت احساس خشک شدن بینی، با مالیدن وازلین آن را نرم نمایید. مرطوب نگه‌داشتن بینی و شستن آن با آب نمک رقیق یا سرم نمکی (نرمال سالین) هم به کاهش گرفتگی بینی کمک خواهد کرد.

• مواد حاوی کافئین (قهوه، نوشابه، چای و شکلات) را بیش از حد مصرف نکنید. کافئین موجود در این مواد علاوه بر شدت دادن به اختلالات خواب، باعث می‌شود تا آب بیشتری از بدن شما دفع شده و میزان جذب کلسیم در بدن‌تان کاهش یابد.

پیشنهاد ما به شما برای بهبود شرایط، در این دوران:

اگر احساس می‌کنید که پوست بدنتان بیش از حد چرب شده است، بهتر است از محصولات آرایشی بهداشتی فاقد روغن که مخصوص دوران بارداری هستند استفاده کنید. اما اگر پوستتان خشک و شکننده شده و احساس می‌کنید که کشیده می‌شود، از همین حالا و قبل از بزرگ شدن شکمتان، با استفاده از محصولات پیشگیری‌کننده، از ایجاد ترک های بارداری، از پوست‌تان در این دوران محافظت نمایید. البته روغن زیتون، روغن نارگیل و یا حتی کره‌ی کاکائو هم محصولات ارزان قیمتی هستند که استفاده‌ی منظم از آن‌ها در دوران بارداری و پس از تولد به جلوگیری از ایجاد ترک‌های بارداری و محو شدن سریع‌تر آن‌ها کمک می‌کنند.