شیردهی به دوقلوها و چندقلوها

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

شیردهی به دوقلوها در ابتدا ممکن است چالشی مضاعف برای مادر باشد. شیردهی هم زمان به دو نوزاد، حفظ بدن شیرخواران درحالت تعادل هنگام شیردهی و مواجه با اطرافیانی که از نحوه شیردهی به دوقلوها ناآگاه هستند، می تواند عامل نگرانی مادر باشد. گرچه فواید شیر مادر سبب می شود که مادر تلاش خود را جهت شیردهی چندین برابر کند، اما در نهایت مادران متوجه می شوند که نه تنها شیردهی به دوقلوها ممکن بوده، بلکه آسان نیز می باشد. 

برنامه شیردهی به دوقلوها:

در چند هفته آغاز تولد، نوزادان  8 تا 12 بار به تغذیه با شیر مادر در طول روز نیاز دارند. شیردهی به دوقلوها باید هر 2 تا 3 ساعت در طی روز و شب انجام شود. مدت زمان شیردهی به دوقلوها 20 تا 30 دقیقه می باشد، اما مادر باید منتظر باشد تا نوزاد کاملا سیر شود. در آغاز شیردهی بهتر است شیردهی به دوقلوها در یک زمان تنظیم شود. اما مادر باید بخاطر داشته باشد هر کدام از نوزادها عادت ها و اشتهای متفاوتی دارند. بنابراین، مادر باید نیازهای غذایی هر یک از نوزادان خود را بشناسد، برای مثال ممکن است یک نوزاد نیاز غذایی بیشتری از نوزاد دیگر داشته باشد. بعضی از مادران با اینکه یکی از نوزادان گرسنه می باشد به او شیر نمی دهند تا بتوانند برنامه غذایی یکسانی برای آنها تنظیم کنند، از طرفی دیگر، گروه دیگری از مادران هم که در طول روز بر اساس تقاضای نوزادن به آنها شیر می دهند و شیردهی در هنگام شب را  برنامه ریزی می کنند. به هر حال مادران هر راهی را برای شیردهی به دوقلوها انتخاب می کنند باید دفعات و مدت زمان شیردهی را بخاطر داشته باشند تا مطمئن شوند که نوزاد شیرکافی دریافت نماید.

نکاتی در مورد نحوه شیردهی به دوقلوها:

• ترتیب شیردهی به دو قلوها: مادر می تواند به صورت هم زمان یا پشت سر هم به نوزادان خود شیر بدهد. مهمترین مزیت شیردهی پشت سر هم به نوزادان این است که مادر تمام ساعات شبانه روز را صرف شیردهی نمی کند (ابتدا نوزاد اول، سپس نوزاد دوم و برعکس).

• استفاده از بالش شیردهی: بالش هایی هستند که جهت شیردهی به دوقلوها مورد استفاده قرار می گیرند. بالش شیردهی قرارگیری نوزادان و وضعیت شیردهی را راحت تر می کند. مادران همچنین می توانند از حوله های لوله شده نیز بجای بالش شیردهی استفاده کنند.

• استفاده از نیروی کمکی در شروع شیردهی: اگر مادری برای نخستین بار شیردهی را آغاز نموده است بهتر است در ابتدا فردی برای نگه داشتن نوزاد به او کمک کند. در صورتی که مادر تنها است، باید بر روی زمین نشسته و اطراف خود را با بالش بپوشاند و سپس شیردهی را آغاز نماید.

• انتخاب وضعیت شیردهی مناسب: مادر باید وضعیت شیردهی مناسب را انتخاب کرده و برای حفاظت از سر نوزاد از بالش شیردهی استفاده کند. پوزیشن فوتبال و یا روش زیر بغل از جمله وضعیت های مناسب شیردهی می باشند که مادران می توانند به صورت ترکیبی نیز از این وضعیت ها استفاده کنند.

• جابجا نمودن سینه ها: در طی هر بار شیردهی مادر باید از هر دو سینه به نوزاد شیر بدهد تا هر دو سینه به یک میزان تحریک شوند.

نحوه شیردهی در سه قلویی و چند قلویی:

• در صورت شیردهی به سه نوزاد و یا بیشتر، مادر در ابتدا باید به دو نوزاد شیر دهد و سپس قل سوم را تغذیه نماید.

• مادران باید عملکرد مناسب در شیردهی داشته باشند: اگر مادری حتی با داشتن چندین بار تمرین در روش های شیردهی، نمی تواند پشت سر هم به نوزادان خود شیر بدهد جای نگرانی نیست، زیرا مادران می توانند از شیشه شیر برای شیردهی به یک نوزاد استفاده نمایند در حالیکه مشغول شیردهی به نوزاد دیگری هستند (شیشه شیر می تواند حاوی شیر دوشیده مادر یا شیر خشک باشد). نکته مهم این است که مادران باید به خاطر داشته باشند که در هنگام تغذیه با شیر مادر، وضعیت شیردهی مناسب هم برای مادر و هم نوزادان را انتخاب نمایند.

• توجه به چفت شدن دهان نوزاد و سینه مادر: شیردهی از سینه مادر نباید سبب ایجاد زخم یا شقاق نوک سینه مادر شود. زخم سینه معمولا در اثر عدم قرارگیری درست سینه مادر در دهان نوزاد ایجاد می شود. اگر نوک سینه مادر در هنگام شیردهی حساس شده باشد مادر می تواند از کرم لانولین استفاده نماید زیرا لانولین درد سینه را کاهش داده و در نتیجه مادر می تواند بیشتر به نوزادان شیر بدهد.

انرژی مصرفی مادران هنگام شیردهی به دوقلوها:

میزان کالری مصرفی مادر هنگام شیردهی به یک نوزاد، روزانه 500 کالری می باشد. بنابراین مادرانی که فرزاندان آنها دوقلو هستند تقریبا 1000 کالری در روز برای تغذیه نوزادان خود با شیر مادر مصرف می نمایند.

انرژی مورد نیاز مادران در شیردهی به دوقلوها:

هرچه میزان شیردهی بیشتر باشد، انرژی مصرفی بیشتر شده و در نتیجه مادر باید انرژی بیشتری را نیز دریافت نماید. مادر باید مقدار انرژی دریافتی در هنگام شیردهی به دوقلوها را حفظ نماید. میزان انرژی مورد نیاز مادران برای هر نوزاد، 450 تا 500 کالری بیش از مقدار کالری مصرفی آن ها پیش از بارداری می باشد و یا به عبارتی دیگر برای دوقلوها، حدود 1000 کالری بیش از کالری مصرفی روزانه است. مادران ممکن است با بزرگ شدن نوزادان و افزایش نیاز آنها به شیردهی، نیاز داشته باشند که کالری دریافتی خود را افزایش دهند. مادرانی که شیر خود را به نوزادن می دهند باید رژیم غذایی مناسب داشته باشند و آب فراوان بنوشند. همچنین مادران شیرده باید مطمئن باشند که رژیم غذایی آنها حاوی کلیسم کافی است. این مادران باید روزانه حداقل 1000 میلی گرم کلیسم در روز مصرف کنند و مادرانی که چند قلو دارند ممکن است مقدار کلیسم بیشتری نیاز داشته باشند. 

تولید شیر کافی برای دوقلوها:

شیردهی مکرر به دوقلوها سبب افزایش ذخیره شیر مادر می گردد. اگر مادری شیر خود را به نوزادان نمی دهد یا هنوز با خروج شیر از سینه مشکل دارد، باید برای افزایش شیردهی، پستان ها را مرتب بدوشد زیرا این روش می تواند در خروج بیشتر شیر تأثیرگذار باشد.

با توجه به اینکه بیشترین میزان شیر مادر در 5 دقیقه اول شیردهی خارج می شود، شیردهی در مدت زمان کمتر و با دفعات بیشتر می تواند تولید شیر مادر را افزایش دهد. همچنین شیردهی 4 بار بیشتر از مقدار گفته شده، می تواند تولید شیر مادر را افزایش دهد. استفاده از شیردوش های مکانیکی یکی از روش های نوینی است که مادران می توانند از آن برای شیردهی نوزادان خود حتی در مواردی که نوزادان خواب هستند استفاده نمایند. 

تغذیه انحصاری با شیر مادر یا استفاده از مکمل های غذایی برای دوقلوها: 

تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 6 ماهگی برای نوزادان توصیه می شود و تغذیه با شیر مادر می تواند حداقل تا یک سال ادامه داشته باشد. اما رعایت اصول فوق برای نوازدان دوقلو مشکل است. گاهی مادرانی که دوقلو دارند، نمی توانند تغذیه انحصاری با شیر مادر به مدت 6 ماه یا حتی تا سه ماه داشته باشند. در چنین مواردی استفاده از مکمل های غذایی یا شیر خشک می تواند مدت شیردهی مادر را افزایش دهد. اگرچه استفاده از مکمل ها و شیر خشک می تواند تولید شیر را کاهش دهد، بنابراین برای افزایش تولید شیر، سینه ها باید مرتب تخلیه شوند.

کمک گرفتن برای شیردهی به دوقلوها:

بسیاری از مادران در اولین تغذیه با شیر مادر دچار مشکل می شوند، بنابراین این مادران نباید بترسند و یا ناراحت باشند زیرا می توانند از دیگران کمک بگیرند. متخصصین نوزادان و ماماها که تجربه کافی دارند می توانند به مادران در شیردهی کمک کنند. همچنین استفاده از تجربیات مادرانی که دوقلو داشته اند می تواند بسیار ارزشمند و کمک کننده باشد.

تقاضای بیشتر، عرضه بیشتر:

مهمترین رکن در تولید شیر، عرضه برابر تقاضا می باشد. هرچه تغذیه با شیر مادر بیشتر باشد، تولید شیر نیز بیشتر می شود، به همین دلیل مادرانی که دوقلو دارند شیر کافی برای تغذیه نوزادان خود دارند. افزایش مکیدن پستان ها توسط نوزادان سبب افزایش تولید شیر می شود. دانستن این موضوع به مادران کمک می کند تا بدانند که می توانند شیر کافی برای نوزادان خود تولید نمایند. درک برابری عرضه و تقاضا می تواند سبب افزایش شیردهی، افزایش تولید شیر و در نهایت رشد نوزاد شود. مکیدن سینه مادر توسط نوزاد باعث آزادسازی هورمون های پرولاکتین و هورمون اکسی توسین می شود. هورمون پرولاکتین تولید شیر را تحریک می نماید و هورمون اکسی توسین سبب خروج شیر مادر از پستان ها می شود. به فرآیند آزاد شدن شیر مادر رفلکس خروج شیر می گویند. رفلکس خروج شیر فرآیندی بسیار مهم است زیرا به کمک آن شیر تولید شده، در دسترس نوزادان قرار می گیرد. 

نحوه شیردهی به دوقلوهای نارس:

اگر یک یا هر دو  نوزاد دوقلو ضعیف یا نارس باشند، ممکن است در ابتدا مادر نتواند شیر خود را به نوزاد بدهد. بنابراین مادر احساس ناراحتی کرده و حتی فکر می کند که هرگز نمی تواند به نوزادان خود شیر مادر بدهد. در این موارد مادر باید از پرسنل درمانی کمک بگیرد که چه مقدار تغذیه با شیر مادر برای نوزادان کافی است و کادر درمانی به مادر کمک می کنند تا شیردهی را آغاز نماید. بیشتر مادران در این مرحله به کمک دیگران نیاز دارند. در این مرحله مادر باید از تجربیات کسانی که سابقه شیردهی دارند استفاده نماید. شیردهی در 24 ساعت اول پس از تولد باید آغاز شود و مادر باید اطمینان حاصل کند که نوزادان با شیر مادر تغذیه شوند. چنانچه مقدار آغوز (اولین شیری که سینه‌ها در طول بارداری تولید می کنند) بسیار کم باشد، باید آغوز به نوزاد داده شود زیرا این شیر از ابتلا به بیماری های عفونی در نوزادان جلوگیری می نماید. شیردهی به محض توانایی مادر باید آغاز شود. ترجیحا 10 تا 12 بار شیردهی در 24 ساعت و یک بار شیردهی در شب مناسب ترین نوع شیردهی می باشد. شیردهی کوتاه مدت و با دفعات بیشتر برای تولید هرچه بیشتر شیر مناسب تر بوده، زیرا مادر احساس خستگی کمتری می کند و نوک سینه ها سالم تر می ماند.