کلینیک اندومتریوز 

اندومتریوز اختلالی است که در آن بافت داخلی رحم (اندومتر) در خارج از حفره رحم رشد می کند. اندومتریوز ممکن است در تخمدان، روده و بافت لگنی ایجاد و در آنجا رشد نماید. معمولا اندومتریوز در خارج از بافت لگنی ایجاد نمی شود. تغییرات هورمونی سیکل قاعدگی، بافت اندومتریوز را تحت تاثیر قرار می دهد و سبب التهاب و درد می شود. حدود 10 درصد زنان به اندومتریوز مبتلا می شوند و معمولا پس از یائسگی علائم اندومتریوز کاهش می یابد.

علائم اندومتریوز: 

علائم اندومتریوز متعدد است و خانم ها می توانند علائم اندومتریوز را به صورت خفیف، متوسط و یا شدید داشته باشند، اگرچه شدت درد نمی تواند میزان بیماری را نشان دهند. ممکن است فردی علائم اندومتریوز را به صورت خفیف داشته باشد، اما بیماری او شدید باشد و فرد دیگری علائم زیادی داشته، اما میزان بیماری اندومتریوز در او خفیف باشد. از مهمترین علائم اندومتریوز درد لگن است. همچنین پریود دردناک و درد در ناحیه تحتانی شکم، قبل و هنگام پریود از دیگر علائم اندومتریوز می باشند. سایر علائم اندومتریوز شامل ناباروری، حجم زیاد خونریزی قاعدگی یا خونریزی در میان سیکل های پریود، درد پس از رابطه جنسی، درد در هنگام حرکات روده ای و کمر درد در هر زمانی از سیکل قاعدگی می باشد. 

درمان اندومتریوز:

اندومتریوز درمان قطعی ندارد و فقط می توان علائم اندومتریوز را تعدیل نمود. مهمترین اقدام برای درمان اندومتریوز، شامل کاهش درد، درمان ناباروری و کاهش دیگر علائم آزاردهنده اندومتریوز است زیرا تحت چنین شرایطی و در صورت عدم درمان اندومتریوز، ممکن است زندگی فرد مبتلا مختل گردد. درمان اندومتریوز شامل دارو درمانی و جراحی بوده که باعث کاهش علائم بیماری اندومتریوز می گردد. اولین مرحله درمان اندومتریوز در کلینیک تخصصی اندومتریوز، دارو درمانی است و در صورت عدم بهبودی و کاهش علائم بیماری و یا در موارد ناباروری، عمل جراحی توصیه می شود. درمان ها شامل موارد ذیل می باشند:

• درمان داروئی اندومتریوز:

-مصرف مسکن: یکی از راه های درمان اندومتریوز استفاده از داروهای مسکن مانند ایبوبروفن می باشد که البته در همه افراد مبتلا به اندومتریوز موثر نمی باشد.

-هورمون درمانی: گاهی مکمل های هورمونی می توانند اندومتریوز را متوقف نمایند. هورمون درمانی سبب تنظیم تغییرات ماهانه هورمون های جنسی می شود.

-داروهای پیشگیری از بارداری: قرص های پیشگیری از بارداری به دلیل جلوگیری از رشد بافت اندومتر میزان بارداری را کاهش می دهند. قرص ها و پچ های پیشگیری از بارداری می توانند درد و میزان گسترش اندومتریوز را کاهش دهند. داروهای پروژسترونی معمولا قاعدگی را متوقف می نمایند اما لازم به ذکر است که پروژسترون ها انتخاب اول برای درمان نمی باشند زیرا میزان پوکی استخوان، چاقی و افسردگی را افزایش می دهند.

-داروهای آگونیست و آنتاگونیست گنادوتروپین ها: داروهای آگونیست گنادوتروپین ها تولید استروژن را متوقف می نمایند. مهار تولید استروژن، مانع از ایجاد پریود گردیده و باعث یائسگی موقت می شود. هورمون آزاد کننده گنادوتروپین ها عوارض جانبی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن دارد اما مصرف استروژن به همراه پروژسترون مانع از بروز عوارض فوق می گردد.

-دانازول: دانازول یکی از داروهائی است که جهت متوقف نمودن پریود و کاهش عوارض اندومتریوز بکار می رود. عوارض دانازول شامل آکنه و هیرسوتیسم (پرموئی) می باشد. 

• جراحی برای درمان اندومتریوز:

-لاپاراسکوپی: لاپاراسکوپی یک جراحی کوچک است و می تواند هم برای تشخیص و هم درمان بکار رود. جراح به وسیله ایجاد برش کوچکی بر روی شکم بافت اندومتریوز را برمی دارد.

-هیسترکتومی: گاهی ندرتاً جهت درمان اندومتریوز، هیسترکتومی انجام می گیرد. در طی جراحی پزشک رحم و سرویکس (دهانه رحم) و همچنین تخمدان ها را بر می دارد، زیرا تخمدان ها با تولید استروژن باعث رشد بافت اندومتریوز می شوند.

راهکار های غیردارویی کاهش درد اندومتریوز:

• استراحت و ریلکسیشن

• دوش آب گرم

• داشتن تغذیه مناسب برای جلوگیری از یبوست

• ورزش کردن

• گذاشتن کیسه آب گرم بر روی شکم

علت اندومتریوز: 

علت اصلی اندومتریوز نامشخص است. چندین تئوری در رابطه با علت اندومتریوز وجود دارد که هیچکدام از آن ها به اثبات نرسیده اند. احتمالاتی که با بررسی های صورت گرفته بر روی افراد مبتلا به اندومتریوز در کلینیک اندومتریوز صورت گرفته، برای علل اندومتریوز مطرح می باشند عبارتند از:

-برگشت خون قاعدگی به رحم: یکی شایع ترین فرضیه علل اندومتریوز برگشت خون قاعدگی به رحم است. بر اساس این فرضیه خون قاعدگی بجای اینکه از بدن خارج گردد، از طریق لوله های فالوپ (لوله های رحمی) وارد حفره شکم می شود و در اندام های لگن رشد می کند.

-از دیگر علل اندومتریوز می توان به ژنتیک افراد اشاره نمود، مثلا فردی که یکی از اعضای خانواده او به اندومتریوز مبتلا باشد، نسبت به ابتلا به این بیماری مستعدتر است. همچنین میزان اندومتریوز در زنان سفید پوست بیشتر از سیاه پوستان می باشد.

-عوامل محیطی از دیگر علل اندومتریوز می باشد، به طور مثال برخی آلاینده های محیط زیستی مانند وجود ترکیباتی همچون دی اکسین در محیط می تواند احتمال ابتلا به اندومتریوز را افزایش دهد.

-گفته می شود که انجام اعمال جراحی از قبیل هیسترکتومی یا سزارین می تواند سبب تهاجم بافت اندومتر به محل جراحی شده و اندومتریوز ایجاد نماید. 

مراحل اندومتریوز در کلینیک:

اندومتریوز به چهار حالت خفیف، ملایم، متوسط و شدید وجود دارد که بر اساس محل قرارگیری، اندازه، تعداد و عمق اندومتریوز تقسیم بندی می گردند.

مرحله اول، مرحله اندومتریوز خفیف (minimal) : در این مرحله شدت اندومتریوز بسیار کم است، آسیب یا زخم کم عمق و سطحی در تخمدان ایجاد می شود. این اندومتریوز می تواند سبب التهاب در درون حفره لگنی شود.

مرحله دوم، مرحله اندومتریوز ملایم (mild) : مانند اندومتریوز خفیف است با این تفاوت که زخم و آسیب های عمقی تری سطح تخمدان و لگن را در بر می گیرد.

مرحله سوم، مرحله اندومتریوز متوسط (moderate) : این اندومتریوز بخش عمقی تخمدان و لگن را شامل می شود و مناطق گسترده ای را به صورت کیست های اندومتریوز می پوشاند.

مرحله چهارم، مرحله اندومتریوز شدید(severe) : اندومتریوز شدید بخش های عمقی لگن و تخمدان ها را به صورت کیست های بزرگ تر دربر می‎گیرد، همچنین مناطقی از لوله های فالوپ و روده را هم تحت پوشش قرار می دهد. 

تشخیص اندومتریوز:

از آنجایی که علائم اندومتریوز می تواند مشابه علائم بیماری های دیگر از قبیل کیست تخمدان و بیماری التهابی لگن باشد، بنابراین تشخیص اندومتریوز و در راستای آن انتخاب روش درمانی مناسب، باید با دقت انجام گیرد. ممکن است که پزشک  در کلینیک اندومتریوز جهت تشخیص اندومتریوز از یک یا تعداد بیشتری از روش های زیر استفاده نماید. مراحل تشخیص اندومتریوز به قرار زیر است: 

• بررسی تاریخچه دقیق بیماری فرد: پزشک علائم و سابقه خانوادگی فرد را از نظر ابتلا به اندومتریوز بررسی می نماید. ارزیابی کلی، امکان بررسی اختلالات طولانی مدت را فراهم می نماید.

• معاینه فیزیکی: در هنگام معاینه لگن، شکم از نظر وجود کیست و آسیب قسمت پشتی رحم بررسی می گردد.

• سونوگرافی: سونوگرافی واژینال یا سونوگرافی شکمی برای تشخیص اندومتریوز توسط پزشک انجام می گیرد. هر دو نوع سونوگرافی تصاویری از اندام تولید مثل ایجاد می کنند و همچنین امکان شناسائی کیست های مرتبط به اندومتریوز را فراهم می نمایند. 

• لاپاراسکوپی: تنها تکنیک قطعی جهت شناسایی اندومتریوز، لاپاراسکوپی است. با کمک روش لاپاراسکوپی امکان تشخیص و حذف بافت اندومتریوز وجود دارد.

عوارض اندومتریوز:

ناباروری یکی از مهمترین عوارض اندومتریوز می باشد. افرادی که اندومتریوز خفیف تا متوسط دارند ممکن است باردار شوند. بر طبق تحقیق انجام گرفته توسط تعدادی از دانشمندان 30 تا 40 درصد از زنان مبتلا به اندومتریوز، دارای مشکلات ناباروری و اختلال در بارداری می باشند. در مطب تاثیر اندومتریوز بر باروری زنان، به چگونگی تاثیر این عارضه در ناباروری زنان پرداخته ایم.  استرس، اضطراب و دیگر مشکلات روحی مثال های دیگری از عوارض اندومتریوز در صورت ناباروری هستند. روش های درمانی دارویی نمی توانند سبب بهتر شدن اختلالات باروری شوند. بعضی زنان با اندومتریوز شدید، بعد از انجام عمل جراحی می توانند باردار شوند اما در صورتی که بارداری صورت نگیرد، روش IVF شانس بارداری را افزایش می دهد. لازم به ذکر است عمل لاپاراسکوپی برای برداشتن اندومتریوز فقط می تواند یکبار در طول عمر یک فرد انجام شود. 

پیگیری عوارض اندومتریوز و اقدام جهت درمان آن، حتی برای افرادی که تمایل به بارداری ندارد، توصیه می شود. 

عوامل خطر اندومتریوز:

تحقیقات نشان داده است که 2 تا 10 درصد زنان در سنین بین 25 تا 40 سال به اندومتریوز مبتلا می شوند. اندومتریوز معمولا  پس از بلوغ و شروع سیکل های پریود ایجاد می گردد. آشنایی با عوامل خطر اندومتریوز می تواند تعیین نمایند که آیا فرد مستعد اندومتریوز می باشد یا خیر. بنابراین بهتر است برای بررسی شرایط خود به کلینیک اندومتریوز مراجعه فرمایید.
 

• سن: زنان در تمام سنین در معرض  ابتلا به اندومتریوز می باشند اما اندومتریوز در سنین بین 25 تا 40 سال شایع تر است. 

• وجود سابقه خانوادگی: احتمال اندومتریوز در افرادی که یکی از اعضای خانواده آن ها مبتلا به اندومتریوز باشد، افزایش می یابد.

• تاریخچه بارداری: بارداری می تواند موقتا علائم اندومتریوز را کاهش دهد. احتمال ابتلا به اندومتریوز در افرادی که بچه ندارند بیشتر است، اگرچه اندومتریوز در افرادی که بچه دارند هم ممکن است ایجاد شود.

• داشتن سابقه اختلال در سیکل های پریود: افرادی که اندومتریوز دارند ممکن است تغییراتی در چرخه قاعدگی شان رخ دهد، تغییراتی از قبیل سیکل های پریود کوتاه تر، خون ریزی زیاد قاعدگی و یا سیکل های قاعدگی طولانی. این موارد ممکن است احتمال اندومتریوز را افزایش دهند.