دیابت نوع یک در بارداری

یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های زنانی که مبتلا به دیابت نوع ۱ هستند، مسئله بارداری است. بارداری در چنین شرایطی واقعا می‎تواند چالش برانگیز باشد؛ چرا که با تغییرات فیزیولوژیک بارداری، کنترل قند خون سخت‌تر خواهد بود و از طرفی قند بالا می‌تواند باعث بروز ناهنجاری و دیگر عوارض برای نوزاد شما شود. خوشبختانه با مدیریت صحیح و پشتیبانی مناسب این بیماری، می‌توانید بارداری سالم و موفقی را داشته باشید. در ادامه به توضیح نکات لازم برای بارداری در زنان مبتلا به دیابت نوع ۱ خواهیم پرداخت.

دیابت نوع یک چیست؟ 

دیابت نوع 1 که زمانی به عنوان دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین شناخته می شد، یک بیماری مزمن است که در آن لوزالمعده یا همان پانکراس، یا انسولین کمی تولید می کند و یا اصلا انسولین تولید نمی کند. انسولین هورمونی است که به سلول ها اجازه می دهد تا برای تولید انرژی، گلوکز را از بیرون از سلول وارد سلول ها کنند.

عوامل مختلفی از جمله ژنتیک و برخی ویروس ها ممکن است در ایجاد دیابت نوع 1 نقش داشته باشند. اگرچه دیابت نوع 1 معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می شود، اما می تواند در بزرگسالان نیز ایجاد شود.

علیرغم تحقیقات فعال، دیابت نوع 1 هیچ درمانی ندارد و تنها می توان با مدیریت سطح قند خون توسط انسولین، رژیم غذایی مناسب و شیوه زندگی از بروز عوارض آن جلوگیری کرد.

علائم دیابت نوع یک در بارداری

علائم و نشانه های دیابت نوع 1 در بارداری می توانند نسبتاً ناگهانی ظاهر شوند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• تشنگی زیاد؛
• تکرر ادرار؛
• شب ادراری در کودکانی که قبلاً در طول شب رختخواب را خیس نمی کردند؛
• گرسنگی شدید؛
• کاهش وزن ناخواسته؛
• تحریک پذیری و سایر تغییرات خلقی؛
• خستگی و ضعف؛
• تاری دید.

علل دیابت نوع یک

علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است. معمولاً سیستم ایمنی به اشتباه سلول‌های تولیدکننده انسولین (جزایر لانگرهانس) را در پانکراس از بین می‌برد. سایر علل احتمالی عبارتند از:

• ژنتیک؛
• قرار گرفتن در معرض ویروس ها؛
• عوامل محیطی.

نقش انسولین در بدن

با تخریب تعداد قابل توجهی از سلول های جزایر لانگرهانس، یا انسولین کمی تولید می شود و یا اصلاً انسولینی تولید نخواهد شد. انسولین هورمونی است که از غده ای که در پشت و زیر معده (لوزالمعده) قرار دارد ترشح می شود. پانکراس انسولین را در خون ترشح می کند و این انسولین در گردش است و به قند اجازه می دهد تا وارد سلول های شما شود. انسولین میزان قند موجود در جریان خون را کاهش می دهد و با کاهش سطح قند خون، ترشح انسولین از پانکراس نیز کاهش می یابد.

نقش گلوکز در بدن:

گلوکز منبع اصلی انرژی برای سلول‌هایی است که ماهیچه‌ها و سایر بافت‌ها را می‌سازند و از دو منبع اصلی به دست می آید:

• غذا؛
• کبد.

قند از جریان خون جذب می شود و در بافت ها و به کمک انسولین وارد سلول ها می شود. کبد شما گلوکز را به صورت گلیکوژن ذخیره می کند و هنگامی که سطح گلوکز شما پایین است، مانند زمانی که مدتی است غذا نخورده اید، کبد گلیکوژن ذخیره شده را به گلوکز تجزیه می کند تا سطح گلوکز شما را در محدوده طبیعی نگه دارد. در دیابت نوع 1، هیچ انسولینی وجود ندارد که گلوکز را وارد سلول ها کند، بنابراین قند در جریان خون شما تجمع می یابد.

عوامل خطر دیابت نوع یک

برخی از عوامل خطر شناخته شده برای دیابت نوع 1 عبارتند از:

• سابقه خانوادگی: هرکسی که والدین یا خواهر و برادری مبتلا به دیابت نوع 1 دارد، خطر ابتلا به این بیماری در او کمی بیشتر است؛
• ژنتیک: وجود برخی ژن ها نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 1 است؛
• جغرافیا: با دور شدن از خط استوا، بروز دیابت نوع 1 افزایش می یابد؛
• سن: اگرچه دیابت نوع 1 می تواند در هر سنی ظاهر شود، اما در دو اوج قابل توجه ظاهر می شود. اولین پیک در کودکان 4 تا 7 ساله و دومی در کودکان 10 تا 14 ساله رخ می دهد.

عوارض دیابت نوع یک

با گذشت زمان، عوارض دیابت نوع 1 می تواند اندام های اصلی بدن شما از جمله قلب، رگ های خونی، اعصاب، چشم ها و کلیه ها را تحت تاثیر قرار دهد. حفظ سطح قند خون طبیعی می تواند به طور چشمگیری خطر بسیاری از عوارض را کاهش دهد. در نهایت، عوارض دیابت ممکن است ناتوان کننده یا حتی تهدید کننده زندگی باشد.

عوارض دیابت نوع 1 به شرح زیر است:

• بیماری قلبی و عروقی: دیابت خطر ابتلا به مشکلات مختلف قلبی عروقی از جمله بیماری عروق کرونر همراه با درد قفسه سینه (آنژین صدری)، حمله قلبی، سکته مغزی، تنگ شدن شریان ها (آترواسکلروز) و فشار خون را به طور چشمگیری افزایش می دهد؛

• آسیب عصبی (نوروپاتی): قند اضافی می تواند به دیواره رگ های خونی ریز (مویرگ ها) که اعصاب شما را تغذیه می کنند، به خصوص در پاها آسیب وارد کند. این موضوع می تواند باعث گزگز، بی حسی، سوزش یا درد شود که معمولاً از نوک انگشتان پا یا انگشتان دست شروع می شود و به تدریج به سمت بالا گسترش می یابد. قند خون ضعیف کنترل شده می تواند باعث شود که در نهایت تمام حس خود را در اندام های آسیب دیده از دست بدهید؛
• آسیب دستگاه گوارش: آسیب به اعصابی که بر دستگاه گوارش تأثیر می گذارد می تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند تهوع، استفراغ، اسهال و یا یبوست شود؛
• اختلال نعوظ: برای مردان، اختلال نعوظ ممکن است یک مشکل باشد؛
• آسیب کلیه (نفروپاتی): کلیه ها حاوی میلیون ها خوشه رگ خونی ریز هستند که مواد زائد خون شما را فیلتر می کنند. دیابت می تواند به این سیستم فیلتر ظریف، آسیب برساند. آسیب شدید می تواند منجر به نارسایی کلیه یا بیماری غیر قابل برگشت کلیه در مرحله نهایی شود که نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد؛
• آسیب چشم: دیابت می تواند به رگ های خونی شبکیه آسیب برساند (رتینوپاتی دیابتی) و به طور بالقوه باعث کوری شود. دیابت همچنین خطر سایر بیماری های جدی بینایی مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می دهد؛
• آسیب پا: آسیب عصبی در پا یا جریان خون ضعیف در پاها، خطر عوارض مختلف پا را افزایش می دهد. در صورت عدم درمان، بریدگی ها و تاول ها می توانند به عفونت های جدی تبدیل شوند که در نهایت ممکن است به قطع انگشت پا یا پا نیاز داشته باشند؛
• پوست و دهان: دیابت ممکن است شما را مستعد ابتلا به عفونت های پوست و دهان، از جمله عفونت های باکتریایی و قارچی کند. ابتلا به بیماری لثه و خشکی دهان نیز احتمال بیشتری دارد.

عوارض دیابت بارداری برای زنان باردار

سطح بالای قند خون هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است. دیابت حاملگی زمانی که دیابت به خوبی کنترل نشود، خطر سقط جنین، زایمان زودرس ، مرده زایی و نقایص مادرزادی را افزایش می دهد. برای مادر، دیابت حاملگی خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی، مشکلات چشمی دیابتی (رتینوپاتی)، فشار خون بالا ناشی از بارداری و پره اکلامپسی را افزایش می دهد.

پیشگیری از دیابت نوع یک

هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از دیابت نوع 1 وجود ندارد. اما محققان در حال تحقیق بر روی پیشگیری از بیماری یا تخریب بیشتر سلول‌های جزایر لانگرهانس هستند.

تشخیص دیابت نوع 1

تست های تشخیصی عبارتند از:

• تست هموگلوبین گلیکوزیله  :A1Cاین آزمایش خون میانگین سطح قند خون شما را در دو تا سه ماه گذشته نشان می دهد و درصد قند خون متصل به هموگلوبین را اندازه گیری می کند. هر چه سطح قند خون شما بالاتر باشد، هموگلوبین بیشتری با قند متصل خواهید داشت. سطح A1C 6.5 درصد یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه، نشان دهنده دیابت است،

(توجه کنید که اگر آزمایش A1C در دسترس نباشد، یا اگر شرایط خاصی دارید که می‌تواند آزمایش A1C را نادرست کند (مانند بارداری یا شکل غیرمعمول هموگلوبین) پزشک ممکن است از آزمایش‌هایی که در ادامه توضیح داده شده اند استفاده کند.)

• آزمایش قند خون تصادفی: نمونه خون در یک زمان تصادفی گرفته می شود و ممکن است با آزمایش مجدد تایید شود. مقادیر قند خون بر حسب میلی گرم در دسی لیتر یا میلی مول در لیتر بیان می شود. صرف نظر از آخرین زمانی که غذا خورده اید، سطح تصادفی قند خون 200 میلی گرم در دسی لیتر (11.1 میلی مول در لیتر) یا بالاتر نشان دهنده دیابت است، به ویژه زمانی که با هر یک از علائم و نشانه های دیابت، مانند تکرر ادرار و تشنگی شدید همراه باشد؛
• آزمایش قند خون ناشتا: پس از یک شب ناشتا بودن نمونه خون گرفته می شود. سطح قند خون ناشتا کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر طبیعی است. سطح قند خون ناشتا از 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر پیش دیابت محسوب می شود. اگر در دو آزمایش جداگانه 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر باشد، شما دیابت دارید.

اگر دیابت برای شما تشخیص داده شود، ممکن است پزشک آزمایش‌های خونی را برای بررسی وجود آنتی‌بادی‌هایی که در دیابت نوع ۱ رایج هستند، درخواست دهد. این آزمایشات به پزشک شما کمک می کند تا زمانی که تشخیص بین دیابت نوع 1 و 2 نامشخص باشد، تشخیص صحیح دهد. وجود کتون ها (محصولات جانبی ناشی از تجزیه چربی) در ادرار شما به جای دیابت نوع 2 نشان دهنده دیابت نوع 1 است.

علاوه بر آزمایش A1C، بررسی سطح کلسترول، عملکرد تیروئید، عملکرد کبد و عملکرد کلیه‌ها برای زنان دیابتی لازم است. پزشک همچنین برای ارزیابی فشار خون شما را معاینه می‌کند و مکان‌هایی را که قند خونتان را آزمایش می‌کنید و انسولین را تحویل می‌دهید، بررسی می‌کند.

نکات مهم قبل از بارداری در افراد مبتلا به دیابت نوع یک

تنظیم سطح هموگلوبین A1c

هموگلوبین A1c معیاری برای مدیریت دیابت نوع 1 است که بسیاری از پزشکان و بیمارستان ها از آن برای اندازه گیری میانگین قند خون در 2 تا 3 ماه اخیر استفاده می کنند. بسیاری از متخصصان غدد به زنان دیابتی توصیه می کنند که چند ماه قبل از باردار شدن سطح هموگلوبین A1c را بررسی کنند.

زنان دیابتی که قصد بارداری دارند، باید A1c را تا حد امکان نزدیک به (A1c <6.0٪ نگه دارند.

از آنجایی که اندام‌های اصلی کودک در 8 تا 12 هفته اول بارداری رشد می‌کنند، بهتر است قبل از باردار شدن، قند خون و دیابت نوع یک به شدت کنترل شود. سطوح بالای گلوکز خون به طور چشمگیری خطر رشد غیر طبیعی کودک را افزایش می دهد. 

انتخاب پزشک مناسب

حتما افرادی که دیابت نوع 1 دارند، باید قبل از بارداری زیر نظر یک متخصص غدد، زنان و تغذیه باشند. پس انتخاب پزشک مناسب برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1 لازم است تا از سقط جنین و زایمان زودرس مادران دیابتی در دوران بارداری جلوگیری شود.

تجویز داروهای مخصوص دوران بارداری

برخی از داروها و مکمل ها در دوران بارداری ممنوع هستند. اگر از داروهایی استفاده می‌کنید که از بیماری‌های قلبی عروقی مانند فشار خون و کلسترول جلوگیری می‌کند، لطفاً قبل از تغییر روال دارویی خود با پزشک خود مشورت کنید.

مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی دوران بارداری را فراموش نکنید

اسید فولیک، روی و B6 همگی برای لقاح و رشد یک کودک سالم مهم هستند، اما زنان مختلف نیازهای متفاوتی دارند و پزشک مکمل ها را براساس نیاز هر فرد تجویز می کند.

کنترل وزن

اضافه وزن می تواند بارداری را دشوار کند و خطر عوارض بارداری مانند پره اکلامپسی را در مادران دیابتی افزایش دهد. وزن اضافی می تواند مقاومت به انسولین مادران دیابتی را افزایش دهد. در زنان مبتلا به دیابت نوع 1، حتی آن هایی که در محدوده وزن طبیعی هستند، در طول بارداری سطحی از مقاومت به انسولین را تجربه می کنند.

یک رژیم غذایی سالم داشته باشید

مادران دیابتی در دوران بارداری باید از یک رژیم غذایی متعادل و سالم که شامل غلات کامل، میوه ها، سبزیجات و محصولات لبنی کم چرب پیروی کنند و مصرف غذاهای ناسالم و پرچرب را کاهش دهند. این موضوع می تواند به شما کمک کند تا وزن مورد نظر خود را بدست آورید و قند خون خود را کنترل کنید، که ممکن است شانس سقط جنین و زایمان زودرس را بسیار کاهش دهد.

ورزش منظم

ورزش و فعالیت بدنی برای زنان مبتلا به دیابت نوع 1 که در تلاش برای باردار شدن هستند یا در حال حاضر باردار هستند بسیار مهم است. ورزش منظم همچنین می تواند در کنترل قند خون به شما کمک کند و استرس را کاهش می دهد. هنگام تمرین باید مراقب سطح قند خون باشید تا قند خون افت نکند.

پیگیری مداوم قند خون

استفاده از یک دستگاه کنترل قند خون خانگی بسیار مهم است.

و در پایان... 

بارداری با وجود دیابت نوع یک می‌تواند چالش‌های خاصی داشته باشد، اما با برنامه‌ریزی و مراقبت مناسب، می‌توانید یک بارداری سالم داشته باشید. مهم است که قند خون خود را به دقت کنترل کنید و با پزشک خود درباره تنظیم دوز انسولین و رژیم غذایی مناسب مشورت کنید. همچنین، مراجعه‌های منظم به پزشک برای نظارت بر سلامتی شما و جنین ضروری است. به یاد داشته باشید که آمادگی برای تغییرات در نیازهای بدن شما در دوران بارداری اهمیت دارد. با حمایت و اطلاعات مناسب، می‌توانید به هدف خود دست یابید و از این دوران لذت ببرید.