این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر احسان اطرج متخصص اورولوژی و فلوشیپ آندرولوژی، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

آسیب نخاعی در مردان 

سالانه بیش از ۱۰ هزار مورد بیمار جدید که قربانی ضربه نخاعی (SCI) هستند در ایالات متحده گزارش شده است که متاسفانه نیمی از این جمعیت در سنین باروری قرار دارند. به دنبال آسیب نخاعی، مردان بیشتر از زنان از مشکلات باروری و ناباروری رنج می‌برند. 
بسیاری از افراد به دنبال SCI، از نظر جنسی غیرفعال می‌شوند. به بسیاری از مردان آسیب دیده نخاعی گفته می‌شود که به دلیل آسیب دیدگی خود، نابارور هستند. هرچند این مسئله در مورد همه افراد مبتلا به ضایعه نخاعی درست نیست، اما اغلب مردان مبتلا، با مشکلاتی مانند اختلالات نعوظ و یا انزال مواجه هستند که باروری آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. 
درست است که تنها یک درصد از مردان مبتلا به SCI از طریق رابطه جنسی معمولی صاحب فرزند می‌شوند، اما این آمار به این معنا نیست که تنها یک درصد از مردان مبتلا به SCI می‌توانند پدر شوند. تحقیقات و آزمایشات نشان داده است که بسته به میزان آسیب، ناباروری کامل و غیر قابل درمان عارضه ای شایع در بین مبتلایان به ضایعه نخاعی نیست و در اکثر موارد راهی برای فرزند‌آوری در این افراد وجود دارد.

چرا ضایعه نخاعی مردان باعث ناباروری می‌شود؟

اندام تناسلی سیگنال‌هایی از مغز دریافت کرده و مجددا به مغز ارسال می‌کنند. این سیگنال ها برای عملکرد طبیعی جنسی و باروری در مردان ضروری هستند. اگر طی آسیب نخاعی به این اعصاب آسیب برسد، می‌تواند باعث ناباروری در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی شود. 

تغییرات عملکرد جنسی در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی 

به دنبال آسیب نخاعی، معمولا تغییراتی در عملکرد جنسی و باروری در مردان ایجاد می‌شود. اثرات ضایعات نخاعی بر باروری مردان از دو جهت بر باروری آن‌‎ها تأثیر می‌گذارد. 
اول از همه می‌تواند سیگنال اعصاب مورد نیاز برای نعوظ، رابطه جنسی و انزال را مختل کند (انزال برای رساندن اسپرم به داخل واژن ضروری است).
ثانیا، مردان مبتلا به ضایعات نخاعی کیفیت اسپرم نامناسبی نسبت به مردان بدون آسیب نخاعی دارند. علائم التهاب در بیضه ها، حرکت ضعیف اسپرم و تعداد کمتر اسپرم زنده در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی شایع‎تر است. 
تغییرات عملکرد جنسی مردان مبتلا به ضایعه نخاعی شامل موارد زیر است:
۱- اختلال در نعوظ و انزال: تغییر کیفیت نعوظ در بیمار آسیب دیده نخاعی با سطح ضایعه و میزان اختلال ارتباط مستقیم دارد. رفلکس و عوامل روانی دو جزء اساسی دخیل در نعوظ هستند. جزء رفلکسی با تحریک لمسی اندام‌های تناسلی ایجاد می‎شود. از سوی دیگر، تحریک سایکوژنیک نیز از محرک‌های دیداری یا بصری ناشی می‌شود. هنگامی که ضایعه نخاعی رخ می‌دهد، جزء روانی نعوظ حفظ می‌شود اما مکانیسم رفلکسی اینطور نیست. در نتیجه نعوظ در فرد قطع نخاع با مشکل مواجه می‌شود.
انزال یک پدیده سمپاتیک، پیچیده و نیازمند هماهنگی انقباض و عضلات است که سبب دفع مایع منی و اسپرم می‌شود. بنابراین روند انزال هم در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی مختل می‌شود؛
۲- کاهش تعداد و تحرک اسپرم‌ها: بی‌کیفیت بودن اسپرم‌ها یک مانع دیگر برای باروری در بیماران مبتلا به ضایعه نخاعی است. افزایش شکنندگی اسپرم، تحرک کم و وجود نکروسپرمی در بین مبتلایان دیده می‌شود. فرضیه‌های اصلی برای توضیح کیفیت پایین اسپرم در بیماران آسیب دیده نخاعی عبارتند از: افزایش دمای بیضه، روش‌های تهاجمی مورد استفاده در تخلیه مثانه، دفعات کم انزال، تغییرات هورمونی، لوکوسپرمی و عفونت‌های مکرر ادراری؛
۳- کاهش یا عدم وجود احساس و حرکت زیر سطح آسیب
۴- افزایش حساسیت در نواحی بالاتر از سطح آسیب، به ویژه در مردان با آسیب‌های وسط قفسه سینه و بالاتر: این تغییرات ممکن است منجر به ناباروری در مردان و یا اختلال در باروری شود. با این حال، علائم و میزان ناباروری در مردان، بسته به نوع و شدت آسیب نخاعی می‌تواند متفاوت باشد.

درمان ناباروری در مردان دچار ضایعه نخاعی 

بهترین گزینه برای بارداری پس از آسیب نخاعی بستگی به وضعیت عملکرد جنسی و باروری فرد پس از آسیب دارد. بسیاری از مردان مبتلا به ضایعات نخاعی قادر به انزال نیستند و بنابراین برای تهیه اسپرم به منظور باروری به کمک پزشکی نیاز دارند. برخی از روش‌ها برای به دست آوردن مایع منی به انزال کمک می‎کنند، در حالی که برخی دیگر انزال را دور زده و اسپرم را با جراحی استخراج اسپرم بیضه (TESE) بازیابی می‌کنند. گزینه‌های درمان پس از آسیب نخاعی شامل موارد زیر است:
-    بارداری طبیعی:
مردانی که می‎توانند نعوظ داشته باشند و در واژن همسر خود انزال کنند، ممکن است به تنهایی قادر به باروری همسرشان باشند. از آنجا که کیفیت اسپرم در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی معمولا ضعیف‎تر از حد نرمال است، باروری طبیعی به زمان زیادی احتیاج دارد و فقط تعداد کمی از زوجین می‌توانند به طور طبیعی باردار شوند. اگرچه نعوظ برای باروری در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی ضروری نیست، درمان اختلالات نعوظ به زوجین اجازه می‌دهد تا برای بارداری طبیعی تلاش کنند. درمان اختلالات نعوظ شامل داروهای تجویزی مانند ویاگرا، لویترا و سیالیس، شیاف پیشابراه یا دستگاه های نعوظ خلاء است. در موارد شدیدتر، جهت بهبود وضعیت باروری در مردان مبتلا جراحی نیز ممکن است یک گزینه درمانی باشد؛
-    انزال تحریکی ارتعاشی (PVS) :
مردان مبتلا به ضایعات نخاعی ممکن است بتوانند با اعمال ارتعاش بر روی آلت تناسلی خود انزال داشته باشند. سپس از این نمونه انزالی می‌توان برای حاملگی استفاده کرد. بسته به کیفیت اسپرم، ممکن است از تلقیح داخل واژینال در خانه یا تکنیک‌های کمک باروری مانند تلقیح داخل رحمی (IUI) استفاده شود. 
اگر مردی قادر به انزال خود به خودی یا با PVS نباشد یا اگر مقدار یا کیفیت اسپرم برای تلقیح مناسب نباشد، آی وی اف قدم بعدی درمان باروری در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی است. طی IVF، تخمک‌های خانم جمع آوری شده و همراه با اسپرم در آزمایشگاه کنار هم قرار می‌گیرند تا بارور شوند. سپس تخمک بارور شده به رحم برگردانده می‌شود. در برخی موارد که تعداد اسپرم بسیار کم است، یک اسپرم به هر تخمک (ICSI) تزریق می‌شود تا تخمک بارور شود. احتمال بارداری بعد از IVF (با یا بدون ICSI) بیشتر از IUI است، اما IVF تهاجمی تر است و هزینه بیشتری دارد؛
-    انزال الکتریکی:
اعصابی که ایجاد کننده انزال هستند می‎توانند توسط الکترودهایی که به طور موقت در راست روده و نزدیک وزیکول‎های منی قرار می‌گیرند، تحریک شوند. بسته به کیفیت اسپرم، ممکن است از تکنیک‌های کمک باروری مانند تلقیح داخل رحمی، لقاح آزمایشگاهی یا تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی برای بارداری استفاده شود؛
-    جمع آوری اسپرم از ادرار:
برخی مردان ممکن است در مثانه انزال کنند. در این مردان اسپرم در ادرار یافت می‌شود. از آنجا که ادرار یک محیط نامناسب برای اسپرم است، اغلب نیاز به مصرف دارو برای افزایش تعداد اسپرم‌های قابل استفاده در ادرار وجود دارد؛
-    جراحی جهت بازیابی اسپرم:
آسیب نخاعی تولید اسپرم توسط بیضه‌ها را متوقف نمی‌کند. در بسیاری از مردان مبتلا به آسیب می‌توان اسپرم را از بافت بیضه استخراج کرد. تکنیک‌های متداول برای بدست آوردن بافت بیضه عبارتند از؛ آسپیراسیون بافت با یک سوزن کوچک یا بازکردن پوست برای دریافت مستقیم اسپرم از بیضه. سپس بافت زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گرفته تا اسپرم از سایر سلول‌ها شناسایی و جدا شود. اسپرم بازیابی شده از طریق جراحی می‌تواند برای تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی استفاده شود.