این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر احسان اطرج متخصص اورولوژی و فلوشیپ آندرولوژی، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

سونوگرافی کالر داپلر آلت تناسلی چیست و چه کاربردی دارد؟

سونوگرافی داپلر رنگی (کالر داپلر) نوعی سونوگرافی است که که به وسیله آن می توان به بررسی جریان خون رگ های کوچک پرداخت، از همین رو این روش سونوگرافی برای تصویربرداری از ساختارهای سطحی بسیار مفید است. آلت تناسلی مرد اندامی سطحی و برجسته است که از ساختارهای مختلفی با بافت نرم تشکیل شده است و عروق زیادی دارد. در نتیجه سونوگرافی داپلر رنگی برای بررسی آلت تناسلی مردانه و مشکلاتی مانند اختلال نعوظ انتخاب مناسبی می‎باشد. اختلال نعوظ یکی از شایع ترین بیماری های مردان است. در دهه 1990، کالر داپلر به ابزاری اساسی برای شناسایی و طبقه بندی علل اختلال نعوظ تبدیل شد. 
 

آناتومی آلت تناسلی مردانه و مکانیسم نعوظ:

بافت آلت تناسلی مرد از دو جسم غاری (اجسام نعوظ) در بالا و یک جسم اسفنجی که دور مجرای ادرار وجود دارد، تشکیل شده است. تحریکات جنسی باعث انتقال تکانه های پاراسمپاتیک به آلت تناسلی شده که این امر منجر به اتساع شریان ها و افزایش جریان خون در بافت آلت می گردد. با شروع پرشدن فضاهای درون اجسام غاری، مکانیزم انسداد وریدی آلت فعال شده و ورید را فشرده می کند تا خون وارد شده به سرعت خارج نشود؛ در نتیجه این مکانیسم، نعوظ به دست می آید.
نعوظ آلت تناسلی نتیجه تعامل پیچیده ای بین سیستم عصبی، شریانی، وریدی و سینوسی است. هر نقصی در یکی از این اجزا می تواند منجر به عدم نعوظ یا اختلال نعوظ شود.
 

علل عدم نعوظ و اختلال نعوظ:

از جمه علل ایجاد اختلال نعوظ و یا عدم نعوظ می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    علل روانی مانند فشار، اضطراب و افسردگی؛
•    بیماری های مربوط به اختلال غدد درون ریز مانند سندرم کوشینگ، بیماری آدیسون، کم کاری یا پرکاری تیروئید، هیپوگنادیسم و هیپرپرولاکتینمی (پرولاکتین بالا)؛
•    علل نوروژنیک مانند تومور ستون فقرات، آسیب عصبی ناشی از ضربه، اسکلروز چندگانه، بیماری پارکینسون و سکته؛
•    وجود ناتوانی جنسی شریانی در اثر بیماری هایی مانند دیابت شیرین یا بیماری عروق محیطی؛
•    وجود ناتوانی جنسی وریدی در اثر نارسایی ورید و دریچه آلت تناسلی مرد؛
•    وجود ترکیبی از مشکلات وریدی و شریانی؛
•    ناهنجاری های فیزیکی آلت تناسلی مانند بیماری پیرونی و هیپوسپادیاس؛
•    مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد روان پریشی، ضد تشنج، داروهای ادرار آور، مهار کننده های ACE و کورتیکواستروئید ها؛
•    مصرف بیش از حد الکل و سیگار.
 

اقدامات قبل از انجام سونوگرافی کالر داپلر آلت تناسلی:

توصیه می شود در روز انجام سونوگرافی رنگی داپلر یا روز قبل از آن، از مصرف ویاگرا خودداری شود، زیرا مصرف آن ممکن است منجر به نعوظ طولانی مدت و دردناک گردد. همچنین بهتر است مقاربت جنسی یا خودارضایی انجام نشود.
علاوه بر موارد فوق، سه روز قبل از سونوگرافی کالر داپلر آلت تناسلی سیگار کشیدن را قطع کرده و در مورد سابقه مصرف دارو و وضعیت قلبی عروقی خود به پزشک سونوگرافیست اطلاع دهید.
 

چگونگی انجام سونوگرافی کالر داپلر آلت تناسلی:

در هنگام انجام سونوگرافی داپلر رنگی آلت تناسلی، بیمار باید در حالت خوابیده قرار گرفته و آلت تناسلی مرد در موقعیت آناتومیکی خود در امتداد دیواره قدامی شکم باشد. سپس ماده دارویی مانند پاپاورین و یا در برخی موارد، پروستاگلاندین E1 با یک سوزن کوچک و ظریف انسولین و با کمک سونوگرافی به درون حفره آلت تناسلی تزریق می شود. این دارو باعث گشاد شدن رگ های آلت، افزایش جریان خون آلت تناسلی (در عرض چند دقیقه) و در نتیجه ایجاد نعوظ می گردد.
سپس پزشک میزان نعوظ را ارزیابی کرده و با استفاده از سونوگرافی از سلامت عروق و جریان خون شریان های آلت تناسلی اطمینان حاصل می کند. پزشک همچنین می تواند میزان خروج خون از ورید آلت تناسلی مرد و عملکرد اعصاب دخیل در نعوظ را نیز ارزیابی کند. در صورتی که پس از اتمام سونوگرافی نعوظ ادامه داشته باشد، ممکن است برای جلوگیری از نعوظ طولانی مدت به تزریق مقدار کمی آدرنالین نیاز باشد.
 

سونوگرافی کالر داپلر چقدر طول می کشد؟

انجام بررسی های سونوگرافی رنگی داپلر بار اول 5 دقیقه پس از تزریق، سپس 10 دقیقه و به ترتیب، 15 و 20 دقیقه بعد از تزریق انجام می گیرد. با احتساب زمان انجام مراقبت های قبل و بعد از سونوگرافی، کل پروسه ممکن است در حدود 30 الی 40 دقیقه به طول انجامد.
 

عوارض جانبی سونوگرافی کالر داپلر آلت تناسلی:

از جمله عوارض سونوگرافی رنگی داپلر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    تزریق دردناک: این عارضه، بخشی از آزمون برای تشخیص طبیعی بودن عصب درون آلت تناسلی مرد است. بیماران مبتلا به مشکلات عصبی، ممکن است به مدت چند ساعت بعد از انجام تزریق، احساس درد شدیدی داشته باشند؛
•    کبودی محل تزریق: ممکن است ناحیه کوچکی از آلت تناسلی دچار کبودی یا خونریزی در محل تزریق گردد؛
•    داشتن احساس سبکی سر بعد از تزریق که به طور معمول طی چند دقیقه از بین می رود؛
•    نعوظ طولانی (بیش از 4 ساعت).