​آیا بارداری با وجود انسداد لوله رحمی امکان پذیر است؟

انسداد لوله های رحمی یکی از دلایل ناباروری زنان می باشد که معمولاً علامت خاصی ندارد، اما برخی عوامل خطرزا می توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. لوله های فالوپ (لوله رحمی) بخشی از اندام های تولید مثل زن هستند که تخمدان ها و رحم را به هم متصل می کنند. لوله های فالوپ، لوله های عضلانی هستند که با ساختارهای ظریف مو مانند پوشیده شده اند. این "موها" به منظور کمک به حرکت تخمک از تخمدان ها به سمت رحم و کمک به حرکت اسپرم از رحم، به هر دو جهت حرکت می کنند. هر لوله فالوپ به ساختارهای انگشت مانندی ختم می شود که فیمبریا نام دارند. هر ماه در طی تخمک گذاری، که تقریباً در اواسط چرخه قاعدگی رخ می دهد، فیمبریا تخمک را گرفته و به سمت لوله رحم هدایت می کند. لوله های فالوپ نقش مهمی در باروری دارند زیرا بیشتر تخمک ها در لوله رحم بارور می شوند.

اگر بخشی از لوله فالوپ در اثر عوامل مختلف مانند عمل جراحی یا عفونت های لگنی آسیب دیده و یا توسط بافت زخم مسدود شده باشد، مسیر عبور اسپرم ها برای رسیدن به تخمک و همچنین مسیر برگشت تخم بارور شده به رحم، مسدود می شود و میزان باروری کاهش می یابد.

علائم انسداد لوله رحمی:

 انسداد لوله رحمی معمولاً علائمی ایجاد نمی کند و بسیاری از زنان نمی دانند که لوله هایشان مسدود شده است تا زمانی که برای بارداری اقدام می کنند و دچار مشکل می شوند. در بعضی موارد، اسداد لوله رحمی می توانند باعث ایجاد درد خفیف و منظم در لگن یا شکم شود. این درد ممکن است به طور مرتب اتفاق بیفتد مانند درد های زمان پریود، یا ثابت باشد. این مساله معمولاً در نوعی از انسداد لوله رحمی به نام هیدروسالپنکس اتفاق می افتد. هیدروسالپنکس شرایطی است که در آن لوله فالوپ مسدود شده، با مایعات پر شده و متورم می شود.

همچنین هر عاملی که باعث انسداد لوله رحمی شده باشد، می تواند علائم خاص خود را ایجاد کند. به عنوان مثال آندومتریوز اغلب باعث ایجاد پریود های بسیار دردناک و سنگین و دردهای لگنی می شود؛ این مورد می تواند خطر انسداد لوله های رحمی را افزایش دهد.

گاهی اوقات، وجود انسداد در لوله فالوپ می تواند باعث گیر افتادن یک تخمک بارور شده شود و در نتیجه منجر به بارداری خارج رحم گردد. بارداری خارج رحم ممکن است همیشه باعث ایجاد علائم نشود و معمولاً هنگام سونوگرافی تشخیص داده می شود. با این وجود، برخی از خانم‌ها ممکن است علائمی، مانند درد معده و درد در یک طرف بدن یا خونریزی واژن را تجربه کنند. در صورت مشکوک بودن به بارداری خارج رحم، باید هرچه سریعتر به پزشک مراجعه شود.

بارداری با بسته بودن لوله رحم:

دستگاه تولید مثل زن از تخمدان ها، رحم و لوله های فالوپ تشکیل شده است. اگر برای هر یک از این سه اندام، اختلال و مشکل پزشکی به وجود بیاید، ممکن است وقوع بارداری دشوارتر گردد. هر دو تخمدان توسط لوله رحم به رحم وصل می شوند. تخمدان ها، تخمک ها را ذخیره کرده و هر ماه به طور تصادفی آن را آزاد می کنند، به این معنی که در هر ماه یک تخمدان، تخمک آزاد می کند. به عنوان مثال، تخمدان سمت راست ممکن است به مدت 3 ماه تخمک آزاد کند و سپس تخمدان سمت چپ یک ماه تخمک آزاد کند.

انسداد لوله رحمی، یکی از علل شایع ناباروری است. ار آنجایی که لقاح اسپرم و تخمک در لوله فالوپ رخ می دهد، یک لوله رحم مسدود شده می تواند از لقاح آن ها جلوگیری کند. وقوع بارداری با بسته بودن لوله رحم، به عوامل مختلفی مانند میزان انسداد بستگی دارد. اگر هر دو لوله کاملاً مسدود شوند، بارداری بدون درمان، غیرممکن خواهد بود. اگر لوله های فالوپ تا حدی مسدود شده باشند، امکان باردار شدن وجود دارد ولی خطر بارداری خارج رحم افزایش می یابد؛ به این دلیل که حرکت تخم بارور در لوله رحمی نسبتا مسدود دشوارتر است. در این موارد، بسته به اینکه امکان درمان وجود دارد یا خیر، پزشک ممکن است روش لقاح آزمایشگاهی یا ای وی اف (IVF) را توصیه کند.

انسداد فقط یک لوله رحم، احتمالاً روی باروری تأثیری نمی گذارد، زیرا تخمک هنوز می تواند از لوله رحم دیگر عبور کند. داروهای کمک باروری می توانند به افزایش احتمال تخمک گذاری از سمت لوله فالوپ باز کمک کنند.

علل انسداد لوله های رحمی:

لوله های فالوپ معمولاً توسط بافت زخم یا چسبندگی لگن مسدود می شوند که می تواند در اثر عوامل زیادی ایجاد شود، از جمله:

• سابقه آپاندیسیت پاره شده؛
• بیماری التهابی لگن که می تواند باعث ایجاد زخم یا هیدروسالپنکس شود؛
• آتدومتریوز ؛ این عارضه می تواند در لوله های فالوپ تشکیل شده و انسداد ایجاد کند. بافت آندومتر در قسمت خارجی اندام های دیگر نیز می تواند باعث چسبندگی شود و لوله‌ های فالوپ را مسدود کند؛
• برخی عفونتهای مقاربتی (STI)؛ به طور مثال کلامیدیا و سوزاک می توانند باعث ایجاد زخم شده و در نهایت منجر به بیماری التهابی لگن شوند؛
• داشتن سابقه بارداری خارج رحم نیز می تواند لوله های فالوپ را زخم کند؛
• فیبرویید؛ رشد بیش از حد فیبرویید ها ممکن است لوله فالوپ را مسدود کند، به خصوص در مواردی که از رحم آویزان است؛
• سابقه جراحی شکمی؛ جراحی های گذشته، به ویژه در لوله فالوپ، می توانند منجر به چسبندگی لگن شده و لوله‌ ها را مسدود کنند.

نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که شما نمی توانید از بسیاری از علل انسداد لوله رحمی جلوگیری کنید، اما می توانید با استفاده از کاندوم در هنگام رابطه جنسی، خطر ابتلا به عفونت های مقاربتی (STI) را کاهش دهید.

تشخیص انسداد لوله رحمی:

تشخیص لوله فالوپ مسدود شده ممکن است دشوار باشد. لوله ها می توانند باز و بسته شوند، بنابراین همیشه نمی توان گفت که آنها مسدود شده اند. سه تست مهم برای تشخیص انسداد لوله رحمی وجود دارد که عبارتند از:

·       روش اشعه ایکس، معروف به هیستروسالپنگوگرام یا HSG:

در این روش پزشک یک ماده رنگی بی ضرر را به رحم تزریق می کند. این ماده رنگی که با اشعه ایکس قابل مشاهده است، درون لوله های فالوپ جریان می یابد. اگر مایع وارد لوله های فالوپ نشود، احتمال وجود انسداد مطرح می گردد. معمولاً HSG در نیمه اول چرخه قاعدگی انجام می شود. عوارض جانبی این روش نادر است، اما نتایج مثبت کاذب ممکن است وجود داشته باشد.

·       سونوهیستروگرافی:

این نوع سونوگرافی بسیار شبیه به HSG است اما در این روش از امواج صوتی برای تهیه تصویر از لوله های فالوپ استفاده می شود.

·       لاپاراسکوپی:

اگر روش های فوق به پزشک برای تشخیص قطعی انسداد لوله رحمی کمک نکند، می توان از جراحی لاپاراسکوپی برای ارزیابی بیشتر و دقیق تر استفاده کرد. اگر پزشک در طول عمل متوجه وجود انسداد شود، در صورت امکان می تواند آن را از بین ببرد.

در روش لاپاراسکوپی جراح برش كوچكی روی شکم ایجاد می كند و دوربینی كوچك را وارد می كند تا بتواند تصویر لوله های فالوپ را مشاهده کند. لاپاراسکوپی دقیق ترین روش تشخیص انسداد لوله رحمی است. با این وجود پزشکان ممکن است این روش را به عنوان یک روش تشخیص زودهنگام توصیه نکنند، زیرا این روش تهاجمی است و ممکن است  نتواند مشکل را درمان کند. پزشک ممکن است بتواند براساس سوابق پزشکی بیمار، احتمال بیماری را مطرح نماید. به عنوان مثال، احتمال انسداد لوله رحمی در خانمی که در گذشته آپاندیسیت پاره شده داشته است و یا در صورت وجود مشکل در باروری، می تواند مطرح گردد.

درمان انسداد لوله رحمی:

ممکن است لوله های فالوپ مسدود شده با عمل جراحی باز شوند. با این وجود این امر، بستگی به میزان زخم و محل انسداد آن دارد. هدف از جراحی، باز کردن لوله فالوپ با استفاده از یکی از روش های زیر است:

• برداشتن بافت زخم؛
• ایجاد سوراخ جديد در قسمت خارجی لوله فالوپ؛
• باز کردن لوله فالوپ از داخل.

 بیشتر جراحان این روش را با استفاده از جراحی لاپاراسکوپی انجام می دهند.

 اگر لوله های فالوپ به واسطه مقادیر کمی از بافت زخم یا چسبندگی مسدود شده باشند، پزشک می تواند از عمل جراحی لاپاراسکوپی برای رفع انسداد و باز کردن لوله ها استفاده کند. اما اگر لوله های فالوپ به واسطه مقادیر زیادی از بافت زخم یا چسبندگی مسدود شده باشند، درمان برای از بین بردن انسداد ممکن نیست. جراحی برای ترمیم لوله های آسیب دیده در بارداری خارج رحم یا عفونت، ممکن است گزینه ای مناسب باشد.

همچنین اگر انسداد ایجاد شده و فقط بخشی از لوله رحم آسیب دیده باشد، جراح می تواند قسمت آسیب دیده را برداشته و دو قسمت سالم را به هم متصل کند.

احتمال بارداری پس از درمان انسداد لوله رحمی چقدر است؟

هدف از جراحی، باز كردن لوله های فالوپ برای بهبود احتمال بارداری است. باردار شدن یک خانم بعد از جراحی انسداد لوله رحمی، به عوامل زیر بستگی دارد:

• سن خانم؛
• سلامت اسپرم همسر؛
• سطح آسیب لوله فالوپ.

ممکن است به دنبال درمان لوله های فالوپ مسدود شده، بارداری رخ دهد. احتمال بارداری موفق در صورتی که انسداد در نزدیکی رحم باشد، بیشتر است و اگر انسداد در انتهای لوله فالوپ در نزدیکی تخمدان باشد، میزان موفقیت کاهش می یابد

 احتمال بارداری بعد از عمل لوله های آسیب دیده ناشی از عفونت یا بارداری خارج رحم، بسیار ناچیز است و بستگی به این دارد که چه اندازه از لوله رحم باید جدا شود و چه بخشی از آن خارج می گردد. بنابراین قبل از درمان با پزشک خود مشورت کنید تا احتمال بروز یک بارداری موفق را افزایش دهید.

در صورتی که عمل جراحی ناموفق باشد، پزشک ممکن است لقاح آزمایشگاهی (IVF) را برای افزایش شانس بارداری با بسته بودن لوله رحم توصیه کند. روش IVF یکی از روش های درمان ناباروری است که شامل قرار دادن تخم های بارور شده به طور مستقیم در رحم می باشد، به این معنی که لوله های فالوپ در بارداری دخیل نیستند.

عوارض انسداد لوله رحمی:

عمل جراحی برای باز کردن لوله های فالوپ ممکن است همان عوارض بالقوه دیگر جراحی ها را به همراه داشته باشد که شامل موارد زیر می باشند:

• ایجاد عفونت؛
• افزایش بافت زخم؛
• آسیب به اندام ها؛
• خون ریزی.

 با این حال، عمل جراحی لاپاراسکوپی روشی نسبتاً کم خطر است.

شایعترین عارضه لوله های فالوپ مسدود شده و درمان آن، بارداری خارج رحمی است. اگر انسداد لوله فالوپ نسبی باشد، ممکن است یک تخمک بتواند با اسپرم لقاح یابد، اما ممکن است در لوله رحم گیر کرده و منجر به بارداری خارج رحم شود.

عمل جراحی که بخشی از لوله فالوپ را از بین می برد نیز خطر بارداری خارج رحم را افزایش می دهد. زنانی که تحت عمل جراحی لوله قرار گرفته اند، باید به محض این که متوجه بارداری خود شدند، برای بررسی احتمال بارداری خارج رحم به پزشک مراجعه کنند. بارداری خارج رحمی یک وضعیت اورژانسی است و بدین دلیل، پزشکان اغلب روش IVF را به جای عمل جراحی برای خانم هایی که دارای انسداد لوله رحمی هستند، توصیه می کنند.