​کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان کیسه ای پر از مایع یا بافت دیگری است که در تخمدان یا روی آن تشکیل می شود. کیست تخمدان بسیار شایع است و ممکن است در سنین باروری یا بعد از یائسگی رخ دهد. بیشتر کیست های تخمدان خوش خیم هستند (سرطانی نیستند) و به خودی خود و بدون درمان از بین می روند. به ندرت، یک کیست تخمدان ممکن است بدخیم (سرطانی) باشد.

 انواع کیست تخمدان چیست؟

کیست های تخمدان دارای انواع مختلفی می باشند. در ادامه به بررسی انواع کیست تخمدان می پردازیم:

·       کیست تخمدان عملکردی (فانکشنال):

بیشتر کیست های تخمدان "عملکردی" تلقی می شوند. آنها بخشی از چرخه ماهانه هستند.

-کیست فولیکولار: تخمدان ها معمولاً هر ماه یک تخمک آزاد می کنند. تخمک در داخل یک کیسه کوچک به نام فولیکول رشد می کند. وقتی تخمک آماده شد، فولیکول باز شده و تخمک آزاد می گردد. اگر کیسه فولیکول باز نشود، کیست فولیکولار ایجاد می گردد. این نوع کیست، از رایج ترین انواع کیست تخمدان است. معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی کند. کیست های عملکردی به طور معمول طی 1 تا 3 ماه بدون درمان از بین می روند.

-کیست کورپوس لوتئوم: پس از آزاد شدن تخمک، فولیکول خالی معمولاً کوچک می شود و به آماده شدن تخمک بعدی کمک می کند. وقتی سوراخ بسته شود و درون فولیکول، مایع جمع شود، کیستی به نام کورپوس لوتئوم ایجاد می شود که یکی دیگر از انواع کیست تخمدان عملکردی می باشد. این کیست ها معمولا طی چند هفته از بین می روند اما ممکن است در هنگام رشد، خونریزی کنند یا باعث ایجاد درد شوند.

·       کیست تخمدان غیر عملکردی:

-کیست تراتوما (درموئید): این نوع کیست حاوی انواع مختلفی از بافت هایی است که در بدن وجود دارند، مانند پوست و مو. این کیست ها ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشند، اما می توانند در سال های تولید مثل یک زن رشد کنند. در موارد بسیار نادر، برخی تراتوم ها می توانند به سرطان تبدیل شوند.

-کیست آدنوما: این کیست ها در سطح بیرونی تخمدان شکل می گیرند. آنها می توانند بسیار بزرگ شوند اما معمولاً خوش خیم هستند.

-کیست اندومتریوما: کیست اندومتریوما که از دیگر انواع کیست تخمدان می باشد، در نتیجه اندومتریوز ایجاد می شود.

-همچنین تخمدان در بعضی از خانم ها، کیست های کوچکی تولید میکند و باعث ایجادسندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) می گردد. این کیست می تواند بارداری را با مشکل مواجه کند. سایر کیست های غیر عملکردی ممکن است در اثر سرطان ایجاد شوند. به نظر می رسد احتمال اینکه کیست تخمدان در زنان یائسه سرطانی باشد، نسبت به زنان جوان بیشتر است.

علائم کیست تخمدان چیست؟

در بیشتر موارد، کیست های تخمدان کوچک هستند و علائمی ایجاد نمی کنند. بسیاری از آنها در طی یک معاینه معمول لگن یا تصویربرداری که به دلایل دیگری انجام می گیرد، تشخیص داده می شوند. برخی از علائم کیست تخمدان عبارتند از احساس فشار یا گرفتگی، نفخ، تورم یا درد در قسمت تحتانی شکم در طرف کیست و یا درد در حین انجام فعالیت های خاص؛ که این درد ممکن است شدید یا کسل کننده باشد. کیست بزرگ ممکن است باعث پیچ خوردگی تخمدان شود. این پیچش معمولاً باعث ایجاد درد در یک طرف می شود که به صورت منقطع است یا می تواند ناگهان شروع شود. خونریزی کیست ها یا ترکیدن کیست تخمدان نیز ممکن است باعث درد ناگهانی و شدید شود.

همچنین گاهی ممکن است یک کیست به مراقبت اورژانسی احتیاج داشته باشد. اگر علائم کیست تخمدان شامل موارد زیر باشد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

·       درد ناگهانی

·       درد شدید شکم

·       درد همراه با تب

·       سرگیجه

·       ضعف

·       احساس غش

·       تنفس سریع

این علائم کیست تخمدان ممکن است نشان دهنده پیچیده شدن کیست تخمدان یا ترکیدن کیست تخمدان باشند.

کیست تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر متخصص زنان و زایمان یا سایر متخصصان این احتمال را بدهند که شما ممکن است کیست داشته باشید، ممکن است تست های زیر برای یافتن اطلاعات بیشتر توصیه کنند:

·       سونوگرافی : این تست از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از اندام های داخلی استفاده می کند. ابزاری به نام پروب در واژن یا روی شکم قرار می گیرد. نماهای ایجاد شده توسط امواج صوتی، شکل، اندازه کیست تخمدان و محل قرارگیری آن را نشان می دهد. تصاویر همچنین نشان می دهد، کیست جامد است یا پر از مایع.

·       آزمایش خون: انجام آزمایش خون برای بررسی سطح ماده ای به نام CA 125، یکی دیگر از روش ها برای پیگیری یا تشخیص افتراقی کیست هایی مانند اندومتریوز یا تومورهای سرطانی است. افزایش سطح CA 125 به همراه یافته های خاصی از سونوگرافی و معاینات جسمی، ممکن است نگرانی را در مورد سرطان تخمدان بخصوص در خانم هایی که یائسه هستند، ایجاد کند. چندین آزمایش خون دیگر نیز می تواند برای شناسایی اینکه آیا توده تخمدان مربوط به سرطان تخمدان است یا خیر، مفید باشد.  

درمان کیست تخمدان چگونه است؟

چندین گزینه برای درمان کیست تخمدان وجود دارد. انتخاب روش بستگی به نوع کیست و عوامل دیگر دارد. گزینه های درمان کیست تخمدان، شامل انتظار مراقبتی، درمان دارویی و عمل جراحی می باشد.

·       انتظار مراقبتی: انتظار مراقبتی روشی برای کنترل کیست با معاینات سونوگرافی مکرر، جهت تشخیص تغییر در اندازه کیست تخمدان یا شکل ظاهری آن است. پزشک متخصص تصمیم می گیرد چه زمان سونوگرافی را تکرار کند و این پیگیری چه مدت طول بکشد. بسیاری از کیست ها معمولا بدون درمان و بعد از یک یا دو دوره قاعدگی از بین می روند.

·       درمان دارویی: پزشک ممکن است جهت کاهش درد، مسکن تجویز کند. همچنین گاهی استفاده از قرص های ضد بارداری برای درمان کیست تخمدان توسط پزشک توصیه می گردد. هورمون های موجود در قرص های پیشگیری از بارداری باعث از بین رفتن کیست ها شده و همچنین می توانند به جلوگیری از ابتلا به کیست جدید کمک کنند.

·       جراحی: برای درمان برخی از انواع کیست تخمدان مانند کیست های بزرگ، کیست هایی که به خودی خود از بین نمی روند، کیست هایی که باعث ایجاد علائمی می گردند و یا کیست های مشکوک به سرطان، گاهی به عمل جراحی نیاز است. معمولا کیست تخمدان در خانم های نزدیک به یائسگی به دلیل احتمال سرطانی بودن، ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد.

نوع جراحی برای درمان کیست تخمدان به چندین عامل بستگی دارد، از جمله اندازه کیست تخمدان، سن خانم، تمایل فرد به بچه دار شدن در آینده، و یا وجود سابقه خانوادگی سرطان تخمدان یا سینه در فرد. از انواع روش های جراحی که برای درمان کیست تخمدان به کار می روند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-سیستکتومی: برداشتن کیست از تخمدان است.

-اوفورکتومی: در بعضی موارد ممکن است نیاز به برداشتن تخمدان باشد، به این عمل اوفورکتومی گفته می شود

-لاپاراسکوپی: این روش برای کیست های کوچکتر است. پزشک یک برش کوچک در پایین ناف ایجاد می کند. یک ابزار کوچک با دوربین به پزشک اجازه می دهد تا داخل شکم را ببیند و با ابزار خاصی کیست یا تخمدان را برمی دارد.

-لاپاراتومی: برای کیست های بزرگ یا کیست هایی که ممکن است سرطانی باشند از لاپاراتومی استفاده می گردد. این عمل که جراحی باز شکم نیز نام دارد با یک برش بزرگتر در شکم انجام می شود.