درمان تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان چیست؟ سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO) یا تنبلی تخمدان، یک ناهنجاری رایج هورمونی زنان در سنین باروری است. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای تخمدان‌های بزرگی هستند که حاوی تعداد زیادی کیست کوچک دارای مایع به نام فولیکول هستند. سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از علل شایع ناباروری در زنان است زیرا به دلیل میزان بالای هورمون‌های مردانه در این افراد، تخمک گذاری انجام نشده و یا به صورت نامنظم انجام می‌گردد. از علائم تنبلی تخمدان می‎‌توان به پریود نامنظم، جوش و آکنه، اضافه وزن و رشد موهای زائد اشاره کرد.

در این متن قصد داریم تا شما را با روش های تشخیص و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک آشنا کنیم.

روش های تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO)

آزمایش یا روش خاصی برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد. برای تشخیص این سندرم پزشک همه علائم را درنظر می گیرد و احتمال وجود ناهنجاری های دیگر را با توجه به علائم موجود، کنار گذاشته تا در نهایت موفق به تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک شود. برای تشخیص این بیماری، پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را (دوره های قاعدگی، تغییرات وزن و دیگر علائم) بررسی می کند و در نهایت ممکن است از روش های زیر برای تشخیص قطعی سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده کند:

• آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها انجام می‌گیرد. با این روش دلایل احتمالی اختلالات قاعدگی یا افزایش هورمون‎‌های آندروژن که وضعیت بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک را تقلید می‎‌کند، کنار گذاشته می‎‌شود. بررسی‎‌های دیگری که طی آزمایش خون انجام می‎‌گیرند شامل سنجش میزان کلسترول ناشتا تری‎گلیسرید و آزمایش تحمل گلوکز است که درآن سطح گلوکز درحالت ناشتا و بعد از نوشیدن مایعات حاوی گلوکز سنجیده می‎‌شود.
• سونوگرافی: تشخیص تخمدان پلی‎کیستیک با سونوگرافی نیز یکی از روش‎‌های رایج تشخیصی است. با کمک سونوگرافی اولترا سوند ظاهر تخمدان ها و ضخامت لایه داخلی رحم بررسی می‎‌گردد. در این روش پزشک وضعیت تخمدان‎‌ها را بررسی می‌کند.

از کجا بفهمیم تخمدان پلی کیستیک داریم؟

تنبلی تخمدان مشکل نسبتا شایعی است که حدود ۱۰ درصد زنان درگیر آن هستند. حتما این سوال برای شما مطرح خواهد شد که از کجا بفهمم تنبلی تخمدان دارم؟

تخمدان‌‎های ما برای آزاد کردن تخمک یا همان تخمک‌گذاری به هورمون احتیاج دارند. وقتی بدن به اندازه کافی هورمون‌های مورد نیاز برای تخمک‌گذاری را تولید نمی‎‌کند، تخمکی آزاد نمی‌شود و تخمدان‌ها پر از کیست‎‌های کوچک می‌شوند. پس می‌توان گفت اولین نشانه تنبلی تخمدان، دیده شدن کیست‌های ریز و متعدد در تخمدان‌ها طی انجام سونوگرافی است. اغلب افراد آزاد نشدن تخمک را با پریود‌های نامنظم تجربه می‌کنند.

این کیست‎‌ها، هورمونی به نام آندروژن می‎‌سازند. آندروژن نوعی هورمون است که به طور معمول در مردان به وفور یافت می‎‌شود اما زنان هم معمولاً مقادیر کمتری از آن را دارند. زنان مبتلا به تنبلی تخمدان اغلب سطوح بالایی از آندروژن دارند. بالا بودن این هورمون می‌تواند مشکلات بیش‌تری را در چرخه قاعدگی ایجاد کند و مقصر بسیاری از علائم تنبلی تخمدان است. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• پریود نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی
• رشد موهای زائد
• افزایش وزن به خصوص در اطراف شکم
• آکنه
• طاسی یا کم پشتی مو با الگوی مردانه

پس در پاسخ به سوال از کجا بفهمیم تخمدان پلی کیستیک داریم، می‌توان گفت اگر علائم گفته شده را تجربه می‌کنید ممکن است به تنبلی تخمدان مبتلا باشید. پزشک با انجام روش‌های تشخیصی تخصصی‌‎تر می‎تواند این بیماری را تشخیص دهد.  

روش‌هایی برای کنترل تنبلی تخمدان 

• اصلاح سبک زندگی: داشتن سبک زندگی سالم یکی از مؤثرترین روش ها برای درمان تنبلی تخمدان می باشد. برای داشتن یک سبک زندگی سالم و اصولی، رعایت نکات زیر توصیه می گردد:
• حفظ وزن بدن در محدوده طبیعی: کاهش وزن، سبب کم شدن سطح انسولین و آندروژن خون می شود، تخمک گذاری را به حالت عادی بر می گرداند و به درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک می کند.
• داشتن رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی که حاوی مقدار کم چربی و مقادیر بالای کربوهیدرات باشد، باعث افزایش سطح انسولین می گردد. در نتیجه در صورت ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، توصیه می شود مصرف کربوهیدرات ها کاهش یابد و همچنین از کربوهیدرات های پیچیده که غنی از فیبر هستند استفاده گردد. کربوهیدرات های غنی از فیبر عبارتند از سرلاک، نان های سبوس دار، پاستای غنی از گندم، برنج قهوه ای، لوبیا، بلغور گندم و جو.
• داشتن فعالیت بدنی و ورزش منظم: با داشتن ورزش منظم و روزمره، میتوان میزان مقاومت به انسولین را کنترل کرد یا از ابتلا به آن جلوگیری کرد که یکی از راه های درمان سندروم تنبلی تخمدان می باشد. همچنین ورزش به کنترل وزن بدن و کاهش اضافه وزن نیز کمک می کند.
• دارو درمانی: یکی دیگر از روش های درمان تخمدان پلی کیستیک، استفاده از داروها می باشد. از داروها برای درمان پریود نامنظم و تنظیم چرخه قاعدگی، کمک به تخمک گذاری و در نتیجه درمان ناباروری و برطرف کردن عوارض جانبی سندرم تخمدان پلی کیستیک مانند رشد موهای زائد، استفاد می گردد.

درمان تخمدان پلی کیستیک (PCO)

روش های متعددی برای درمان تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان و همچنین کنترل عوارض این بیماری وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.

1. استفاده از داروها برای تنظیم چرخه قاعدگی و درمان پریود نامنظم: برای درمان پریود نامنظم و تنظیم دوره های قاعدگی، قرص هایی که حاوی هر دو هورمون استروژن و پروژستین هستند توصیه می شوند. این قرص های ضدبارداری تولید آندروژن را کاهش داده، خطر سرطان بافت اندومتر را کم کرده و خونریزی غیرطبیعی رااصلاح می کنند. به عنوان جایگزینی برای قرص های پیشگیری از بارداری، شما می توانیداز چسب های پوستی یا حلقه واژن استفاده کنید که دارای ترکیبی از استروژن و پروژستین هستند.

همچنین اگر قرص های پیشگیری از بارداری گزینه مناسبی برای شما نیست، راه حل دیگر استفاده از هورمون پروژسترون برای دوره های 10 تا 14 روزه، هر یک یا دو ماه است. این شیوه پروژسترون درمانی، چرخه قاعدگی را تنظیم کرده و از سرطان بافت اندومتر جلوگیری می کند ولی سطوح آندروژن را بهبود نمی بخشد و مانع بارداری نمی شود. اگر قصد باردار شدن ندارید قرص های حاوی پروژستین (مینی پیل) یا ابزارهای داخل رحمی حاوی پروژستین انتخاب های بهتری هستند.

متفورمین نیز داروی دیگری است که ممکن است توسط پزشک برای درمان پریود نامنظم، تجویز گردد. متفورمین به تخمک گذاری نیز کمک کرده و باعث تنظیم شدن چرخه قاعدگی می شود.

2. استفاده از داروها برای کمک به تخمک گذاری: از دارو ها همچنین برای کمک به تخمک گذاری و درمان ناباروری نیز استفاده میگردد. کلومیفن یک داروی ضد استروژن خوراکی است که در بخش اول چرخه قاعدگی باید آنرا مصرف کنید. اگر کلومیفن به تنهایی موثر نباشد، پزشک برای کمک به القای تخمک گذاری متفورمین را نیز اضافه می کند.

در صورتی که با مصرف این داروها بارداری رخ نداد، پزشک استفاده از گنادوتروپین ها مانند هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینی کننده (LH) را به صورت تزریقی تجویز می کند.داروی دیگری که ممکن است تجویز شود لتروزول (فمارا) است. اینکه این دارو چگونه باعث تحریک تخمک گذاری می شود هنوز مشخص نیست ولی زمانی که باقی داروها اثری نداشته باشند، از این گزینه استفاده می شود.

3. استفاده از داروها برای کاهش رشد بیش از حد مو: پزشک برای کاهش تولید آندروژن، قرص های پیشگیری از بارداری یا داروی دیگری به نام اسپیرونولاکتون (آلداکتون) را توصیه می کند که اثر آندروژن ها رو یپوست را مهار می کند. اسپیرونولاکتون منجر به نقص های مادرزادی می شود بنابراین هنگام استفاده از این دارو باید از یک روش پیشگیری از بارداری موثر استفاده کنید و در صورت بارداری یا تصمیم به باردارشدن، استفاده از آن توصیه نمی شود. افلورنیتین(وانیکا) نیز داروی دیگری است که رشد موهای زائد صورت را کاهش می دهد.

4. عمل جراحی: درصورت موفق نبودن درمان های دارویی، از عمل جراحی برای درمان تخمدان پلی کیستیک و درمان تنبلی تخمدان استفاده می گردد. جراحی معمولا با روش لاپاراسکوپی انجام شده و منجربه تخمک گذاری می شود.