این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فرناز منتظری فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

آیا پاره شدن زودرس کیسه آب خطرناک است؟

جنین درون رحم و در داخل کیسه ای پر از مایع قرار دارد که به آن کیسه آب یا کیسه مایع آمنیوتیک می گویند. کیسه آمنیوتیک پیش از زایمان و بدنیا آمدن نوزاد پاره می شود و در نتیجه مایع آمنیوتیک از طریق واژن خارج می گردد. به این اتفاق، پاره شدن کیسه آب می گویند. معمولا پارگی کیسه مایع آمنیوتیک مدت کوتاهی قبل از دردهای زایمانی یا در هنگام دردهای زایمانی رخ می دهد.
اگر کیسه آب پیش از هفته 37 بارداری پاره شود به آن پارگی زودس کیسه آب یا PPROM می گویند. چنانچه پاره شدن کیسه آب به صورت زودهنگام اتفاق بیفتد، ممکن است باعث زایمان زودرس شود (اما نه در همه موارد). پارگی کیسه آب در حدود 3 درصد بارداری ها ایجاد می شود. درمان و خطرات پارگی کیسه آب زود هنگام، بر اساس سن بارداری متفاوت است. در صورت پاره شدن کیسه آب، بلافاصله باید اقدامات درمانی صورت گیرد. 

علت پاره شدن کیسه آب زودرس چیست؟

علت پاره شدن کیسه آب همیشه مشخص نیست. اما عفونت، اختلالات جفتی از قبیل نارسایی جفتی یا هماتوم پشت جفت از مهمترین علت پاره شدن کیسه آب زود هنگام هستند. از موارد دیگر علت پاره شدن کیسه آب زودرس می توان به موارد زیر اشاره کرد: 
•    داشتن سابقه زایمان زودرس یا پاره شدن کیسه آب زود هنگام؛
•    خونریزی واژینال در بارداری؛
•    ضربه مستقیم به شکم؛
•    انجام جراحی سرویکس یا سرویکس کوتاه؛
•    سابقه دکولمان جفت (جدا شدن جفت)؛
•    افزایش مایع آمنیوتیک در کیسه آب؛
•    بارداری چند قلویی.
لازم به یادآوری است که انجام فعالیت های مادر باردار یا عدم انجام برخی از فعالیت ها توسط او، علت پاره شدن کیسه آب زودرس نمی باشد. 

علائم پاره شدن کیسه آب زود هنگام:

نشت مایع آمنیوتیک و یا خروج قطره ای مایع آمنیوتیک، یکی از علائم پاره شدن کیسه آب زود هنگام است. نشت مایع آمنیوتیک را نمی توان متوقف نمود. میزان نشت این مایع در افراد مختلف متفاوت است. پاره شدن کیسه آب ممکن است فاقد علامت بوده و تنها علائم پاره شدن کیسه آب، خروج قطرات مایع آمنیوتیک باشد. هنگامی که کیسه آب پاره می شود، برای مادر باردار خطرناک نیست. 

در صورت پاره شدن کیسه آب زود هنگام، چه اقداماتی باید انجام گیرد؟

در صورت سوراخ شدن کیسه آب یا پاره شدن کیسه آب زودرس، بیمار باید با پزشک خود صحبت کرده و هر چه زودتر به بیمارستان مراجعه نماید. مایع آمنیوتیک، شفاف و کاهی رنگ است. همچنین مایع آمنیوتیک ممکن است حاوی مقداری خون بوده و به رنگ صورتی یا شفاف باشد. در صورت خروج مایع بودار یا رنگی از واژن و یا خونریزی واژینال، بیمار باید با پزشک خود صحبت کند.
مشاده موارد فوق بدان معنی است که مادر باردار و جنین به مراقبت های اورژانسی نیاز دارند. درصورت وجود احتمال سوراخ شدن کیسه آب، بیمار باید از پد استفاده نماید تا مقدار و رنگ مایع آمنیوتیک مشخص شود. در صورت سوراخ شدن کیسه آب یا پاره شدن آن، معمولا به بیمار توصیه می شود که در بیمارستان بستری شده تا نوزاد و مادر از نظر علائم عفونت کنترل شوند. ممکن است بیمار برای چند روز (5 تا 7 روز) در بیمارستان بستری گردد. 
در صورتی که احتمال زایمان زودرس وجود نداشته باشد، بیمار به صلاحدید پزشک می تواند از بیمارستان مرخص شود. 

در بیمارستان چه اقداماتی درمانی برای پارگی کیسه آب انجام می گیرد؟

در بیمارستان کیسه آب از نظر سوراخ شدن و پارگی مورد بررسی قرار می گیرد و درجه حرارت، نبض و فشار خون بیمار اندازه گیری می شود. همچنین ضربان قلب جنین ارزیابی شده و ممکن است جهت بررسی عفونت، آزمایش ادرار انجام شود. پزشک در مورد شرایط بیمار، نوزاد و پارگی کیسه آب به بیمار توضیح می دهد. 

تشخیص پارگی کیسه آب زودرس در بیمارستان:

در بیمارستان ممکن است معاینه واژینال بیمار توسط پزشک انجام شود. برای این منظور اسپکولوم در واژن بیمار قرار داده شده و سپس میزان تجمع مایع در واژن مورد بررسی قرار می گیرد. بعد از آن، توسط سوآپ از ترشحات واژن نمونه ای تهیه شده و برای تشخیص عفونت استرپتوکوکی گروه B، به آزمایشگاه ارسال می شود.
مراحل گفته شده دردناک نیست، اما می تواند برای بیمار ناراحت کننده باشد. همچنین ممکن است برای تخمین میزان مایع آمنیوتیک، سونوگرافی انجام شود. بیمار ممکن است برای چند روز در بیمارستان بستری شود که در طول بستری، دمای بدن ، فشار خون و نبض مادر باردار ارزیابی می گردد. جهت بررسی وجود عفونت، از بیمار آزمایش خون گرفته می شود. همچنین ضربان قلب جنین به صورت منظم کنترل می گردد. در صورت عدم سوراخ شدن کیسه آب، بیمار باید بیمارستان را ترک نماید. 
گاهی تشخیص سوراخ شدن کیسه آب، نشت مایع آمنوتیک و تائید پاره شدن کیسه آب، در هنگام معاینه دشوار است.

عوارض پاره شدن کیسه آب برای مادر و جنین: 

عوارض پارگی کیسه آب در افراد مختلف و در سنین مختلف بارداری متفاوت است. این عوارض عبارتند از: 
•    عفونت: کیسه آمنیوتیک غشایی است که اطراف جنین را می پوشاند. در صورت پارگی کیسه آب، خطر ابتلا به عفونت افزایش می یابد. این امر می تواند سبب انقباضات رحمی، زایمان زودرس و یا سپسیس (عفونت خون) برای مادر یا کودک شود. علائم عفونت عبارتند از:
-افزایش دما؛
-ترشحات غیر طبیعی و بد بوی واژینال؛
-افزایش ضربان قلب؛
-درد قسمت تحتانی معده.
در هنگام پارگی کیسه آب ممکن است ضربان قلب جنین بیشتر از حد طبیعی باشد. در صورت ظهور علائم عفونت، ممکن است لازم باشد جنین زودتر از موعد به دنیا بیاید و برای جلوگیری از بدتر شدن حال مادر یا جنین، گاهی زایمان زودرس انجام شود. 
•    زایمان زودرس:
حدود 50 درصد از زنان مبتلا به پارگی کیسه آب طی یک هفته پس از پارگی کیسه آب، دچار انقباضات رحمی شده و در نتیجه زایمان می کنند. از هر 10 مورد پارگی کیسه آب، در بیش از سه 3 تا 4 مورد از آن ها، زایمان زودرس اتفاق میفتد. در صورت زایمان زودرس، خطر مشکلات سلامتی نوزاد افزایش می یابد و ممکن است نوزاد در بیمارستان بستری شود. 
•    پرولاپس یا افتادگی بند ناف: 
اگر بند ناف از طریق دهانه رحم یا سرویکس وارد واژن شود به آن پرولاپس بند ناف می گویند. پرولاپس بند ناف یکی دیگر از عوارض پاره شدن کیسه آب زود هنگام بوده که وضعیتی اورژانسی است و می تواند برای حیات نوزاد تهدید کننده باشد. 
•    هایپوپلازی عروق ریوی: 
چنانچه در اثر کمبود مایعات اطراف ریه، ریه های جنین به صورت طبیعی رشد نکند، به آن هایپوپلازی عروق ریوی می گویند. اگر کیسه آب در اوایل بارداری (زودتر از هفته 24 بارداری) پاره شود، به دلیل اینکه ریه های جنین در ابتدای بارداری در حال رشد هستند، احتمال هایپوپلازی عروق ریوی افزایش می یابد.
•    دکولمان جفت: 
اگر جفت پیش از زایمان از رحم جدا شود به آن کنده شدن جفت یا دکولمان جفت می گویند. دکولمان جفت می تواند خونریزی شدید ایجاد کرده و برای مادر و جنین خطرناک باشد. گاهی پارگی کیسه آب می تواند سبب مرگ جنین گردد. اگر پارگی کیسه آب در هفته های پایین بارداری (زیر 24 هفته) ایجاد شود، سلامت جنین را بیشتر به مخاطره می اندازد. 

درمان پارگی کیسه آب:

به محض پاره شدن کیسه آب، دیگر امکان ترمیم و اصلاح آن وجود ندارد؛ اما برای کاهش خطرات جنین ممکن است اقدامات زیر انجام گیرد:
•    تجویز یک دوره کوتاه آنتی بیوتیک برای کاهش خطر عفونت، انقباضات رحمی و در نهایت تاخیر در زایمان؛
•    تزریق یک دوره استروئید برای کمک به رشد جنین و کاهش احتمال عوارض ناشی از زایمان زودرس؛
•    استفاده از سولفات منیزیم پس از زایمان برای کاهش احتمال فلج مغزی نوزاد. 
همچنین در صورت احتمال زایمان زودرس و جهت کاهش خطر ابتلا به عفونت استرپتوکوکی گروه B، برای بیمار آنتی بیوتیک وریدی تجویز شود. 

در صورت مشاهده چه علائمی در خانه، باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر بیمار باید به پزشک خود مراجعه نماید:
•    افزایش دمای بدن؛ 
•    وجود علائم سرماخوردگی (احساس تب و لرز)؛
•    خونریزی واژینال؛
•    نشت مایع سبز یا بد بو از واژن؛ 
•    انقباضات رحمی و گرفتگی عضلانی؛ 
•    درد شکم و درد کمر؛
•    تغییر در حرکات جنین.
همچنین احتمالا به بیمار توصیه می شود تا از رابطه جنسی در این مدت خودداری نماید. 

پس از پارگی کیسه آب زود هنگام، چه اقداماتی باید انجام شود؟

در صورت پاره شدن کیسه آب زود هنگام، بیمار باید مرتبا (معمولا یک تا دو بار در هفته) توسط پزشک ویزیت شود. در طول هر بار ویزیت، علاوه بر ضربان قلب جنین، آزمایش خون مادر، دمای بدن، ضربان قلب و فشار خون مادر مورد ارزیابی قرار می گیرد. همچنین ممکن است برای بررسی رشد جنین سونوگرافی انجام شود. 
علاوه بر این، پارگی کیسه آب می تواند اضطراب زیادی برای مادر ایجاد کند. کنار آمدن با علائم پاره شدن کیسه آب و عوارض آن در بارداری، برای مادر باردار بسیار مشکل است. در صورت داشتن اضطراب، بیمار می تواند با همسر خود، خانواده و دوستان خود صحبت کند. اطرافیان می توانند از خانم باردار و جنین مراقبت نمایند. 

زمان زایمان در هنگام سوراخ شدن کیسه آب چه موقع است؟

در هنگام سوراخ شدن کیسه آب، در صورت عدم وجود عفونت و مساعد بودن حال عمومی مادر و جنین، ممکن است زایمان پس از هفته 37 بارداری انجام شود، زیرا این امر می تواند خطرات مرتبط با زایمان زودرس را کاهش دهد. اما در صورت وجود عفونت استرپتوکوکی گروه B، ممکن است زایمان در هفته 34 بارداری انجام شود زیرا عفونت استرپتوکوکوی برای جنین خطرناک است. 

آیا در صورت پارگی کیسه آب، امکان زایمان طبیعی وجود دارد؟

در صورت پارگی کیسه آب، امکان زایمان طبیعی وجود دارد اما انجام زایمان طبیعی به زمان شروع انقباضات رحمی، وضعیت قرارگیری جنین در رحم، شرایط بیمار و انتخاب بیمار بستگی دارد. 

آیا در بارداری بعدی هم امکان پارگی مجدد کیسه آب وجود دارد؟

پارگی زودرس کیسه آب در بارداری، خطر پاره شدن کیسه آب در بارداری بعدی و زایمان زودرس بعدی را افزایش می دهد، اگرچه این بدان معنی نیست که زایمان بعدی قطعا همراه با پارگی زودرس کیسه آب همراه است. این افراد در بارداری بعدی، احتمالا تحت مراقبت های ویژه قرار خواهند گرفت. خانم باردار در صورت نگرانی از تکرار پارگی کیسه آب در بارداری آتی خود، می تواند با پزشک یا ماما صحبت کند.