هپاتیت B در زنان باردار

بارداری یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل زندگی هر زنی است که ممکن است با وجود بیماری‌های مزمنی مثل هپاتیت B حساس‌تر شود. هپاتیت B نوعی بیماری کبدی است که توسط یک ویروس ساده (HBV) ایجاد می‌شود و ممکن است مادام العمر در بدن باقی بماند. به جز مشکلاتی که ممکن است هپاتیت B در بارداری ایجاد کند، ریسک انتقال این بیماری به جنین در بارداری هم مطرح است که می‎تواند شرایط را پیچیده‌تر کند. بنابراین توجه به سلامت کبد و کنترل ویروس طی بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و پیش‌گیری از انتقال هپاتیت B از مادر به کودک جزء مهمی از تلاش‌های جهانی برای کاهش بار HBV مزمن است.

بسیاری از خانم‌های مبتلا به بیماری هپاتیت B فاقد علائم بالینی هستند و حتی خود نیز از اینکه ناقل این بیماری هستند اطلاع ندارند. در صورتی که تست HBV برای مادر باردار منفی باشد و واکسن هپاتیت B را تزریق نکرده باشد، مادر در معرض خطر بالا برای ابتلا به بیماری HBV است و پزشک توصیه می‌کند مادر باردار واکسینه شود. تزریق واکسن هپاتیت B برای خانم‌های باردار بی‌خطر است و هیچ تاثیری بر جنین در حال رشد ندارد.

در صورتی که خانم باردار HBV مثبت باشد پزشک در ابتدا آزمایش خون دقیق‌تر برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرایط بیمار و عملکرد کبد درخواست می‌کند. همچنین، تزریق واکسن ایمونوگلوبولین هپاتیت B  (HBIG) را توصیه می‌کند. چراکه، این آنتی بادی از بروز علایم شدید اجتناب می‌کند. از طرفی چون این ویروس بر کبد تاثیر می‌گذارد، باید در دوران بارداری به طور کامل از مصرف الکل اجتناب کرد.

خانم باردار در صورت ناقل بودن این ویروس، حتما باید موضوع را با پزشک معالج خود درمیان بگذارد تا با درمان نوزاد بلافاصله بعد از زایمان مانع از آلوده شدن نوزاد شود. همچنین باید تحت مراقبت و پیگیری‌های بیشتر، توسط متخصص مربوطه قرار گیرد.

در این راستا، مشاوره با پزشک متخصص و اتخاذ تدابیر مناسب می‌تواند به کاهش خطرات و افزایش شانس یک بارداری سالم کمک کند. در ادامه، به نکات کلیدی که باید در مورد کنترل هپاتیت B در بارداری نظر گرفته شوند، خواهیم پرداخت.

هپاتیت B چیست؟

هپاتیت B ناشی از ویروس HBV است که عمدتاً از طریق تماس با مایعات بدن، از جمله خون، منی و ترشحات واژینال منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند به عفونت حاد یا مزمن کبد منجر شود. در سطح جهانی، میلیون‌ها نفر به هپاتیت B مبتلا هستند و در برخی از موارد، این بیماری می‌تواند باعث سیروز کبدی و یا حتی سرطان کبد شود. توصیه می‌کنیم برای دریافت اطلاعات بیشتر مقاله هپاتیت B چیست را مطالعه کنید.

نحوه انتقال هپاتیت B

اغلب نمی‌توان دقیقا مشخص کرد که چه زمانی و از چه طریقی فردی به هپاتیت B مبتلا شده است. آمیزش جنسی و مصرف داخل وریدی مواد مخدر و استفاده از سرنگ‌‎های آلوده مشترک از عوامل خطر اصلی ابتلا به HBV در بین بزرگسالان محسوب می‌شود. انتقال پری‌ناتال یعنی انتقال این ویروس از مادر آلوده هپاتیت B به جنین، مسئول بیش از نیمی از عفونت های HBV در سراسر جهان است.

هپاتیت B و بارداری

بارداری می‌تواند تأثیرات زیادی بر مدیریت هپاتیت B داشته باشد. در این دوران، سطح هورمون‌ها تغییر می‌کند و سیستم ایمنی بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد، که همه این‌ها می‌تواند کنترل عفونت‌های ویروسی را پیچیده‌تر کند. مهم است که زنان باردار مبتلا به هپاتیت B تحت مراقبت‌های پزشکی ویژه‌ای قرار بگیرند.  

تأثیرات بر مادر

زنان باردار مبتلا به هپاتیت B ممکن است با چالش‌هایی مانند تشدید علائم بیماری و افزایش خطر عوارض کبدی مواجه شوند. همچنین، خطر انتقال ویروس به نوزاد در زمان زایمان وجود دارد. زنان باردار باید تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرند تا وضعیت کبد آن‌ها به طور مرتب بررسی شود و در صورت نیاز درمان‌های مناسب انجام گیرد. 

تأثیرات بر جنین

انتقال ویروس هپاتیت بی به جنین معمولاً در زمان زایمان اتفاق می‌افتد. نوزادان مبتلا به هپاتیت بی ممکن است با عوارض جدی مانند عفونت‌های کبدی و اختلالات رشد مواجه شوند.

هپاتیت B در خانم‌های باردار

خانم‌های باردار در اولین ویزیت خود با انجام یک سری آزمایشات روتین، از نظر ویروس هپاتیت B نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. در ایالات متحده بیش از یک میلیون نفر حامل این ویروس هستند، اما بسیاری از آن‌ها فاقد علایم بوده و خود نیز نمی‌دانند که ناقل بیماری‌اند. در صورت ابتلای مادر به این بیماری، ویروس می‌تواند در بدو تولد به نوزاد منتقل شود.

در صورت ناقلِ این ویروس بودنِ مادر، حتماً باید هنگام زایمان پزشک در جریان باشد تا بلافاصله بعد از زایمان با درمان نوزاد مانع از آلوده شدن او شود. در صورتی که تست ویروس هپاتیت B برای مادر باردار منفی باشد و واکسن هپاتیت B را نیز دریافت نکرده باشد، پزشک توصیه به واکسینه شدن مادر باردار می‌کند. تزریق واکسن هپاتیت B برای خانم‌های باردار بی‌خطر بوده و هیچ تأثیری بر جنین در حال رشد ندارد.

در صورتی که خانم باردار HBV مثبت باشد چه باید انجام دهد؟

پزشک در ابتدا برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرایط بیمار و عملکرد کبد او آزمایش خون تخصصی درخواست می‌کند. در صورتی که مشخص شود فرد مبتلاست، تزریق واکسن ایمونوگلوبولین هپاتیت B را توصیه می‌کند، زیرا این آنتی‌بادی مانع بروز علائم شدید می‌شود. از طرفی چون این ویروس بر کبد تأثیر می‌گذارد، فرد مبتلا باید به طور کامل از مصرف الکل اجتناب کند.

فرد مبتلا به ویروس هپاتیت B برای مراقبت و پیگیری‌های بیشتر، حتماً باید تحت نظر متخصص عفونی قرار گیرد. مصرف برخی داروهای ضد ویروس مانند لامی وودین، تلبی وودین، تنوفوویر در کاهش احتمال انتقال بیماری به جنین تا حدودی اثربخش بوده است. از دیگر بررسی‌هایی که توسط پزشک معالج مورد ارزیابی قرار می‌گیرد بررسی دوره‌ای عملکرد کبد است. همچنین، برای پی بردن به ناقل بودن همسر و سایر اعضای خانواده، آن‌ها نیز باید آزمایش مورد نظر را انجام دهند. در صورت عدم ناقل بودن آن‌ها (افرادی که علایم بیماری را ندارند اما قادر به انتقال بیماری به دیگران هستند) تمام اعضای خانواده باید سریعاً واکسینه شوند.

بلافاصله پس از تولد نوزاد از مادر مبتلا به هپاتیت B، تیم پزشکی پادتن (آنتی بادی) هپاتیت B را به نوزاد تزریق می‌کند. چرا که باید در کمترین زمان، او را از ابتلای به این عفونت محافظت نمود. اولین تزریق واکسن هپاتیت ب در 12 ساعت اول تولد انجام می‌شود و دوز دوم و سوم  تحت نظر پزشک صورت می‌گیرد.

طبق دستورالعمل واکسیناسیون کشوری باید همه نوزادان واکسن هپاتیت B را دریافت کنند، واکسیناسیون نوزادان باعث ایمن شدن مادام‌العمر اکثر آن‌ها می‌شود. حتماً بعد از زایمان نیز مادر مبتلا به هپاتیت B باید تحت نظر پزشک معالج قرار گیرد، چرا که او در معرض خطر بیماری‌های کبدی شدید است.

غربالگری و تشخیص

همه زنان باردار باید در مراحل اولیه بارداری (در حالت ایده‌آل قبل اقدام به بارداری) غربالگری هپاتیت B انجام دهند. این غربالگری شامل آزمایش خون برای شناسایی وجود ویروس هپاتیت B و تعیین وضعیت عفونت است. در صورت مثبت بودن نتیجه، پزشک ممکن است آزمایشات بیش‌تری برای ارزیابی شدت بیماری و خطرات احتمالی انجام دهد و بیمار به متخصص بیماری‌های عفونی ارجاع داده می‎‎شود.

پیشگیری از انتقال ویروس به دیگران

برای جلوگیری از انتقال ویروس، ضروری است که شریک جنسی، کودکان و افرادی که در خانه شما زندگی می‎کنند آزمایش شوند تا مشخص شود آیا هپاتیت B دارند یا خیر. اگر مشخص شود که ویروس را ندارند (آزمایش منفی باشد)، باید دوره‌ای از واکسیناسیون را شروع کنند. همچنین توصیه می کنیم حین رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید و مسواک، تیغ و ناخن گیر مشترک نداشته باشید.

زنان باردار مبتلا به هپاتیت B در معرض خطر انتقال ویروس به نوزاد طی بارداری و در حین زایمان هستند. به همین دلیل، مدیریت این بیماری در دوران بارداری بسیار حائز اهمیت است. برای کاهش خطر انتقال ویروس هپاتیت B به نوزاد، اقدامات زیر توصیه می‌شود: 

تلاش برای کنترل ویروس

مادران باردار باید تحت درمان‌های ضد ویروسی قرار بگیرند تا سطح ویروس در خون‌شان کاهش یابد. با کاهش بار ویروسی، احتمال اینکه نوزاد در تماس با ویروس هپاتیت بی قرار گیرد، کمتر می‌شود. این موضوع می‌تواند به پیش‍‌گیری از عفونت‌های جدی و عوارضی که ممکن است نوزاد را تحت تأثیر قرار دهد، کمک کند.

زایمان سزارین

با زایمان سزارین خطر انتقال ویروس به نوزاد کمتر خواهد بود. در زایمان طبیعی، نوزاد ممکن است در حین عبور از کانال زایمان در تماس با مایعات بدن مادر قرار گیرد و به ویروس هپاتیت B مبتلا شود. سزارین به کاهش این تماس کمک می‌کند و می‌تواند گزینه‌ای ایمن‌تر باشد.

واکسیناسیون نوزاد

نوزادان زنانی که به هپاتیت B مبتلا هستند باید در عرض ۱۲ ساعت پس از زایمان واکسن هپاتیت B و ایمونوگلوبولین هپاتیت بی دریافت کنند. با این اقدامات احتمال ابتلای نوزاد به هپاتیت B کمتر خواهد بود. 

احتمال انتقال هپاتیت B به نوزاد چقدر است؟ 

در زنانی که سطح ویروس در خونشان پایین است و اقدامات پیش‌گیرانه مناسب را انجام می‌دهند، تقریباً ۱۰ تا ۲۰ درصد احتمال دارد که ویروس را به جنین خود منتقل کنند. اما در مادرانی که سطح بالایی از ویروس در خونشان وجود دارد، این خطر بسیار بیش‎تر و نزدیک به ۷۰ تا ۹۰ درصد است.

شیردهی در مادر مبتلا به هپاتیت B بی‌خطر است؟ 

شیردهی به نوزاد به شرطی که دوره واکسیناسیون را کامل کرده باشد، بی‌خطر است. شواهد نشان می‎دهد که انتقال هپاتیت B از طریق شیر مادر به نوزاد بسیار بعید است، مگر اینکه نوک سینه‌های شما ترک خورده و خونریزی دارد. توصیه می‌شود در این شرایط شیردهی را موقتاً متوقف کنید.

داروهای ضد ویروسی ممکن است در شیر مادر ترشح شود، به این معنی که نوزاد در معرض مقادیر کمی از دارو قرار می‌گیرد. با این حال، شواهد تا به امروز نشان نمی‎دهد که این داروها باعث آسیب رسیدن به نوزاد می‎‌شود. 

در صورت ابتلای نوزادان به هپاتیت B چه کنیم؟

خطر انتقال هپاتیت B در سه‌ماهه‌ی سوم بارداری 80 تا 90 درصد است. اگر مادر ناقل هپاتیت B نسبت به این بیماری واکسینه نشده باشد، احتمال انتقال ویروس به نوزاد در صورت دریافت پادتن (آنتی‌بادی) در 12 ساعت اول تولد، تا حدود 10 تا 20 درصد کاهش می‌یابد.

معمولاً نوزادان آلوده به ویروس هپاتیت B فاقد علایم بالینی هستند و احتمال ناقل مزمن شدن آن‌ها نسبت به بزرگسالان (90 درصد در مقابل 5 تا 10 درصد) بسیار بیشتر است. بیماران مزمن، در کل زندگی خود ناقل ویروس هستند و می‌توانند ویروس را به دیگران منتقل کنند. هم‌چنین این افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به بیماری یا سرطان کبد هستند. متأسفانه هیچ درمانی برای هپاتیت B وجود ندارد، ولی برخی داروهای تجویزی پزشک متخصص برای این افراد، در کنترل بیماری کبد تا حدود 40 درصد مؤثر هستند.

و در پایان…

هپاتیت B در بارداری نیازمند توجه و مدیریت ویژه‌ای است. زنان باردار مبتلا به این بیماری باید تحت نظارت پزشک متخصص قرار گیرند و اقدامات پیشگیرانه‌ای برای کاهش خطر انتقال ویروس به نوزاد انجام دهند. با تشخیص به موقع و درمان مناسب، می‌توان به حفظ سلامت مادر و جنین کمک کرد و از عوارض جدی جلوگیری کرد.