کلومیفن ‌سیترات درمانی برای کمبود تستوسترون در مردان

کلومیفن سیترات با نام تجاری کلومید، داروی کلومیفن سیترات برای تخمک گذاری و درمان ناباروری زنان تجویز می شود همچنین کلومیفن سیترات برای آقایان که مشکل کمبود تستسترون دارند تجویز می گردد که اثر درمان ناباروری در مردان نیز دارد.

از جمله علائم کمبود تستوسترون در مردان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کمبود انرژی؛
• افسردگی؛
• آتروفی عضلات و لاغری؛
• درد عضلانی؛
• کاهش میل جنسی؛
• اختلال در نعوظ؛
• افزایش وزن؛
• از دست دادن توده استخوانی (استئوپنی)؛
• پوکی استخوان (استئوپروز)؛
• کم خونی خفیف؛
• افزایش خطر آلزایمر؛
• افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات با درجه بالا؛
• و افزایش خطر مرگ با توجه به دلایلی که ذکر شد.

کمبود تستوسترون در مردان ممکن است بدلیل مشکلات ناشی از بیضه ها مانند ضربه به بیضه یا سرطان بیضه باشد که هیپوگنادیسم اولیه نامیده می شود که تنها با تجویز تستوسترون درمان می گردد و یا به علت مشکلاتی در غده هیپوفیز یا غده هیپوتالاموس باشد که هیپوگنادیسم ثانویه یا هیپوگنادوتروپیک هیپوگنادیسم نامیده می شود. کمبود تستوسترون به دلیل مشکلات مغزی شایع تر می باشد. هیپوگنادیسم ثانویه ممکن است ناشی از افسردگی، اضطراب، ضربه به سر، افزایش سطح آهن بدن، مصرف بیش از حد استروئیدهای آنابولیک، دیابت، کمبود خواب یا مصرف برخی داروها ایجاد شود.

در گذشته، کمبود تستوسترون با تجویز جایگزین تستوسترون درمان می شد که در اشکال کرم، ژل، قرص و یا به صورت تزریقی موجود می باشد. مصرف تستوسترون مانند بسیاری از روش های درمانی، دارای عوارض جانبی می باشد.

عوارض کلومیفن سیترات:

• کوچکی بیضه ها
• ژنیکوماستی (بزرگ شدن سینه ها)؛
• کاهش تعداد اسپرم و ناباروری در مردان؛
• پلی سیتمی (تولید بیش از حد سلول های قرمز خونی)؛

البته در بسیاری از موارد، عوارض کلومیفن سیترات قابل درمان هستند، اما با این حال به ویژه به علت عوارضی مانند ناباروری مردان، درمان کلومیفن سیترات برای آقایان که تمایل به بچه دار شدن دارند، گزینه مناسبی نیست.

در مردان جوانی که مبتلا به هیپوگنادیسم هستند، کلومیفن سیترات و گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) به مدت چندین دهه توسط پزشکان به منظور افزایش تولید تستوسترون، افزایش اسپرم و افزایش قدرت باروری استفاده می شود.

هر دو درمان ذکر شده به طور موثر به تحریک بیضه ها برای ساخت تستوسترون و در نتیجه افزایش سطح تستوسترون کمک می کنند. البته به شرطی که مشکل اولیه مربوط به ناتوانی بیضه در ساخت تستوسترون وجود نداشته باشد.

در یک مرد سالم، غده هیپوفیز هورمون LH (هورمون لوتئینی) را به داخل جریان خون ترشح می کند که به بیضه ها پیام ساخت تستوسترون را می دهد. پس از آن تستوسترون تولید شده به طور طبیعی به برخی استروژن ها تبدیل می شود (هورمون استروژن در مردان نیز وجود دارد) و استروژن تولید شده به غده هیپوفیز پیام متوقف کردن ترشح LH ارسال می کند تا میزان تستوسترون در حد متعادلی حفظ شود.

کلومیفن سترات (کلومید) با متوقف کردن اثر استروژن در هیپوفیز و هیپوتالاموس، پیام استروژن مبنی بر متوقف کردن ترشح هورمون LH را خنثی کرده و باعث ادامه ترشح LH توسط هیپوفیز می شود و در نتیجه منجر به افزایش تولید تستوسترون توسط بیضه ها، افزایش اسپرم و کمک به درمان ناباروری مردان می گردد.

هورمون HCG نیز، اثرات هورمون LH را تقلید می کند که باعث افزایش تولید تستوسترون می شود، در صورتی که تجویز تستوسترون در مردان در واقع برخلاف عملی است که کلومیفن و HCG انجام می دهند.

در روش قدیمی تجویز تستوسترون، مغز پیامی مبنی بر زیاد بودن تستوسترون در بیضه ها دریافت می کند و هیپوفیز ترشح LH را متوقف کرده و تولید طبیعی تستوسترون و اسپرم در بیضه ها متوقف می شود و همین امر باعث جلوگیری از افزایش اسپرم و کوچکی بیضه ها در این روش درمانی می باشد.

کلومیفن سیترات و یا HCG تولید تستوسترون را متوقف نمی کنند بلکه باعث راه اندازی مجدد آن می شوند.

ممکن است برخی از مردان مبتلا به هیپوگنادیسم، نیاز به مصرف مداوم کلومیفن در مردان داشته باشند، اما در سایر مردان این دارو به مدت 3 تا 6 ماه تجویز می شود.

جالب توجه است که اگر چه کلومیفن و HCG در مردان جوان استفاده می شود اما در دهه گذشته به طور موثر برای مردان مسن نیز تجویز شده است.

در نتیجه به طور خلاصه از مزایای تجویز کلومیفن سیترات نسبت به تجویز تستوسترون در مردان مبتلا به هیپوگنادیسم ثانویه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تحریک بدن برای ساخت طبیعی تستوسترون؛
• عدم دخالت درحفظ تعادل تستوسترون در بدن؛
• استفاده راحت بدلیل موجود بودن به صورت قرص؛
•  بسیار ارزان بودن؛
• عوارض جانبی بسیار کم.

صرف‎ نظر از تمام مزایای این دارو، تجویز کلومیفن سیترات باید حتما توسط پزشک متخصص انجام گردد.

البته لازم به ذکر است که همچنان بسیاری از پزشکان در موارد سطح پائین تستوسترون در مردان مبتلا به هیپوگنادیسم ثانویه، از تجویز کلومیفن سیترات خودداری می کنند. از جمله دلایل عدم تجویز کلومیفن برای مردان توسط برخی پزشکان، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اکثر پزشکان از اثر بخشی و ایمنی استفاده از کلومیفن در مردان آگاه نیستند؛
• بیشتر پزشکان گمان می کنند کلومیفن سیترات درمانی برای افزایش قدرت باروری در زنان است؛
•  سازمان FDA استفاده از کلومیفن را فقط برای زنان تائید کرده است.

هورمون HCG در اینگونه موارد بیشتر تجویز می شود اما این دارو به صورت تزریقی است و همچنین هزینه آن بالا می باشد، بنابراین استفاده از کلومیفن برای مردان بر سایر درمان ها ارجحیت دارد.

اصلی ترین عوارض کلومیفن سیترات:

داروی کلومیفن سیترات نیز مانند بسیاری از دارو ها ممکن است دارای عوارضی باشد. در ادامه به رایج ترین عوارض کلومیفن در مردان اشاره می کنیم:

• این دارو بندرت ممکن است منجر به تغییراتی در بینایی فرد شود که این اثر با قطع دارو قابل برگشت است؛
• از دیگر عوارض کلومیفن، افزایش خطر پیواسپرمیا (افزایش غیرعفونی سلول های سفید خون در مایع منی بدون آسیب قابل مشاهده) در مردان مسن گزارش شده است؛
• کلومیفن سیترات دارویی زیست برابر نیست، به این معنی که ساختار مولکولی آن یک ترکیب طبیعی موجود در بدن انسان را تقلید نمی کند و عملکرد طبیعی شناخته شده در بدن انسان ندارد و ممکن است در برخی نقاط بدن مردان عارضه جانبی ناشناخته داشته باشد. اگر چه این یک خطر احتمالی است زیرا بیش از 40 سال است که از کلومیفن برای مردان استفاده می شود و تنها عوارض جانبی که ذکر شد مشاهده شده است؛
• همچنین ممکن است کلومیفن در مردان مسنی که علاوه بر هیپوگنادیسم ثانویه، به هیپوگنادیسم اولیه نیز مبتلا هستند، عملکردی نداشته باشد.

اما به طور کلی در بیماران مرد، کلومیفن سیترات ممکن است یک درمان جایگزین خوب نسبت به درمان کوتاه و بلند مدت تستوسترون باشد.

مدت زمان تاثیر کلومیفن در مردان:

هنوز اطلاعات دقیقی از مدت زمان تاثیر کلومیفن در مردان در دست نیست و برای تعیین دقیق زمان اثر بخشی این دارو به تحقیقات بیشتری نیاز است.​