اکوی قلب جنین چیست؟

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر آزاده حسینی فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.
اکوی قلب جنین یا اکوکاردیوگرافی قلب جنین یک نوع بررسی، مشابه سونوگرافی است که امکان بررسی ساختار و عملکرد قلب جنین را فراهم می نماید. اکوی قلب جنین معمولا در سه ماهه دوم بارداری و در هفته های 18 تا 24 بارداری انجام می شود. اکو قلب جنین با استفاده از امواج صوتی در سه ماهه دوم بارداری، ساختار قلب را مشخص می نماید. سپس دستگاهی، این امواج صوتی را تجزیه و تحلیل نموده و تصاویر یا اکوگاردیوگرافی از فضای داخلی قلب جنین ایجاد می شود.

تصاویر اکوکاردیوگرافی قلب جنین در سه ماهه دوم بارداری اطلاعاتی در مورد نحوه شکل گیری قلب جنین، عملکرد قلب و وجود یا عدم وجود بیماری قلبی در اختیار پزشک قرار می دهد. همچنین در هنگام انجام اکو قلب جنین می توان جریان خون قلب جنین را نیز بررسی نمود. بنابراین اکوکاردیوگرافی قلب جنین، امکان بررسی هر نوع ناهنجاری در ساختار و جریان خون قلب جنین و همچنین وجود انواع بیماری قلبی جنین را فراهم می نماید.

علل انجام اکو قلب جنین:

همه زنان باردار به انجام اکوکاردیوگرافی قلب جنین نیاز ندارند. در بیشتر زنان، اساس حفرات چهارگانه قلب با سونوگرافی مشخص می گردد. در صورت نتیجه نگرفتن از آزمایشات قبلی و یا تشخیص ضربان قلب غیر طبیعی و با صلاحدید پزشک، اکوکردیوگرافی قلب جنین انجام می گیرد. شایع ترین علل انجام اکوی قلب جنین عبارتند از:

• وجود احتمال ابتلای جنین به بیماری قلبی یا سایر اختلالات؛ 

• وجود سابقه بیماری قلبی در خانواده؛ 

• داشتن فرزندی با بیماری قلبی؛

• مصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی توسط مادر در دوران بارداری؛

• مصرف داروهایی مانند داروهای صرع یا داروهای ضد آکنه توسط مادر در طول بارداری (به دلیل احتمال ایجاد بیماری قلبی در جنین)؛ 

• ابتلای مادر به بیماری هایی مانند لوپوس، دیابت نوع یک، فنیل کتونوری و سرخچه در طول بارداری. 

اکوی قلب جنین معمولا توسط یک فوق تخصص قلب اطفال با تجربه انجام می گیرد اما اکوکاردیوگرافی قلب جنین را برخی از متخصصین زنان و زایمان نیز انجام می دهند. پس از آن، متخصص قلب و عروق جنین نتایج را بررسی می نماید. 

آیا پیش از انجام اکوی قلب جنین آمادگی خاصی لازم است؟

انجام اکوی قلب جنین نیازی به آمادگی خاصی ندارد. اکو قلب جنین بر خلاف سایر سونوگرافی های پیش از تولد، نیازی به مثانه پر ندارد. اکو قلب جنین معمولا بین 30 دقیقه تا 2 ساعت طول می کشد. 

نحوه انجام اکو قلب جنین:

اکوی قلب جنین شبیه به همه سونوگرافی های روتین دوران بارداری است و به دو صورت انجام می گیرد. اگر اکوکاردیوگرافی قلب جنین از روی شکم خانم باردار انجام شود، به آن اکوکاردیوگرافی ابدومینال یا شکمی می گویند و اگر از طریق واژن انجام شود، به آن اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال می گویند. 

انواع اکوی قلب جنین:

اکوکاردیوگرافی قلب جنین دارای انواع مختلفی است که عبارتند از:

• اکوکاردیوگرافی ابدومینال:

اکو قلب جنین شکمی مشابه سونوگرافی است و به همان صورت، بیمار باید بر روی تخت دراز بکشد. سپس ژل لوبریکانت بر روی شکم بیمار مالیده شده و پروب سونوگرافی روی آن قرار می گیرد. ژل لوبریکانت به انتقال امواج صوتی کمک می نماید. تکنسین، پروب را در اطراف معده می چرخاند تا تصاویری از قسمت های مختلف قلب جنین ایجاد شود. بعد از انجام اکوکاردیوگرافی قلب جنین، ژل از روی شکم بیمار پاک می شود. پس از آن بیمار می تواند فعالیت های روزانه خود را انجام دهد. اکوی قلب جنین ابدومینال در سه ماهه دوم بارداری انجام می گیرد.

• اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال:

برای اکوکاردیوگرافی ترانس واژینال بیمار باید لباس زیر خود را در آورده و روی تخت دراز بکشد. سپس پزشک، پروپ سونوگرافی ترانس واژینال را وارد واژن بیمار می کند. پروپ با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از قلب جنین ایجاد می کند. اکوکاردیوگرافی واژینال معمولا در مراحل ابتدایی بارداری انجام می شود و ممکن است تصویر واضح تری از قلب جنین ارائه دهد. 

• اکوکاردیوگرافی دو بعدی:

اکوکاریوگرافی دو بعدی برای بررسی ساختار و عملکرد قلب مورد استفاده قرار می گیرد. اکوکاردیوگرافی دو بعدی، تصاویر مخروطی بر روی مانیتور ایجاد کرده و بنابراین امکان بررسی ساختارهای مختلف قلب را برای پزشک ایجاد می نماید. 

• اکوکاردیوگرافی داپلر:

سونوگرافی دپلر برای اندازه گیری و ارزیابی جریان خون دریچه های قلب جنین انجام می شود. میزان پمپاژ خون با هر ضربان قلب، بیانگر عملکرد قلب جنین است. همچنین داپلر می تواند جریان خون غیر طبیعی قلب جنین را نیز تعیین کند. 

• کالر داپلر:

کالر داپلر نوع تقویت شده اکوکاردیوگرافی قلب جنین است. ازکالر داپلر برای تعیین جهت جریان خون جنین استفاده می شود. 

عوارض اکوی قلب جنین: 

اکوی قلب جنین هیچ خطر شناخته شده ای ندارد، زیرا در آن از امواج صوتی استفاده شده و هیچ اشعه ای ندارد. 

نتایج اکو قلب جنین: 

پس از انجام اکوی قلب جنین، پزشک شرایط قلب جنین را برای مادر باردار توضیح می دهد. به طور کلی، نتایج طبیعی اکوی قلب جنین نشانه عدم وجود بیماری قلبی در جنین است. پزشک در صورت مشاهده ناهنجاری ریتمی و بیماری قلبی جنین، ممکن است بررسی های بیشتری از قبیل MRI برای جنین انجام دهد.

گاهی پزشک، مادر باردار را به متخصصین بیماری قلبی جنین ارجاع می دهد تا در صورت امکان جنین را پیش از تولد درمان نمایند. همچنین شاید لازم باشد که بیش از یک بار اکوکاردیوگرافی قلب جنین انجام شود.

لازم به ذکر است که با استفاده از اکو قلب جنین، نمی توان تمام بیماری های قلبی جنین را تشخیص داد. تشخیص برخی از انواع بیماری قلبی مانند وجود سوراخ در قلب، حتی با استفاده از تجهیزات پیشرفته نیز دشوار است.

اهمیت اکوی قلب جنین:

گاهی نتیجه اکوکاردیوگرافی نرمال است و نیاز به بررسی بیشتر نمی باشد؛ اما نتایج غیر طبیعی اکوکاردیوگرافی قلب جنین نیز ممکن است بی فایده بوده و لازم باشد تا آزمایشات تکمیلی بیشتری انجام شود.

اگر جنین بیماری قلبی داشته باشد، پزشک می تواند بارداری را بهتر کنترل نموده و بیمار را برای زایمان آماده نماید. نتایج حاصل از اکوکاردیوگرافی قلب جنین به تعیین برنامه درمان بیماری قلبی جنین، از جمله نیاز به جراحی اصلاحی پس از زایمان کمک می نماید. همچنین مادر باردار می تواند برای تصمیم گیری مناسب در دوران بارداری خود از مشاور کمک بگیرد. 

هزینه اکو قلب جنین:

هزینه اکو قلب جنین به طور تقریبی مطابق با مصوبات وزارت بهداشت است. اما به صورت کلی، هزینه اکو قلب جنین در بیماران مختلف، متفاوت است و به طور دقیق نمی توان پیش از مراجعه به مراکز درمانی، هزینه اکو قلب جنین را تعیین کرد.