چرخه قاعدگی

چرخه قاعدگی چیست؟ سیکل قاعدگی چیست؟چرخه قاعدگی سلسله تغییرات فیزیولوژیکی است که بدن زن متحمل می‌شود تا برای بارداری آماده شود. تقریباً ماهی یک‌بار، رحم یک لایه‌ی بافت جدید (اندومتریوم، آندومتر) ایجاد می‌کند تا آماده‌ي دریافت سلول تخمک لقاح ‌یافته شود.

زمانی که تخمک لقاح‌ یافته‌ای وجود نداشته باشد تا بارداری آغاز شود، این لایه یا همان آستر داخلی ریزش می‌کند و خونریزی قاعدگی رخ می‌دهد. این اتفاق از زمان بلوغ آغاز می‌شود و تا زمان یائسگی (حدود 50 سالگی) ادامه دارد و به طور تقریبی 480 قاعدگی در طول زندگی یک زن عادی رخ می‌دهد که به آن عادت ماهانه نیز می گویند.
علائمی که در زمان چرخه‌ی قاعدگی در زنان ایجاد می‌شود عبارتند از:
•    آکنه؛
•    نگراني و اضطراب؛
•    احساس افسردگي و نا‌اميدي؛
•    از دست دادن علاقه به انجام كار و فعاليت معمول؛
•    كمبود انرژي و خستگي؛
•    عدم تمركز كافي؛
•    تغيير در اشتها و پرخوري؛
•    اختلال در خواب؛
•    علائم جسمي همچون سردرد، دل درد، نفخ شكم، حساسيت پستان‌ها، ورم و افزايش وزن.

به طور خلاصه می‌توان بیان نمود که چرخه ی قاعدگی منجر به وقوع سه چرخه در بدن می‌گردد که عبارتند از:

•    چرخه‌ی تخمک‌گذاری: انجام چرخه‌ی قاعدگی همراه با بلوغ تخمک و آزاد شدن آن می‌باشد که به آن تخمک گذاری می گویند؛
•    چرخه‌ی رحم: زمانی که چرخه‌ی قاعدگی انجام می‌شود محیط رحم شرایط مناسبی را برای تخمک لقاح‌یافته و ایجاد ساختار بلاستوسیست فراهم می‌کند؛
•    چرخه‌ی دهانه‌ی رحم: زمانی که چرخه‌ی قاعدگی انجام می‌شود دهانه‌ی رحم به اسپرم اجازه‌ی عبور برای رسیدن به تخمک و تشکیل زیگوت را می‌دهد.
چرخه‌ی قاعدگی جهت حفظ باروری در زنان و تحت کنترل دستگاه هورمونی بدن (غدد اندوکرین) انجام می‌شود. هنگام شروع بلوغ، هیپوتالاموس که از طریق خونی با هیپوفیز ارتباط مستقیم دارد، با ترشح هورمون آزاد‌کننده‌ی گنادوتروپین (GnRh) باعث تحریک آدنوهیپوفیز (هیپوفیز غده‌ای، نه هیپوفیز عصبی) شده و هیپوفیز با ترشح LH و هورمون FSH و تأثیر بر تخمدان‌ها، باعث ادامه تقسیمات میتوزی اُاوسیت‌هایی می‌شود که داخل تخمدان، از زمان جنینی در رحم مادر متوقف شده‌اند. این پیام‌ها رحم و تخمدان‌ها را برای بارداری آماده می‌کنند. هورمون‌های پروژسترون و استروژن مهم‌ترین نقش را در 

تغییرات رحم در چرخه قاعدگی

•    استروژن لایه‌ی داخلی رحم را می‌سازد؛
•    پروژسترون بعد از آزادشدن تخمک (تخمک گذاری) در اواسط چرخه‌ افزایش می‌یابد و به استروژن کمک می‌کند تا ضخامت لایه‌ی داخلی را حفظ کند و آماده‌ي لانه‌گزینی تخمک لقاح‌یافته شود؛
•    کاهش سطح پروژسترون به همراه استروژن سبب از بین رفتن لایه‌ي ایجاد‌شده می‌شود. در این زمان خونریزی فرد آغاز می‌شود.
پریودی چیست؟ چرخه‌ی قاعدگی (عادت ماهانه، پریود) از روز اول خونریزی تا زمان خونریزی بعدی را شامل می‌شود. گرچه میانگین طول چرخه‌ها اغلب 28 روز فاصله زمانی می‌باشد، ولی داشتن چرخه‌های بلندتر یا کوتاه‌تر نیز در صورت نبود مشکلی خاص طبیعی قلمداد می‌شود.
قاعدگی، ریزش ماهانه‌ی لایه‌ي داخلی رحم زن می‌باشد که حدود سه تا هفت روز طول می‌کشد و حاوی خون و بافت‌هایی است که از طریق دهانه‌ي رحم و واژن از بدن خارج می‌شوند. میزان خونریزی حدود 20 تا80 میلی‌لیتر است. اگر مدت خونریزی کمتر از سه روز و یا بیشتر از هفت روز باشد یا میزان خونریزی بیشتر از حد طبیعی باشد، علت آن باید بررسی شود. تخمکی که در طی فرآیند تخمک‌گذاری آزاد می‌شود تنها 24 ساعت زنده می‌ماند و اگر اسپرم در این بازه‌ي زمانی با آن لقاح نیابد تخمک حدود 14 روز بعد، با خون قاعدگی از بدن دفع می‌شود.
بهترین زمان برای اقدام به بارداری طی بازه‌ي زمانی ای است که زن قدرت باروری دارد. یعنی در بازه‌ي زمانی "پنجره‌ي باروریِ" چرخه‌ي قاعدگی. این بازه‌ی زمانی برای هر زنی متفاوت است.
وقوع بارداری عملاً از پنج روز قبل از تخمک‌گذاری و خود روز تخمک‌گذاری ممکن است. این شش روز پنجره‌ی باروری در چرخه‌ی قاعدگی یک زن تعریف می‌شوند و بیان‌گر طول عمر اسپرم (حدود پنج روز) و طول عمر تخمک (24 ساعت) می‌باشد. احتماًل باردار شدن تا دو روز قبل از تخمک‌گذاری و روز تخمک‌گذاری پیوسته افزایش می‌یابد در انتهای پنجره‌ی باروری احتمال باردار شدن به شدت کاهش می‌یابد و 12 تا 24 ساعت بعد از تخمک‌گذاری زن به ندرت قادر به باردار شدن در آن چرخه می‌باشد.
احتماًل بارداری در سه روزی که منجر به تخمک‌گذاری و خود تخمک‌گذاری می‌شود، در بالاترین حد خود قرار دارد. با توجه به طول چرخه‌ی قاعدگی فرد روزهای باروری در یک چرخه فرق خواهند کرد:
•    اگر چرخه ی قاعدگی فرد 28 روز دارد، تخمک‌گذاری معمولاً روز چهاردهم رخ می‌دهد و روزهای باروری فرد عبارتند از روزهای 12،13،14؛
•    اگر چرخه‌ی قاعدگی فرد طولانی‌تر است، مثلاً 35 روز، تخمک‌گذاری معمولاًروز 21ام رخ می‌دهد و روزهای باروری فرد عبارتند از روزهای 19،20،21؛
•    اگر چرخه‌ی قاعدگی فرد کوتاه‌تر است، مثلاً 21 روز، تخمک‌گذاری معمولاًروز هفتم رخ می‌دهد و روزهای باروری فرد عبارتند از روزهای 5،6،7.
همه‌ی خانم‌ها چرخه‌های 28 تا 32 روزه ندارند. در موارد نادر، چرخه‌های کوتاه‌تری دیده می‌شود. مثلاً خانمی با چرخه‌ی 24 روزه می‌تواند هفت روز خونریزی داشته باشد، روز آخر خونریزی نزدیکی جنسی داشته باشد و سه روز بعد تخمک‌گذاری کند و از آن جایی که اسپرم سه تا پنج روز زنده می‌ماند، به طور قطع باردار شود. در نتیجه در چرخه‌های کوتاه تخمک‌گذاری چند روز بعد از اتمام قاعدگی رخ می‌دهد. همچنین ممکن است فرد در زمان تخمک‌گذاری وقتی که بیشترین باروری را دارد، لکه‌بینی یا خونریزی مشاهده کند.

به طور کلی در یک چرخه‌ی قاعدگی طبیعی 28 روزه مراحل زیر به ترتیب رخ می‌دهند:

-    مرحله‌ی فولیکولی، مرحله‌ی تکثیری یا مرحله‌ی استروژنی (روز 13-1)
به علت رشد سریع فولیکول‌های تخمدان این مرحله را مرحله‌ي فولیکولی می‌نامند. روزی که خونریزی ماهانه زن شروع می‌شود روز یک چرخه در نظر گرفته می‌شود. مرحله‌ي قاعدگی (مرحله‌ي تخریبی) که در آن خونریزی رخ می‌دهد، معمولاً روز یک تا پنج را شامل می‌شود. فاز فولیکولی یا فاز تکثیری از روز یک تا روز تخمک‌گذاری ادامه دارد و در آن فولیکول‌های داخل تخمدان بالغ می‌شوند. هورمون‌های خاصی تخمدان‌ها را برای رها کردن فولیکول‌ها آماده می‌کنند. یکی از این فولیکول‌ها به سرعت رشد می‌کند و تبدیل به تخمک می‌شود. فولیکول، استروژن ترشح می‌کند تا به ساخت لایه‌ي داخلی رحم کمک کند. این مرحله با رسیدن هورمون LH به بیشترین حد خود و وقوع تخمک‌گذاری به پایان می‌رسد.

مرحله‌ي تخمک‌گذاری (روز 14)

در این مرحله تخمک به داخل لوله‌ی فالوپ رها می‌شود. از زمان آزاد شدن، تخمک حدوداً 24 تا 48 ساعت زمان دارد تا با اسپرم لقاح یابد. مخاط دهانه‌ي رحم در این زمان افزایش می‌یابد و به شنا کردن اسپرم به سمت تخمک کمک می‌کند. اگر تخمک لقاح نیابد، لایه‌ی داخلی شروع به از بین رفتن می‌کند و مرحله‌ی بعد آغاز می‌شود.

مرحله‌ي لوتئال، مرحله‌ی جسم زرد یا مرحله‌ی ﭘﺮوژﺳﺘﺮوﻧﻲ (روز 28-15)

این فاز با تشکیل جسم زرد شروع می‌شود و یا به بارداری ختم می‌شود یا جسم زرد تحلیل می‌رود. در این مرحله بدن هنوز آماده‌ی باردار شدن است و هورمون‌های مرتبط را آزاد می‌کند و منتظر وقوع لقاح می‌باشد. هورمون اصلی در این مرحله پروژسترون است که در این فاز میزان آن به شدت زیاد است. زمانی که لقاح رخ ندهد، بدن شروع به تخریب لایه‌ی داخلی رحم می‌کند که برای بارداری استفاده نشده است. این اتفاق باعث می‌شود تا خونریزی رخ دهد.
دقت کنید که در یک چرخه‌ی قاعدگی همواره فاز لوتئال ثابت است؛ به این معنی که در صورتی که شما چرخه‌های قاعدگی منظمی داشته باشید برای به دست آوردن زمان تخمک‌گذاری و روزهای باروری خود می‌توانید از اولین روز شروع پریود بعدی خود، 14 روز به عقب برگردید تا به روز تخمک‌گذاری خود برسید و برای باردار شدن از چند روز قبل تا خود روز تخمک‌گذاری نزدیکی منظم داشته باشید. (در چرخه‌های قاعدگی با تعداد روزهای متفاوت، این 14 روز فاز لوتئال ثابت می‌باشد و فاز فولیکولی است که در هر زن متفاوت است.)