فارسی
العربیهمجله مام - به روزترین مقالات در حوزه باروری و درمان ناباروری
مشاهده فهرست مطالب کودک
زردی نوزادان یا یرقان نوزادی چیست؟
زردی یا یرقان مشکلی است که منجر به زرد رنگ شدن پوست نوزاد و قسمت سفیدی چشم او می‌شود. این‌ها علائمی هستند که نشان میدهند بیلی‌روبین بیش از حد مجاز در خون کودک وجود دارد. به افزایش بیش از حد بیلی‌روبین در خون، هایپربیلی‌روبینمی می‌گویند. یرقان معمولاً در پنج روز اول بعد از تولد ظاهر می‌شود. بسیاری از نوزادان در زمان ترخیص از بیمارستان (روز دوم) شروع به زرد شدن می‌کنند؛ در این شرایط، ممکن است پزشک یک آزمایش پیگیری، زمانی‌که کودک شما سه تا پنج روزه است، انجام دهد. حدود ۶۰ درصد نوزادان، زردی را به‌طور خفیف تجربه می‌کنند که بیشتر آن‌ها در طول یک یا دو هفته بدون وجود هیچ مشکلی، بهبود می‌یابند. بسیار مهم است بدانید که بی‌توجهی به زردی در نوزاد ممکن است خطرناک باشد، چراکه اگر سطح بیلی‌روبین خون بالا باقی بماند و درمان نشود، باعث آسیب مغزی به نام “کرن ایکتروس” می‌شود که مشکلات جدی مادام‌العمری مانند ناشنوایی، عقب‌ماندگی ذهنی یا فلج مغزی را به‌دنبال دارد.
علت زردی در نوزادان یا یرقان نوزاد چیست؟
در این قسمت به پاسخ این سوال خواهیم پرداخت که علت زردی نوزاد چیست؟ بیلی‌روبین ماده‌ای زرد رنگ که در خون وجود دارد و زمانی‌که بدن سلول‌های قرمز فرسوده را از بین می‌برد تولید می‌شود. اگر این ماده بیش از حد مجاز در خون باشد می‌تواند باعث زردی پوست شود. بیلی‌روبین از طریق ادرار و مدفوع (کلیه‌ها و روده) دفع می‌شود. در زمان بارداری بدن بیلی‌روبین‌های اضافی جنین را از طریق جفت و کبد دفع می‌کند، اما پس از تولد، بدن نوزاد باید به‌تنهایی بیلی‌روبین خود را از بین ببرد. اگر بدن نوزاد شما بیلی‌روبین بیشتری نسبت به آن چه که می‌تواند تصفیه کند داشته باشد، دچار زردی می‌شود. در اغلب موارد، به زردی نوزادان، زردی فیزیولوژیک می‌گویند زیرا دلیل آن این است که اندام‌های نوزاد هنوز توانایی دفع بیلی‌روبین اضافی را ندارند. این نوع زردی معمولاً حدود 24 ساعت پس از تولد ظاهر می‌شود. این زردی روز سوم یا چهارم شدت می‌گیرد و سپس بعد یک تا دو هفته بعد از بین می‌رود. (در نوزادان نارس، روز پنج تا هفت به اوج می‌رسد و ممکن است دو ماه طول بکشد). رنگ زرد ابتدا در صورت کودک، سپس در گردن و قفسه‌ی سینه ظاهر می‌شود و در موارد شدیدتر، به انگشتان پا می‌رسد. در موارد زیر احتمال ابتلا به زردی در نوزادان بیشتر است:
- خواهر یا برادری دارد که در دوره‌ی نوزادی دارای زردی بوده است؛
- در هنگام تولد خونریزی داشته است (گلبول های قرمز شکسته می‌شوند و بیلی‌روبین به‌عنوان یک محصول جانبی تولید می‌شود)؛
- زودتر از زمان تعیین‌شده متولد شده‌اند (کبد نابالغ آن‌ها ممکن است قادر به مقابله با سطوح بیلی‌روبین نباشد)؛
- متولد شرق آسیا هستند؛
- یک اختلال ژنتیکی خاص (مانند سندرم گیلبرت، نقص‌های غشایی گلبول قرمز ارثی، گالاکتوزمی یا اختلال متابولیک ارثی) دارند؛
- بیماری خاصی مثل فیبروزکیستیک یا کم‌کاری تیروئید دارند؛
- ناسازگاری در RH و نوع خون مادر و نوزاد با هم وجود داشته باشد.
آیا شیر مادر سبب زردی می‌شود؟
تغذیه با شیر مادر باعث ایجاد زردی نمی‌شود، اما زردی بیشتر در نوزادانی رخ می‌دهد که از شیر مادر تغذیه می‌کنند. بعضی از نوزادان در چند هفته‌ی اول بعد از تولد دچار زردی به نام "زردی شیر مادر" می‌شوند. این مسئله معمولاً در حدود هفت تا یازده روزگی ایجاد می‌شود. کودک شما ممکن است به‌خوبی شیر بخورد و وزن طبیعی داشته باشد، اما بعضی مواد در شیر مادر وجود داشته که با توانایی کبد نوزاد برای دفع بیلی‌روبین تداخل دارند. این مسئله اغلب همراه با زردی فیزیولوژیک اتفاق می‌افتد و می‌تواند برای چندین هفته یا حتی چند ماه ادامه یابد.
زردی شیر مادر در نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند بسیار معمول است اما به‌طور کلی برای نوزادتان خطرناک نمی‌باشد. اگر میزان بیلی‌روبین نوزاد شما بیش از حد بالا باشد، پزشک ممکن است توصیه کند که برای یک یا دو روز شیردهی را متوقف کنید. شما می‌توانید با دوشیدن پستان‌ها به حفظ شیر در طول این زمان کمک کنید و هنگامی که سطح بیلی‌روبین کاهش یافت، دوباره شیردهی را آغاز نمایید.
علائم یرقان یا زردی چیست؟
اگر نوزادی دارای زردی باشد، پوست او و قسمت سفیدی چشم‌ها زرد خواهد شد. رنگ زرد ابتدا در صورت و سینه‌ی کودک و معمولاً یک تا پنج روز پس از تولد ظاهر می‌شود.
کودکانی که سطح بیلی‌روبین بالا دارند ممکن است:
- زردتر شوند یا زردی به اندام‌های پایین‌تر مانند سینه، دست‌ها و پاها برسد؛
- لاغر شوند و خوب شیر نخورند (مکیدن ضعیف)؛
- خواب‌آلود، بداخلاق و وحشت‌زده شوند؛
- خمیده شوند یا گردنشان به عقب برگردد؛
- گریه‌هایی با صدای بلند داشته باشند.
سطح بالای بیلی‌روبین می‌تواند خطرناک باشد. اگر کودک شما هرکدام از این علائم را دارد، یا زردی او در ۲۴ ساعت اول بعد از تولد ظاهر شود یا زردی فیزیولوژیک او بیش از سه هفته طول بکشد، لازم است حتماً در اسرع وقت به پزشک مراجعه نمایید.
چگونه متوجه زردی نوزاد شویم ؟
برای تشخیص زردی نوزاد پزشک با انجام معاینه‌ی فیزیکی کودک و سؤال در مورد وضعیت سلامت شما و کودکتان زردی را تشخیص می‌دهد. به‌عنوان مثال پزشک ممکن است بپرسد که آیا شما و کودکتان گروه خونی متفاوتی دارید؟ هم‌چنین ممکن است یک دستگاه بر روی پوست کودک شما قرار دهد تا سطح بیلی‌روبین نوزادتان را اندازه‌گیری کند. برای تعیین اینکه آیا کودک شما نیاز به درمان دارد، باید آزمایش خون برای سنجش میزان بیلی‌روبین خون انجام شود.
اگر پزشک تشخیص دهد که یک بیماری باعث افزایش بیش از حد بیلی‌روبین در خون شده است، آزمایش‌های بیشتری را درخواست می‌نماید.
درمان زردی نوزاد
زردی چگونه درمان می‌شود؟ در بیشتر مواقع زردی نیازی به درمان ندارد، اما اگر سطح بیلی‌روبین بالاتر از حد طبیعی برای نوزادان باشد، درمان باید آغاز شود. برای درمان زردی نوزاد، نوزاد را زیر یک نوع نور فلوئورسنت (ماورای بنفش) قرار میدهند که این روش فتوتراپی نامیده می‌شود. لازم به ذکر است که در این روش کودک باید کاملاً عریان باشد اما چشم‌ها و قسمت تناسلی او باید پوشیده باشند. پوست، نور را جذب می‌کند و نور بیلی‌روبین را می‌شکند تا بدن کودک بتواند به راحتی آن را از طریق ادرار یا مدفوع دفع نماید. فتوتراپی معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود اما درمان زردی نوزاد در خانه نیز امکان پذیر است. سعی نکنید زردی را با قرار دادن کودک در مقابل نور خورشید یا نزدیک پنجره، درمان نمایید، زیرا همیشه لامپ‌های ویژه و محیط‌های کنترل‌شده‌ای لازم است تا زردی به صورت بی‌خطر درمان شود.
اگرچه فتوتراپی برای درمان زردی نوزاد معمولاً مؤثر است، اما اگر یک کودک مبتلا به زردی شدید باشد و با فتوتراپی، میزان بیلی‌روبین او همچنان افزایش یابد، لازم است به بخش مراقبت‌های ویژه برای انتقال خون انتقال یابد. برای مثال کودک مبتلا به زردی شدید ناشی از ناسازگاری RH ممکن است نیاز به تعویض خون داشته باشد یا اگر یک بیماری موجب زردی در نوزاد شده باشد، ممکن است نوزادتان نیاز به درمان دیگری نیز داشته باشد.
چگونه می‌توانم به کودک خود کمک کنم؟
اگر کودک شما دارای زردی است، شما نقش مهمی در درمان او می‌توانید داشته باشید:
پوست کودکتان را دو بار در روز به دقت نگاه کنید تا مطمئن شوید که رنگ پوست او به حالت طبیعی بازگشته است. برای این کار به آرامی انگشت خود را به پیشانی، بینی یا سینه‌ی کودکتان فشار دهید و وقتی‌که انگشت خود را برمی‌دارید، رنگ پوست را ببینید که زرد یا سفید است. اگر پوست کودک شما تیره است، به قسمت سفیدی چشم نگاه کنید.
هر آزمایش پیگیری که دکتر توصیه می‌کند را انجام دهید.
اگر رنگ زرد کودکتان پس از سه روز روشن‌تر شد، با پزشک تماس بگیرید.
بهترین کار برای کاهش زردی در نوزاد این است که مطمئن شوید کودک شما به اندازه‌ی کافی شیر می‌خورد. زیرا با افزایش حرکات روده و کارکرد کلیه‌ها (تکرر ادرار و دفع مدفوع) بیلی‌روبین اضافی دفع می‌شود.
در صورت تغذیه با شیر مادر، نوزادتان را حدود هشت تا دوازده بار در هر 24 ساعت شیر دهید. اگر کودکتان با شیرخشک تغذیه می‌شود حدود شش تا ده وعده در 24 ساعت به او شیر دهید. اگر اطمینان ندارید که کودکتان به اندازه‌ی کافی شیر دریافت می‌کند، از پزشک، پرستار یا مشاور تغذیه کمک بخواهید.
نویسنده مقاله : افسانه گنجی
منابع:
