تشکیل قلب جنین

وقتی متوجه می‌شوید که باردار هستید، شنیدن صدای قلب جنین تان یکی از هیجان انگیز‎ترین لحظه‎ هایی است حتما برای آن لحظه شماری می‎کنید. خوشبختانه لازم نیست زیاد صبر کنید، قلب جنین یکی از اولین اعضایی است که شکل می‎گیرد و تشکیل آن در بدن جنین زیاد طول نمی‌کشد.

قلب جنین به سرعت در حال رشد است تا بتواند به رساندن خون اکسیژن‎دار و مواد مغذی به سایر اندام‌های در حال رشد جنین، کمک کند. تشکیل قلب جنین و شنیدن صدای قلب جنین همان قدر که برای مادران باردار هیجان انگیز است، استرس‎زا هم است. مادران معمولا در چنین شرایطی به دنبال فهمیدن علائم تشکیل قلب و راه‎هایی هستند که به تشکیل قلب جنین شان کمک می‎کند. 

مراحل تشکیل قلب جنین

رشد قلب جنین از ابتدا بارداری شروع می‎شود و تا اندکی پس از تولد ادامه دارد. در هفته‎ های ابتدایی بارداری، قلب جنین از دو لوله تشکیل شده که طی بارداری به هم متصل می‎شوند و در نهایت قلب را تشکیل می‎دهند. بخش‌های این لوله تمام ساختارهای قلبی که قرار است سال‎ ها در آینده بتپد را تشکیل می‎دهند. فعالیت قلب جنین حدود ۴ هفته پس از لقاح و یا ۶ هفته پس از اولین روز آخرین قاعدگی شروع می‌شود و خون در این قلب لوله‌ای جریان پیدا می‎کند. سونوگرافی قلب جنین در همین زمان درخواست می‎شود. با این حال، هنگامی که در هفته ۶ بارداری هستید، قلب به طور کامل رشد نکرده است. به همین دلیل، کالج آمریکایی زنان و زایمان (ACOG) حرکت سلول‎ ها در لوله قلب جنینی را به عنوان فعالیت قلبی به جای ضربان قلب تعریف می‎کند.

نشنیدن صدای قلب جنین در سونوگرافی

زمان انجام سونوگرافی برای تشخیص قلب جنین بسیار مهم است. نشنیدن صدای قلب جنین در سونوگرافی به علت دیر تشکیل شدن قلب جنین نیست. در اکثر موارد به این علت است که مادر زودتر از موعد برای سونوگرافی مراجعه کرده است. 

 بین هفته‌ ششم تا هفتم بارداری، لوله قلب پیچ می‌خورد و شبیه حرف S می‌شود. پایین لوله به سمت بالا و به سمت پشت می‎چرخد و دو حفره‌ فوقانی قلب، یعنی دهلیز را تشکیل می‌دهد. قسمت بالای لوله نیز دو حفره تحتانی قلب، یعنی بطن‌ها و همچنین عروق منتقل‌کننده‌ خون از قلب را تشکیل می‌دهد. تا ۹ هفتگی، چهار حفره‌ قلب جنین به طور کامل تشکیل می‎شود و قلب جنین شبیه به قلب افراد بزرگسال شده است. هرچند در این هفته امکان شنیدن صدای قلب جنین به کمک سونوگرافی داپلر وجود دارد، اما توصیه می‎شود قبل از هفته دوازدهم بارداری اینکار انجام نگیرد زیرا امواج سونوگرافی داپلر قوی است و ممکن است باعث توقف رشد جنین شود. هنگام تولد، دهانه بین دو دهلیز بسته می‎شود و کودک شما  اکنون از ریه های خود اکسیژن دریافت می‎کند و نه از جفت. 

علائم تشکیل قلب جنین

بسیاری از مادران به دنبال علائم تشکیل قلب جنین خود هستند، اما تشکیل شدن قلب جنین هیچ علامت بالینی ندارد و فقط با سونوگرافی قابل تشخیص است. بنابراین از استرس و افکار منفی که سلامت بارداری شما را به خطر می‌اندازد، دوری کنید و منتظر مشاهده علائم تشکیل قلب جنین نباشید!   

بهترین زمان سونوگرافی برای شنیدن صدای قلب جنین

صدای قلب جنین برای اولین بار کی شنیده می شود؟ بین هفته ۱۰ بارداری تا هفته ۱۲ بارداری با سونوگرافی داپلر صدای قلب جنین قابل شنیدن است. ضربان قلب جنین در هفته‎ های ابتدایی بسیار سریع است و حدودا ۱۱۰ تا ۱۶۰ بار در دقیقه می باشد. اگر ضربان قلب جنین شنیده شود، نشانه آن است که رشد جنین به طور طبیعی در حال پیشرفت است. 

چه موقع می توان ضربان قلب جنین را با استتوسکوپ (گوشی معاینه) شنید؟

خبر خوب این است که زمانی که به هفته ۱۸ بارداری خود برسید، دیگر لازم نیست منتظر سونوگرافی بعدی خود باشید تا صدای ضربان قلب کودک خود را بشنوید. بعد از هفته هجدهم بارداری شنیدن ضربان قلب جنین با استفاده از گوشی پزشکی و سونیکید نیز امکان پذیر است. (استتوسکوپ و سونیکید وسیله ‎ای برای تقویت صداهای کم طراحی شده است و می‏تواند برای شنیدن صدای قلب جنین کمک کننده باشد). 

علت نشنیدن صدای قلب جنین چیست؟

علت دیر تشکیل شدن قلب جنین و یا به عبارت درست‎ تر نشیدن صدای قلب جنین در اولین سونوگرافی بارداری می‎تواند موارد زیر باشد: 

۱- محاسبه نادرست سن بارداری 

این مسئله ممکن است به خصوص در زمانی که سیکل قاعدگی شما نامنظم است، اتفاق بیفتد و سن بارداری واقعی شما کمتر از چیزی باشد که محاسبه شده است. در واقع علت آن، دیر تشکیل شدن قلب جنین نیست، بلکه نادرست محاسبه کردن سن بارداری می باشد.

۲- وضعیت قرار‌گیری رحم

در صورتی که رحم شما رتروگراد یا به سمت عقب باشد، به دلیل موقعیت رحم شما جنین کمی دورتر قرار می‎گیرد و در نتیجه تشخیص قلب آن در سونوگرافی قلب جنین سخت‎ تر خواهد بود. 

۳- اضافه وزن

اگر اضافه وزن دارید تشخیص ضربان قلب در سونوگرافی قلب جنین دشوارتر خواهد بود و ممکن است در اولین سونوگرافی تشخیص داده نشود. 

۴- سقط جنین

 اگر در زمان مورد انتظار ضربان قلب وجود نداشته باشد و اندازه‌گیری‌های اولتراسوند سن را تأیید می‌کند و یا اگر فعالیت قلبی قبلا تشخیص داده شد و اکنون وجود ندارد، ممکن است نشانه‌ای از سقط جنین باشد.

۵- حاملگی خارج رحمی 

در بارداری خارج رحم، سونوگرافی حرکت قلب را در رحم تشخیص نمی‎دهد زیرا جنینی در رحم وجود ندارد. 

اگر قلب جنین تشکیل نشود در هفته چندم جنین سقط می شود؟

اگر تا هفته هشتم بارداری سونوگرافی قلب جنین را نشان ندهد، امکان ادامه بارداری وجود نداشته و جنین سقط خواهد شد. ممکن است علائم سقط شدن جنین مثل لکه بینی را نداشته باشید و لازم باشد از خدمات بیمارستانی مانند کورتاژ و یا درمان های دارویی کمک بگیرید. 

علت نامنظم بودن ضربان قلب جنین چیست؟

هنگامی که باردار هستید، شنیدن اینکه کودک شما آریتمی دارد می‏تواند ترسناک باشد. اما مشکل ریتم قلب جنین در واقع چه معنایی دارد؟

مشکل ریتم قلب جنین یعنی ضربان قلب نامنظم است (خیلی سریع، خیلی آهسته یا خارج از حد معمول). پزشک ممکن است این ناهنجاری را هنگام انجام یک سونوگرافی معمولی یا گوش دادن به قلب کودک با دستگاه داپلر کشف کند. مشکل ریتم قلب جنین معمولا مسئله نگران کننده‎ ای نیست. با این حال به بررسی‎ های بیش‎تری نیاز است تا از سلامت جنین اطمینان حاصل شود. زیرا ممکن است نشان دهنده نقایص قلبی باشند. 

چه عواملی رشد قلب جنین را تحت تأثیر قرار می‌دهند؟

احتمالا این مسئله سوال شما هم باشد و دنبال راهی باشید که به سلامت قلب جنین خود کمک کنید. مهم است که هر کاری که می‌توانید برای سالم ماندن قلب جنین‎تان در طول بارداری انجام دهید، اما در نظر داشته باشید که با وجود رعایت همه موارد هم تضمینی نیست و هیچ مشکلی پیش نمی‎ آید. سونوگرافی سلامت جنین که به عنوان سونوگرافی آنومالی اسکن شناخته می‎شود، وضعیت سلامت قلب جنین را نشان می‎دهد. بهترین زمان آنومالی اسکن بعد از هفته هجدهم بارداری است. 

بروز برخی مشکلات مانند برخی از نقایص مادرزادی قلب تا حد زیادی خارج از کنترل شما هستند. برخی از نقایص مادرزادی قلب ممکن است مربوط به بیماری مادر مانند دیابت بارداری یا به خاطر وجود سابقه خانوادگی بیماری قلبی ایجاد شوند. با این حال، در بیش‎تر موارد، پزشکان نمی‌دانند که چرا نقص‌های مادرزادی قلب اتفاق می‌افتد. برای همین راه قطعی پیش‌گیری از این نقایص هم کامل مشخص نیست. اما کارهایی است که می‎توانید انجام دهید، تا ریسک بروز مشکلات قلبی جنین کاهش یابد. می‎توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• از استعمال دخانیات در بارداری و حتی بودن در معرض دود سیگار خودداری کنید. تعدادی از مطالعات ارتباط قوی بین دود سیگار و نقایص مادرزادی قلب را نشان داده‌اند؛
• مراقب داروهایی که استفاده می‎کنید، باشید. اگر به طور منظم دارو مصرف می‌کنید، قبل از اقدام به بارداری با ارائه دهنده مراقبت بهداشتی خود صحبت کنید. برخی از داروها مانند مهارکننده‌های ACE، داروی آکنه ایزوترتینوئین، لیتیوم (یک داروی روانپزشکی) و وارفارین (ضد انعقاد) خطر نقایص قلبی را افزایش می‎دهند. در اغلب موارد جایگزین های ایمن‌تری وجود دارد تا خطری جنین را تهدید نکند. 
• بیماری‌های مزمن را مدیریت کنید. به عنوان مثال، اگر قبل از بارداری به دیابت مبتلا هستید، برای کنترل قند خون قبل و در طول بارداری اقدامات لازم را انجام دهید. دیابت پیش از بارداری کنترل نشده یکی از علل اصلی نقایص مادرزادی قلب جنین است. 
• الکل ننوشید. مطالعات نشان داده است که مصرف الکل در دوران بارداری به طور قابل توجهی با خطر نقایص قلبی مرتبط است.