واریس در بارداری چیست؟ 

 واریس تورم و اتساع غیرمعمول سیاهرگ ها است که ممکن است در نزدیکی سطح پوست ایجاد شود. علائم واریس بارداری به صورت رگ های آبی یا بنفش رنگ که بعضی اوقات ناهموار به نظر می رسند، می باشد. رگ های واریسی عمدتا در پاها دیده می شوند، اما تقریباً در هر نقطه از نیمه تحتانی بدن (حتی مقعد یا ناحیه تناسلی) ظاهر می شوند به طور مثال بواسیر همان رگ های واریسی در ناحیه مقعد است.

واریس در دوران بارداری نسبتاً رایج است و بسیاری از خانم ها در ابتدای دوران بارداری دچار رگ های واریسی شده و یا متوجه شدید تر شدن واریس خود می شوند. هنگامی که این عروق زیر سطح پوست متورم می شوند، در ظاهر ممکن است بسیار نگران کننده به نظر برسند اما کاملاً بی ضرر و نسبتاً متداول هستند.

علائم واریس بارداری:

علائم واریس بارداری معمولا در 10 تا 20 درصد زنان باردار ظاهر می شوند. علائم واریس بارداری با رگ های عنکبوتی که معمولاً کوچکتر و بدون برآمدگی هستند، متفاوت می باشند. رگ های عنکبوتی، رگ های خونی ریز و ظریفی در نزدیکی سطح پوست، به ویژه در مچ پا، پاها یا صورت هستند که اغلب به صورت الگوی تار عنکبوت ظاهر می شوند (شاخه شاخه با یک مرکز واحد و دارای شکل تابشی)، البته ممکن است گاهی اوقات شبیه شاخه های یک درخت یا خطوط نازک جدا از هم و بدون الگوی مشخص نیز به نظر برسند. این رگ ها نیز باعث ناراحتی نمی شوند و به طور معمول بعد از زایمان از بین می روند. 

واریس ها عمدتا عارضه ای ندارند اما برای برخی زنان ممکن است رگ های واریسی ناراحتی خفیف یا ظاهری ناخوشایند ایجاد کنند، یا ممکن است باعث احساس سنگینی و درد در پاها شوند. از دیگر علائم واریس بارداری احساس خارش و یا سوزش در پوست اطراف رگ های واریسی است. علائم واریس بارداری در پایان روز، به خصوص در صورت ایستادن زیاد، شدیدتر می شوند.

بهتر است در مورد رگ های واریسی و علائم آن در بارداری نگران نباشید، چرا که این رگ ها پس از زایمان و استراحت کوچک شده و علائم نیز کاهش می یابند.

علت واریس در بارداری چیست؟ 

عوامل مختلفی علت واریس در بارداری می باشند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:

• حجم خون در دوران بارداری برای حمایت از دو بدن (مادر و جنین) در حال افزایش است. در نتیجه فشار بیشتری روی رگ های خونی به خصوص رگ های پاها برای مقابله با نیروی جاذبه و برگرداندن خون اضافی به قلب، وارد می شود. به این فشار، افزایش وزن در بارداری و فشاری که رحم در حال رشد بر رگ های خونی لگن وارد می کند را نیز اضافه کنید. این مساله عمده ترین علت واریس در بارداری است.

• با بزرگ شدن رحم، فشار زیادی روی بزرگ سیاهرگ زیرین وارد می شود که باعث افزایش فشار در رگ های ساق پا می گردد. 

• در دوران بارداری سطح هورمون پروژسترون بالا رفته و باعث شل شدن دیواره رگ های خونی می گردد،

در نتیجه احتمال ابتلا به واریس در این دوران افزایش می یابد. 

• داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به واریس نیز، دیگر علت واریس در بارداری می باشد.

• واریس بارداری، با هر بار حاملگی بخصوص در صورتی که بارداری ها پی در پی باشند و همچنین با افزایش سن، شدیدتر می گردد.

• داشتن اضافه وزن، بارداری دوقلویی یا چندقلویی و ایستادن برای مدت طولانی نیز ممکن است احتمال ابتلا به واریس بارداری را افزایش دهند و از دیگر علت واریس در بارداری می باشند.

• همچنین لازم به ذکر است که واریس در زنان شایع تر از مردان است. 

خبر خوب این است که رگ های واریسی بعد از زایمان بهبود می یابند، به ویژه اگر قبل از بارداری وجود نداشته باشند. در صورت عدم بهبود این رگ ها، می توان پس از زایمان برای گزینه های مختلف درمانی اقدام نمود. 

رگ های واریسی چه موقعی از دوران بارداری ظاهر می شوند؟ 

واریس بارداری ممکن است در هر زمان از دوران بارداری ایجاد گردد، اما معمولا با رشد رحم، بزرگتر و برجسته تر می شوند. بعد از زایمان، این برآمدگی های فروکش می کنند و احتمالاً مجدداً به حالت خود قبل از بارداری بر‎می‎گردند.

روش های درمان واریس در بارداری:

همان طور که پیش تر اشاره شد، همه زنان واریس در بارداری را تجربه نمی کنند، اما در صورت بروز مشکل، روش ها و نکات مختلفی جهت درمان واریس در بارداری و یا کنترل علائم آن وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

• خون را در پای خود جریان دهید: هر وقت ممکن بود پاهایتان را بالاتر از سطح بدن قرار دهید و هنگام نشستن پاهای تان را بالا بیاورید و روی صندلی یا میز بگذارید. هنگام ایستادن، یک پا را بالاتر قرار دهید و به طور متناوب جابجا کنید. هر چند وقت یکبار مچ پایتان را خم و راست کنید. 

• ورزش کنید: ورزش برای پیشگیری و درمان واریس در بارداری اهمیت زیادی دارد، بنابراین هر روز پیاده روی کنید یا شکل دیگری از تمرینات سبک را برای افزایش گردش خون انجام دهید. تحقیقات نشان می دهد که حرکت در آب بسیار مفید است، بنابراین اگر می توانید به استخر بروید. 

• از پوشیدن لباس هایی (از جمله لباس زیر) که سایز خوب و متناسبی ندارند و تنگ هستند، مخصوصاً در قسمت بالای پاها، کمربندها و جوراب های سفت و با کش های محکم اجتناب کنید و از کفش های تنگ و پاشنه بلند استفاده نکنید.

• استفاده از شکم بند نیز می تواند کمک کننده باشد: شکم بند بارداری می تواند فشار رو به پایین شکم را خنثی کرده و به رگ های پاها کمک کند تا فشار به سمت بالا را بهبود بخشند. در حال حاضر هیچ تحقیقی در مورد جوراب واریس به عنوان راه حلی برای درمان واریس در بارداری وجود ندارد، اما جوراب واریس می تواند تسکین دهنده موقتی باشد و پوشیدن آن، صبح و قبل از خروج از رختخواب، به جلوگیری از جمع شدن خون کمک می کند. 

• وزن خود را کنترل کنید: افزایش وزن در دوران بارداری باید در حدی که پزشک تان توصیه می کند، باشد. وزن اضافی فقط باعث افزایش فشار بر سیستم گردش خون می شود. 

• به پهلوی چپ خود بخوابید: این امر به جلوگیری از فشار بر رگ های خونی اصلی کمک کرده و گردش خون را تداوم می بخشد. 

• به خودتان فشار وارد نکنید: بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن شدید روی توالت (هنگام یبوست) می تواند فشار موجود روی رگ ها را افزایش دهد (مانند ایجاد بواسیر که همان رگ های واریسی در مقعد است).

• ویتامین مورد نیاز روزانه را دریافت کنید: یک رژیم غذایی متعادل در بارداری، رگ ها را سالم نگه می دارد. اطمینان حاصل کنید که غذاهای حاوی ویتامین C که بدن شما برای تولید کلاژن و الاستین (بافت های همبند که رگ های خونی را ترمیم و نگهداری می کنند) را به میزان کافی مصرف می کنید.

آیا می توان از بروز واریس در دوران بارداری جلوگیری کرد؟ 

برخی افراد بر این باورند که پوشیدن جوراب های واریس، ورزش و بالا نگه داشتن پاها می تواند از بروز واریس بارداری جلوگیری کند، اما در واقع روش مطمئنی برای جلوگیری از این عارضه بارداری وجود ندارد. با اینحال استفاده از بعضی راهکار ها و رعایت برخی نکات، ممکن است به کنترل واریس بارداری، پیشگیری از بروز بارداری یا به حداقل رساندن احتمال ابتلا به واریس کمک کنند.

• داشتن ورزش منظم؛

• حفظ وزن بدن در محدوده طبیعی در هر مرحله از بارداری؛ 

• بالا نگه داشتن پاها در سطح قلب و یا بالاتر در هر زمان ممکن، قرار دادن پاها هنگام نشستن روی یک صندلی بلند یا جعبه استراحت، قرار دادن پاها بالاتر از سطح بدن در هنگام خواب با بالش، خودداری از نشستن روی پاها یا مچ پا، اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی مدت و داشتن استراحت های مکرر بعد از هر فعالیت؛

• استفاده از جوراب واریس (البته جوراب واریس باید طبق نظر پزشک تهیه شود زیرا جوراب واریس نامناسب ممکن است باعث شدید تر شدن واریس گردد)؛

• بررسی وضعیت عروقی توسط پزشک (صبح ها به دلیل اینکه بدن کم ترین میزان ورم را دارد، بهترین زمان برای انجام این کار می باشد)؛

• خوابیدن به سمت چپ بدن (هرچند که هنوز مدرکی برای اثبات این ادعا که خوابیدن به این روش از واریس جلوگیری می کند وجود ندارد، اما ممکن است پزشک گاهی این کار را توصیه کند).

خطرات واریس در بارداری:

ممکن است رگ های واریسی باعث ایجاد احساس خارش یا سوزش شوند و یا ناخوشایند باشند، اما در کوتاه مدت به طور کلی بی ضرر هستند. در صورت لزوم به درمان، این کار باید تا بعد از تولد نوزاد به تعویق بیفتد. با این وجود، درصد کمی از افرادی که واریس دارند ممکن است، عوارض آن را تجربه کنند. در ادامه به معدود خطرات واریس در بارداری اشاره می کنیم:

• واریس باعث به وجود آمدن لخته های خونی کوچکی در نزدیکی سطح پوست می گردد (ترومبوز وریدی سطحی). هنگامی که این نوع لخته ایجاد می شود، رگ ممکن است سخت و طناب مانند گردد و ناحیه اطراف آن ممکن است قرمز، داغ یا دردناک شود. در صورت مشاهده یکی از این لخته ها، از آنجایی که ممکن است مساله ای جدی باشد، با پزشک تان تماس بگیرید.

• از دیگر خطرات واریس در بارداری عفونت است. گاهی نواحی اطراف لخته آلوده می شود، در این صورت ممکن است دچار تب یا لرز شوید و لازم است سریعاً با آنتی بیوتیک درمان گردید. همچنین، اگر هر دو پا به شدت متورم شوند، زخم هایی روی پای تان ایجاد گردند یا پوست اطراف رگ ها تغییر رنگ دهند باید به پزشک مراجعه کنید.

• ترومبوز وریدی سطحی را با یک وضعیت جدی تر به نام ترومبوز وریدی عمقی (DVT) اشتباه نگیرید. در این شرایط، لخته ای در رگ های عمقی پاها ایجاد می شود. بارداری می تواند باعث ابتلا به DVT در اثر ابتلا به واریس باشد، اما این موضوع شایع نیست و احتمال ابتلا به آن (چه در دوران بارداری و چه در هفته های بعد از زایمان) حدود 1 در 1600 مورد است. زنان مبتلا به اختلالات لخته شدن خون یا زنانی که مدت زمان طولانی تری بستری می شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این عارضه قرار دارند. اگر مبتلا به DVT هستید، ممکن است علائمی نداشته باشید، یا ممکن است تورم ناگهانی و دردناکی در مچ پا، پا و ران و یا کم تب داشته باشید. اگر متوجه هر یک از این علائم شدید، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید زیرا DVT یکی از جدی ترین خطرات واریس در بارداری است. ممکن است نیاز به معاینه و سونوگرافی از منطقه آسیب دیده داشته باشید و در صورت داشتن یکی از این لخته ها، باید در بیمارستان بستری شوید و با داروهای رقیق کننده خون تحت درمان قرار بگیرید. در صورت عدم درمان، لخته خون می تواند به ریه ها سفر کرده و باعث ایجاد یک وضعیت تهدید کننده به نام آمبولی ریوی گردد. علائم آمبولی ریوی شامل تنگی نفس، تنفس دردناک، سرفه (یا سرفه خونی)، احساس ترس و ضربان قلب سریع است. اگر هر یک از این علائم را دارید با اورژانس تماس بگیرید.

چه موقع می توان انتظار داشت که رگ های واریسی از بین بروند؟ 

علائم واریس بارداری در اکثر موارد، بخصوص اگر قبل از بارداری وجود نداشته اند، طی چند ماه پس از زایمان کاهش می یابند یا به طور کلی از بین می روند.

چه موقع در دوران بارداری باید به پزشک در مورد رگ های واریس اطلاع داد؟ 

از آنجایی که بین رگ های واریس و خطر ترومبوز وریدهای عمیق (DVT) یا لخته شدن خون که فقط در بارداری وجود ندارد، ارتباط مستقیمی وجود دارد، به محض مشاهده رگ های واریسی، حتما پزشکتان را از وضعیت تان آگاه کنید.

در صورت از بین نرفتن واریس پس از زایمان، چه باید کرد؟ 

همانطور که گفته شد واریس بارداری اغلب طی سه تا چهار ماه پس از زایمان بهبود می یابد، اگرچه بعضی اوقات حتی بیشتر طول می کشد و یا حتی بعضی اوقات به هیچ وجه بهبود نمی یابد به خصوص در صورت داشتن چندین بارداری.

اگر واریس بارداری تان بعد از زایمان از بین نرفت، می توانید از پزشک خود بخواهید که برای درمان آن ها یا جراحی، شما را به یک متخصص ارجاع دهد.