این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

آیا روش ای وی اف (IVF) در زنان بالای 35 سال موفقیت آمیز است؟ 
 

توانایی ایجاد حیات و به دنیا آوردن یک نوزاد، از زیباترین هدایایی است که به زنان اعطا می‌شود، اما این توانایی به صورت محدودی در اختیار زنان قرار گرفته است. بسیاری از خانم‌ها در سنین جوانی آمادگی مادر شدن را ندارند، به همین دلیل اکثر متخصصان با هم اتفاق نظر دارند که سن مناسب بارداری وجود ندارد و بسته به شرایط هر فرد، سن مناسب بارداری متفاوت است. 
هر چند که در مورد سن بارداری، عدد مشخصی وجود ندارد اما سن یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در میزان موفقیت IVF است؛ به طوری که میزان موفقیت IVF در زنان در سن 30 سالگی 48 درصد است، اما این میزان در چهل سالگی 22 درصد، در سن چهل و سه سالگی 12 درصد، در چهل و پنج سالگی 7 درصد می‌باشد و پس از 45 سال، بیش از 95٪ تخمک‌های باقیمانده در تخمدان‌ها، دارای ناهنجاری‌های ژنتیکی می‌باشند. میزان موفقیت ای وی اف در سن چهل و هفت سالگی به شدت کاهش یافته و به 4 درصد می‌رسد. میزان سقط جنین نیز با بالا رفتن سن زنان، افزایش می یابد. در نتیجه احتمال بارداری در سن بالا به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. 
علت اصلی عدم موفقیت ای وی اف و بارداری در سن بالا، کاهش ذخیره تخمدان به معنای کم شدن تعداد تخمک ها و همچنین کاهش کیفیت تخمک‌ ها می‌باشد.  

چگونگی تاثیر کاهش کیفیت تخمک در اثر سن بالای زنان بر میزان موفقیت ای وی اف:

همان طور که گفته شد، میزان باروری و توانایی فرزندآوری در زنان، تا حد زیادی به کیفیت تخمک‌ های موجود در تخمدان‌ ها بستگی دارد و طبق بررسی های انجام شده، سن خانم از جمله عوامل بسیار تاثیرگذار در کیفیت تخمک ها است. بسیاری از مطالعات نشان داده اند که توانایی فرزندآوری در زنان 36 ساله 50% کمتر از زنان 20 ساله است و شانس بارداری در خانم‌های 39 ساله، در مقایسه با خانم‎های 36 ساله به مراتب کاهش می یابد. البته لازم به ذکر است که در برخی موارد، کیفیت تخمک در سنین بالا، بیشتر از حد انتظار بوده است.
احتمال سقط جنین نیز در صورت پایین بودن کیفیت تخمک، افزایش خواهد یافت. مطالعات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهند زنانی که بارداری در سن بالا را تجربه می کنند، 50% بیشتر در معرض سقط جنین قرار دارند.
در زنان بالای 37 سال، باردار شدن احتمالا دشوارتر خواهد بود زیرا کاهش کیفیت تخمک یک عامل موثر در این زمینه است؛ بنابراین احتمال دارد که ناباروری در برخی از زوجین صرفاً به دلیل پایین بودن کیفیت تخمک خانم باشد. متأسفانه در این زنان، میزان موفقیت ای وی اف از زنانی که دارای کیفیت تخمک خوبی هستند، کمتر است.
بررسی دو هورمون FSH و AMH می‌تواند اطلاعات خوبی در زمینه کیفیت تخمک در اختیار پزشک قرار دهد. به وسیله سونوگرافی هم می توان تعداد فولیکول‌های آنترال (فولیکول‎های کوچک) را بررسی کرد. تعداد فولیکول‌های کوچک (AFC) برآوردی از تعداد فولیکول‌هایی است که می‌توانند به وسیله تحریک هورمون، بالغ شوند. روش دیگری نیز برای ارزیابی ذخیره تخمدان وجود دارد. در این روش تخمدان ها با هورمون FSH تحریک شده و سپس نحوه واکنش فولیکول‌ها در یک دوز مشخص از هورمون بررسی می‌شود.

چگونگی تاثیر کاهش تعداد تخمک در اثر سن بالای زنان بر میزان موفقیت ای وی اف:

یک جنین دختر در دوران جنینی، تقریباً 6 میلیون تخمک دارد. تعداد این تخمک ها به طور پیوسته کاهش یافته به طوری که در هنگام تولد یک نوزاد دختر، بین 1 تا 2 میلیون تخمک در تخمدان های او وجود دارد. ذخیره تخمدان و تعداد تخمک ها با افزایش سن خانم، به طور قابل توجهی کاهش می یابد، به طوری که یک خانم 40 ساله ممکن است فقط 3 تخمک سالم را طی یک سال کامل آزاد کند و واضح است که داشتن تنها 3 فرصت بارداری در طول یک سال، فرصت خیلی محدودی است! 

استفاده از روش های کمک باروری مختلف در زنان با سن بالا: 

بارداری می‌تواند به طور طبیعی در هر زمان از سن بارداری خانم و در حدود سنین 14 تا 50 سالگی (یعنی از سن بلوغ تا یائسگی) رخ دهد. میانگین سن بارداری زنانی که با استفاده از تخمک یا جنین خود، تحت درمان ای وی اف (IVF) قرار می‌گیرند 36 سال و میانگین سنی زنانی که از تخمک یا جنین اهدایی استفاده می‌کنند، 8/40 سال است.
عامل اصلی تعیین‌کننده در افزایش احتمال بارداری، چه به صورت طبیعی و چه با استفاده از روش‌ های کمک باروری، لزوما سن نیست و در واقع کیفیت تخمک است. همان طور که پیش تر نیز اشاره کردیم، تخمک ‌ها طی دوره جنینی در تخمدان ها ساخته شده و بعد از تولد هیچ تخمک جدیدی در بدن زن ساخته نمی‌شود. این تخمک‌ ها در سن مناسب بارداری خانم، هر ماه طی سیکل قاعدگی از تخمدان ها آزاد می‌شوند. بنابراین، هرچه سن بالا تر می‌رود، تعداد تخمک ‌ها و ذخیره تخمدان کاهش یافته و بدیهی است که کیفیت تخمک نیز کمتر می شود. عوامل دیگری نظیر استرس، آلاینده‌های محیطی و غذا‌های نا‌سالم هم می‌توانند بر کیفیت تخمک تاثیر گذار باشند.
برای بسیاری از زنان (به ویژه زنان بالای 50 سال) که تمایل به بارداری در سن بالا و یا درمان ناباروری با روش IVF دارند، بهترین گزینه با بالاترین احتمال موفقیت، استفاده از تخمک اهدایی است. همچنین ممکن است بسته به سن و سلامت باروری همسر، به استفاده از اسپرم اهدایی نیز نیاز باشد. در هر صورت یک متخصص باروری می‌تواند به فرد کمک کند تا بسته به نیازها و شرایط خود، بهترین انتخاب را داشته باشد.

درصد موفقیت IVF  در زنان با سن بالا چقدر است؟

اگر بگوییم که احتمال موفقیت آمیز بودن بارداری در سن بالای 40 سال زنان همانند این احتمال در زنان زیر 40 سال می باشد، نادرست است؛ اما این بدان معنا نیست که هیچ شانسی برای بارداری در سن بالا وجود ندارد. در بیشتر کلینیک های درمان ناباروری، خانم ها تا سن 50 سالگی برای انجام درمان ناباروری با روش هایی مانند ای وی اف (IVF) پذیرفته می‌شوند ولی در هر صورت، احتمال موفقیت این روش ها کاهش می یابد.

آیا برای انجام ای وی اف محدودیت سنی قانونی وجود دارد؟

محدودیت‌ های سنی برای انجام IVF در کشور های مختلف و همچنین در مراکز درمان ناباروری مختلف، متفاوت می باشد، اما محدودیت سنی "قانونی" در این زمینه وجود ندارد. در بعضی از کشور‌ها به دلیل محدودیت‌ های اخلاقی موجود، ای وی اف برای زنان مجرد یا زوجین هم‌جنس‌گرا انجام نمی‌گیرد.