انجام ای وی اف (IVF) در شیردهی

بعضی از زوجین بعد از داشتن یک بارداری موفق با روش های کمک باروری مانند آی وی اف، با آرزوی داشتن فرزندی دیگر و تمایل به عدم ایجاد فواصل طولانی بین بارداری ها، برای IVF و بارداری مجدد مراجعه می کنند و تصمیم دارند تا در اولین فرصت اقدام به بارداری نمایند. حتی گاهی مادران در دوران شیردهی به فکر بارداری مجدد می افتند و از این رو ممکن است برایشان این سوال مطرح گردد که آیا برای این اقدام به بارداری لازم به قطع شیردهی است یا خیر.

برای مادرانی که تمایل به بارداری مجدد ندارند، تغذیه انحصاری نوزاد با شیر مادر می‌تواند بلافاصله از باردار شدن جلوگیری کند هرچند باید توجه داشت که ضمانتی برای موفقیت این روش وجود ندارد. اما در صورت بالا بودن سن مادر و وجود مشکلات ناباروری، در مدت زمان شیردهی تعیین زمان مناسب برای اقدام به بارداری و تلاش برای بارداری مجدد دشوار خواهد بود. اما قبل از هر چیز بهتر است کمی با مزایای شیردهی نوزاد با شیر مادر آشنا شویم.
 

چگونگی ای وی اف (IVF) در شیردهی

ممکن است بتوان از طریق داشتن یک برنامه شیردهی، تغذیه نوزاد با شیر مادر را ادامه داد. این کار به برنامه درمانی مادر، سن کودک شیرخوار و تعداد دفعات شیردهی کودک بستگی دارد. معمولا بعد از نه یا ده ماهگی که نوزاد نیاز کمتری به خوردن شیر پیدا می‌کند (یک یا دو بار در روز)، شیردهی بدون داشتن تاثیر منفی بر موفقیت‌ IVF می‌تواند ادامه داشته باشد و به قطع شیردهی نیازی نیست.

البته در حالت ایده‌آل بهتر است قطع شیردهی قبل از انجام روش های کمک باروری و اقدام به بارداری صورت گیرد، اما در صورت داشتن فقط یک یا دو بار شیردهی در روز، قطع شیردهی ضروری نیست. برای کاهش تعداد دفعات شیردهی، بهتر است فقط صبح ها و هنگام خواب شیر دادن به نوزاد انجام گیرد و همین تعداد دفعات، می تواند برای بازگشت قاعدگی و بارداری مجدد کافی ‌‌باشد.

 این برنامه همچنین به مادر این امکان را می‌دهد به رابطه ویژه ای که هنگام شیردهی با فرزند خود دارد، ادامه دهد. در صورت قطع شیردهی طور کامل، قاعدگی ممکن است طی چهار تا هشت هفته برگردد؛ با این حال برخی از زنان، ماه‌ ها یا حتی مدت بیشتری پس از قطع کامل شیردهی، همچنان سیکل قاعدگی ندارند. 

نکته حائز اهمیت دیگر در مورد انجام ای وی اف در زمان شیردهی این است که برخی از داروهای مورد استفاده در روش های کمک باروری ممکن است در شیر مادر ترشح شده و برای نوزاد مضر باشند. در این مورد لازم است حتما با پزشک معالج خود در مورد ادامه مصرف دارو‌ها یا قطع شیردهی مشورت کنید. یکی از داروهای رایج مورد استفاده در روش های کمک باروری، کلومید (کلومیفن سیترات) می‌باشد. اعتقاد بر این است که مصرف کلومید در دوران شیردهی بی خطر است، اما می‌تواند باعث کاهش میزان شیر مادر شود. 

همچنین در صورتی که قصد انتقال جنین فریز شده را دارید، لازم است تا دیواره داخلی رحم (آندومتر) آمادگی لازم برای پذیرش و لانه گزینی جنین را داشته باشد. بنابراین، بسته به دارویی که پزشک برای این روش تجویز می‌کند، ممکن است بتوانید به شیردهی ادامه دهید. 

علاوه بر موارد گفته شده، در صورتی که ناباروری به دلیل فاکتورهای مردانه باشد، انجام لقاح، لزوماً به استفاده از دارو نیاز ندارد. اگر پزشک به دلیل کم بودن تعداد اسپرم آقا، فقط زمان تخمک گذاری طبیعی خانم را برای انجام IUI کنترل می‌کند، ممکن است دیگر نیازی به قطع شیردهی نباشد. 

اگر سیکل قاعدگی شما هنوز شروع نشده است یا نیاز به استفاده از داروهای تزریقی گنادوتروپین برای روش IUI یا ای وی اف (IVF) دارید، متخصص ناباروری احتمالا قبل از شروع درمان، به شما توصیه می کند تا کودک خود را کاملاً از شیر بگیرید. زیرا هورمون‌ هایی که در دوران شیردهی در بدن خانم ترشح می شوند، می‌توانند برخلاف داروهای باروری عمل کرده و باعث کاهش اثر آن ‌ها شوند و در نتیجه از تخمک گذاری جلوگیری کنند.
در هر حال، هنوز در مورد ایمن بودن مصرف بسیاری از داروهای کمک باروری در دوران شیردهی اطلاعات کافی وجود ندارد و هنوز مشخص نیست که هر کدام از آن ها چه مقدار وارد شیر مادر شده و چگونه ممکن است بر روی کودک تأثیر بگذارد.

مزایای شیردهی با شیر مادر

شیر مادر بهترین منبع برای تامین نیاز‌های تغذیه‌ای نوزاد است. شیر مادر می‌تواند از ابتلای نوزاد به مشکلات مختلف از جمله عفونت جلوگیری کرده و سطح ایمنی او را بالا ببرد. از جمله فواید شیردهی برای نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تقویت سیستم ایمنی نوزاد؛
• کاهش ابتلا به اسهال، یبوست، ورم معده و روده، ریفلاکس معده و مری و انتروکولیت نکروزان (NEC)؛
• کاهش ریسک بتلا به بیمار‌های تنفسی از جمله آلرژی؛
• کاهش ریسک ابتلا به عفونت گوش؛
• کاهش احتمال ابتلا به مننژیت باکتریایی؛ 
• بهبود وضعیت بینایی و کاهش رتینوپاتی نوزادی؛
• کاهش مرگ و میر نوزادان؛
• کاهش سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS).

علاوه بر موارد ذکر شده، شیردهی برای مادران هم فواید بی‌شماری دارد. شیردهی باعث کاهش قابل توجه احتمال ابتلای مادر به سرطان‌ های وابسته به هورمون مثل سرطان سینه و تخمدان، دیابت نوع دو، فشار خون و بیماری های قلبی می گردد. همچنین مواردی مانند کاهش سریع‌تر وزن پس از زایمان، کاهش خونریزی بعد از زایمان، کاهش زمان مورد نیاز برای بازگشت رحم به اندازه نرمال، کاهش عفونت‌های دستگاه ادراری، کاهش کم خونی و کاهش خطر افسردگی بعد از زایمان را می‌توان از دیگر مزایای شیردهی برای مادر دانست.

شیردهی چگونه از بارداری مجدد جلوگیری می‌کند؟

طی تغییراتی که در بارداری به وجود می آید، ترشح هورمون های استروژن، پروژسترون و پرولاکتین افزایش یافته و سطح این هورمون‌ها در خون بیشتر می‌شود. ترشح این هورمون‌ها باعث آماده سازی پستان ها برای تولید شیر می‌گردد. بعد از زایمان و خروج جفت، سطح استروژن و پروژسترون کاهش یافته ولی همچنان سطح پرولاکتین بالا می‎‌ماند. در پاسخ به این تغییر سطح هورمونی، پستان‌ها آماده شیردهی می‌شوند.

وقتی نوزاد شروع به مکیدن پستان مادر می‌کند، هورمون دیگری به نام اکسی‌توسین از مغز ترشح می‌شود که باعث ادامه روند شیردهی می‌گردد. بالا بودن میزان پرولاکتین به همراه تحریک نوک پستان در شیردهی، هورمون‌های کنترل کننده سیکل قاعدگی را نیز مهار می‌کند و پریود اتفاق نمی‌افتد. در نتیجه، برای هفته های اول تا ماه‌‌های اول بعد از زایمان، معمولاً تخمک گذاری انجام نشده و مادر پریود نمی‌شود و طبیعتا بارداری مجدد هم اتفاق نخواهد افتاد.

معمولا بعد از گذشت یک دوره شش تا هشت ماهه، سطح پرولاکتین کاهش یافته و تخمک گذاری مجددا آغاز می‌گردد. در صورت ادامه شیردهی، بازگشت این دوره ممکن است یک سال یا حتی بیشتر طول بکشد. بازگشت پریود به طور کلی علامت بازگشت سطح هورمون‌ های زنانه به حالت طبیعی و توانایی بارداری مجدد است.

 در حال حاضر اطلاعات کافی در مورد تاثیرگذار بودن میزان پرولاکتین بر موفقیت IVF در اختیار نیست، اما نگرانی هایی در مورد این احتمال وجود دارد زیرا در سطح سلول های پستان، رحم و تخمدان، گیرنده‌‌های پرولاکتین وجود دارد که ممکن است بر روی انتقال جنین به رحم تاثیر منفی داشته باشد و منجر به سقط جنین گردد. به دلیل نبودن شواهد کافی در این زمینه، توصیه می‌شود شیردهی قبل از انجام ای وی اف قطع شود.