پرولاپس بند ناف چیست؟

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

بند ناف ساختاری انعطاف پذیر و لوله ای شکل است که در طول بارداری، جنین را به مادر متصل می نماید، مواد مغذی را به جنین منتقل نموده و همچنین مواد زائد تولید شده در بارداری را از بدن جنین خارج می کند. بند ناف از دو شریان و یک ورید تشکیل شده است.
چنانچه بند ناف پیش از جنین و از طریق سرویکس (دهانه رحم) وارد واژن شود به آن پرولاپس بند ناف یا افتادگی بند ناف می گویند. در نتیجه ممکن است در حین زایمان در مقابل بدن جنین گیر کرده، پایین تر از جنین قرار بگیرد و زودتر از جنین از واژن مادر خارج شود. تقریبا از هر 300 تولد، یک تولد با پرولاپس بند ناف یا افتادگی بند ناف همراه است. علت ایجاد پرولاپس بند ناف هنوز به طور دقیق مشخص نیست و مورد بحث می باشد. 

انواع پرولاپس بند ناف:

•    پرولاپس بند ناف ناقص: در این حالت بند ناف از طرفین عضو نمایش (عضوی از جنین که در حین زایمان، زودتر مشخص می شود) پایین می آید، اما پایین تر از آن نمی رود.
•    پرولاپس بند ناف کامل: در این حالت بند ناف از طرفین عضو نمایش پایین می آید و پایین تر از آن در لگن قرار می گیرد.
•    نمایش بند ناف: در این حالت بند ناف بین عضو نمایش و سرویکس قرار می گیرد. نمایش بند ناف می تواند همراه با پاره شدن کیسه آب یا بدون پاره شدن کیسه آب باشد. 

عوارض پرولاپس بند ناف: 

افتادگی بند ناف خطر بزرگی برای جنین ایجاد می کند زیرا در حین زایمان، جنین ممکن است بند ناف را تحت فشار قرار دهد و این امر می تواند سبب کاهش اکسیژن رسانی به جنین، ایجاد آسیب مغزی و حتی مرگ جنین شود. 

علل پرولاپس بند ناف:

شایع ترین علت پرولاپس بند ناف، پاره شدن کیسه آب حاوی مایع آمنیوتیک است. علاوه بر پارگی کیسه آب، 
سایر علل پرولاپس بند ناف عبارتند از:
•    زایمان زودرس؛
•    بارداری چندقلویی؛
•    افزایش مقدار مایع آمنیوتیک (پلی هیدروآمینوس)؛
•    زایمان بریچ (زایمان با پا)؛
•    بلند بودن بند ناف بیشتر از حد معمول. 

تشخیص پرولاپس بند ناف: 

پرولاپس بند ناف از چندین راه قابل تشخیص است. معمولا در حین زایمان، پزشک از مانیتور قلب جنین برای اندازه گیری ضربان قلب جنین و بررسی سلامت جنین استفاده می کند. در صورت ایجاد پرولاپس بند ناف، ضربان قلب جنین کاهش می یابد (ضربان قلب جنین کمتر از 120 بار در دقیقه). همچنین پزشک می تواند بند ناف افتاده را در هنگام معاینه لگن ببیند و یا بند ناف را با انگشتان خود لمس نماید. یکی دیگر از روش های تشخیص پرولاپس بند ناف، خونریزی واژینال یا خونریزی شدید به همراه پارگی کیسه آب است. پارگی کیسه آّب خود می تواند باعث ایجاد دکولمان جفت (جدا شدن جفت) یا وازوپرویا گردد. 

درمان پرولاپس بند ناف: 

پرولاپس بند ناف یکی از وضعیت های اورژانسی زنان و زایمان است که باید هر چه سریعتر درمان شود. در صورت ایجاد پرولاپس بند ناف، به دلیل خطر کاهش اکسیژن رسانی به جنین، بلافاصله پس از تشخیص باید درمان آغاز شود. در این صورت پزشک باید برای جلوگیری از اکسیژن رسانی کم به جنین و کاهش ضربان قلب جنین، جنین را از بند ناف دور نماید. حتی در برخی موارد باید فورا زایمان سزارین انجام شود.
اگر پرولاپس بند ناف به سرعت درمان شود، ممکن است هیچ آسیب دائمی ایجاد نکند. با این حال، هر چه درمان با تاخیر انجام گیرد، احتمال بروز مشکلاتی از قبیل آسیب مغزی یا مرگ مغزی برای نوزاد بیشتر خواهد بود. از روش های درمان پرولاپس بند ناف می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•     از وارد آوردن فشار بر بند ناف اجتناب شود؛
•     بخش پایین آمده بند ناف با کمک دست به سمت بالا منتقل شود؛
•    بیمار باید روی پهلوی چپ قرار بگیرد، زیرا در این صورت فشار از روی بند ناف برداشته می شود. همچنین به مادر توصیه می شود که یک بالش زیر باسن چپ خود بگذارد و یا در پوزیشن سجده قرار بگیرد تا لگن بالاتر از سطح بدن قرار داشته باشد؛
•    استفاده از توکولیز (آرام کردن رحم)؛ اگر امکان قریب الوقوع زایمان وجود ندارد، با استفاده از داروهایی از قبیل تربوتالین، انقباضات رحمی متوقف می شود تا فشار روی بند ناف کاهش یابد. این روش در مواردی که ضربان قلب جنین غیر طبیعی باشد و آمادگی برای زایمان سزارین وجود داشته باشد، روش بسیار مفیدی است؛ 
•    معمولا در این شرایط، زایمان به صورت زایمان سزارین اورژانسی انجام می شود؛ 
•    اگر دهانه رحم بصورت کامل باز باشد ممکن است، تشویق بیمار به زایمان طبیعی و یا استفاده از ابزارهای کمکی برای انجام زایمان طبیعی نیز انجام گیرد.