آیا عفونت لیستریا در بارداری خطرناک است؟

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر سیده معصومه قاضی میرسعید فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

لیستریا در بارداری عفونتی می باشد که با خوردن غذا آلوده در بارداری ممکن است از مادر به جنین منتقل شود و به صورت کلی در خاک، گرد و غبار، آب، مواد غذایی فرآوری شده، گوشت خام و فضولات حیوانی یافت می شود.
لیستریوز در اکثر موارد یک بیماری خفیف ایجاد می کند اما زنان باردار 10 برابر بیشتر از بقیه دچار لیستریوز می شوند.

پیشگیری از ابتلا به لیستریا در بارداری

زنان باردار باید از خوردن غذای آلوده در بارداری پرهیز نمایند؛برای پیشگیری از ابتلا به لیستریا در بارداری باید از مصرف غذاهایی مانند هات داگ، گوشت شیرین و پنیرهای نرم خودداری کنند درک روش صحیح تهیه غذای سالم و استفاده از دستورالعمل های ایمنی غذایی می تواند در جلوگیری از ابتلا به عفونت لیستریا در بارداری موثر باشد.

عفونت لیستریا در بارداری:

عفونت لیستریا در بارداری ممکن است از علت مرده زایی یا سقط جنین باشد و حتی باعث زایمان زودرس، پنومونی (ذات الریه) و مرگ در نوزادان شود. با اجتناب کردن از خوردن غذای آلوده در بارداری می توانید درصد زیادی از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنید زیرا خوردن غذای آلوده در بارداری ریسک ابتلا به عفونت لیستریا را تا 20 برابر افزایش می دهد.

لازم به ذکر است که جنین به عفونت باکتریایی بسیار حساس است و عفونت می تواند به جفت منتقل شود و باعث سقط جنین یا زایمان زودرس گرددو حتی علت مرده زایی باشد.

علائم لیستریا در بارداری:

علائم لیستیریا در بارداری ممکن است از دو روز تا دو ماه پس از تماس با باکتری شروع شود این علائم مشابه با آنفولانزا یا سرماخوردگی باشد.

سایر علائم لیستریا در بارداری عبارتند از:
•    تب در بارداری؛
•    سردرد؛
•    درد عضلانی؛
•    لرز؛
•    حالت تهوع؛
•    استفراغ؛
•    گرفتگی عضلات گردن؛
•    گیجی.
در صورت مشاهده هریک از علائم فوق مانند تب در بارداری، مادر باردار باید با پزشک خود تماس بگیرد. ممکن است گاهی خانم باردار مبتلا به لیستریوز حال عمومی خیلی بدی نداشته باشد، اما بدون آنکه متوجه باشد می تواند عفونت را به جنین خود منتقل نماید.

علت ابتلا به لیستریا در بارداری چیست؟

باکتری لیستریا مونوسیتوژنز در آب، خاک و هوا یافت می شود. در نتیجه سبزیجات نیز می توانند از طریق خاک، آلوده شوند. هرچند که حیوانات با لیستریا بیمار نمی شوند اما معمولا ناقل بیماری هستند، به همین دلیل لیستریا در گوشت خام و لبنیات غیر پاستوریزه نیز یافت می شود. عفونت لیستریوز با پختن و پاستوریزاسیون از بین می رود. باکتری لیستریا مونوسیتوژنز یک باکتری غیر معمول است زیرا می تواند در دمای یخچال بخوبی رشد کند. همان طور که پیش تر گفته شد، انسان ها معمولا با خوردن مواد غذایی آلوده به عفونت باکتریایی لیستریا مبتلا می شوند. موارد زیر می توانند انسان را به لیستریوز مبتلا کنند:
•    گوشت، ماهی و مرغ؛
•    لبنیات غیر پاستوریزه؛
•    محصولات پنیر نرم؛
•    میوه ها و سبزیجات حاصل از خاک یا کود آلوده؛
•    بسته بندی مواد غذایی در شرایط غیر بهداشتی.

عوامل خطر ابتلا به لیستریا:

زنان در صورت داشتن شرایط خاص، بیشتر در معرض ابتلا به لیستریا هستند. این موارد عبارتند از:
•    ابتلا به دیابت؛
•    مصرف داروهای استروئید؛
•    ابتلا به ویروس HIV؛
•    اسپلنکتومی (عمل جراحی برداشتن طحال)؛
•    سرطان؛
•    اعتیاد به الکل؛
•    وجود نقص در سیستم ایمنی؛
•    استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی.
البته لازم به ذکر است که در بسیاری از زنان سالم، لیستریا در بارداری ایجاد می شود.

تشخیص لیستریا در بارداری:

اگر مادر علائمی شبیه به آنفولانزا یا تب در بارداری داشته باشد، ممکن است نشانه لیستریوز باشد. تشخیص لیستریا در بارداری دشوار است و علائم ممکن است حداقل دو ماه پس از خوردن غذا آلوده در بارداری ظاهر می شود.
تشخیص لیستریا در بارداری معمولا با آزمایش کشت خون انجام می شود، بیمار ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد که به تشخیص عفونت کمک کند. آماده شدن نتیجه آزمایش خون ممکن است دو روز طول بکشد. از آنجا که ابتلا به لیستریا در بارداری تاثیر جدی بر روی سلامت جنین دارد، ممکن است پزشک پیش از نتیجه آزمایش، درمان لیستریوز را شروع کند.

عوارض لیستریا در بارداری:

از جمله عوارض ابتلا به لیستریا در بارداری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    سقط جنین؛
•    مرده زایی؛
•    زایمان زودرس؛
•    وزن کم نوزاد هنگام تولد؛
•    مرگ جنین.
در برخی موارد، ابتلا به عفونت لیستریا در بارداری می تواند عوارضی را در مادر باردار ایجاد نماید که عبارتند از:
•    مننژیت باکتریایی؛
•    سپتی سمی.
عوارض نوزاد عفونت لیستریا شامل موارد زیر است:
•    ناتوانی ذهنی؛
•    فلج؛
•    تشنج؛
•    کوری؛
•    مشکلات مغزی؛
•    بیماری کلیوی؛
•    بیماری قلبی؛
•    پنومونی (ذات الریه)؛
•    سپتی سمی (عفونت خونی)؛
•    منژیت باکتریایی؛
•    مرگ.

درمان لیستریا در بارداری:

رایج ترین درمان لیستریا در بارداری، مصرف آنتی بیوتیک است و پزشک معمولا برای درمان، پنی سیلین تجویز می کند. در صورت حساسیت به پنی سیلین در بارداری، مصرف آنتی بیوتیک دیگری بجای پنی سیلین تجویز می گردد. مصرف آنتی بیوتیک برای درمان نوزادان مبتلا به لیستریا نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

عفونت باکتریایی لیستریا در نوزادان:

معمولا بیماری لیستریوز در نوزادان شدید است و بر اساس برخی منابع، میزان مرگ و میر ناشی از لیستریوز در نوزادان، 20 تا 30 درصد است. درمان زود هنگام با مصرف آنتی بیوتیک مانع ایجاد عفونت جنینی و سایر عوارض شدید در نوزادان می شود. البته لازم به ذکر است که تمام نوزادانی که از مادران آلوده به لیستریوز به دنیا می آیند، به لیستریوز مبتلا نمی شوند.

پیشگیری از لیستریا در بارداری:

رعایت برخی موارد می تواند سبب پیشگیری از ابتلا به لیستریا در بارداری شود. برای پیشگیری از لیستریا در بارداری باید از موارد زیر اجتناب نمود:
•    مصرف هات داگ، گوشت پخته شده در دمای کمتر از حدود 74 درجه سانتیگراد؛
•    گوشت نگهداری شده در فریزر؛
•    نشستن مواد غذایی خام؛
•    شیر خام (غیر پاستوریزه)؛
•    غذاهای دریایی دودی؛
•    پنیر های نرم غیر پاستوریزه مانند پنیر فتا (پنیرهایی مانند پنیر چدار و موزارلا که ساختار سفتی دارند و پنیرهای پاستوریزه مانند پنیرهای خامه ای برای مصرف مناسب هستند).
البته در موارد نادر، گوشت پخته شده نیز ممکن است باعث انتقال لیستریا شود.
همچنین رعایت دستورالعمل های زیر برای جلوگیری از ابتلا به عفونت لیستریا در بارداری مهم هستند:
•    میوه ها و سبزیجات کاملا شسته شود، حتی در صورت کندن پوست میوه؛
•    میوه هایی مانند خریزه و خیار پیش از مصرف خوب شسته شوند؛
•    برچسب مواد تشکیل دهنده خوانده شود؛
•    تاریخ انقضای مواد غذایی مشخص باشد؛
•    دست ها  مرتب شسته شوند؛
•    سطوح آشپزخانه تمیز نگه داشته شوند؛
•    دمای یخچال کمتر از 4 درجه سانتی گراد باشد؛
•    یخچال مرتب تمیز شود؛
•    غذا در دمای مناسب پخته شود؛
•    مواد غذایی فاسد شدنی حداکثر دو ساعت پس از آماده سازی، در یخچال قرار داده شوند و در غیر این صورت دور ریخته شوند.

علت مرده زایی و لیستریا در بارداری

عفونت لیستریوز بسیار شایع است و همیشه نمی توان از ابتلا به لیستریا در بارداری و دوران غیر بارداری جلوگیری کرد اما به دلیل اینکه این عفونت از بافت جفت بسیار زود جذب می شود و ممکن است برای جنین بسیار خطرناک باشد در صورت مشاهده علائم ذکر شده، باید حتما به پزشک خود مراجعه کنند.