سرطان رحم

سرطان رحم در بیشتر موارد در سلول هایی که لایه داخی رحم (اندومتر) را تشکیل می دهند، رخ می دهد از این رو سرطان رحم را اغلب سرطان اندومتر نیز می نامند انواع دیگر سرطان از جمله سارکوم رحم نیز می‌توانند در رحم ایجاد شوند، اما شیوع آن ها بسیار کمتر از سرطان اندومتر می باشد.

سرطان اندومتر اغلب در مراحل اولیه تشخیص داده می شود زیرا غالباً با علائمی مانند خون ریزی غیر طبیعی واژن همراه است. در صورتی که سرطان اندومتر به موقع تشخیص داده شود، برداشتن رحم از طریق جراحی، اغلب می تواند در درمان سرطان رحم مؤثر باشد.

علائم سرطان رحم

از علائم سرطان رحم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- خون ریزی غیر طبیعی واژن بعد از یائسگی یکی از مهمترین علائم سرطان رحم می باشد

- همچنین خون ریزی غیر طبیعی واژن در سنین باروری (قبل از یائسگی) نیز از دیگر علائم سرطان رحم می باشد.

- درد لگن هم می تواند به دلیل سرطان رحم ایجاد شود.

علت سرطان رحم

هنوز علت سرطان رحم به صورت صد درصدی نمی باشد اما آنچه مشخص است این است که تغییر (جهش) در DNA سلول های موجود در اندومتر رحم (لایه داخلی رحم) اتفاق می‌افتد که باعث تبدیل سلول‌های سالم و طبیعی به سلول‌های غیر طبیعی می شود. سلول‌های سالم با سرعت مشخص رشد و تکثیر می ‌یابند و سرانجام در یک زمان مشخص می میرند، علت سرطان رحم روند رشد سلول‌های غیرطبیعی، از کنترل خارج شده و این سلول ها بی رویه تکثیر می باشد و در زمان معینی نمی میرند، در نهایت این روند رشد و تکثیر سلول‌های غیرطبیعی، باعث به وجود آمدن یک توده (تومور) می شود. سلول‌های سرطانی به بافت های اطراف حمله می کنند و می توانند از تومور اولیه جدا شوند و در جای دیگری از بدن گسترش یابند (متاستاز).

عوامل خطر سرطان رحم

عواملی که خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش می‌دهند عبارتند از:

-تغییر در تعادل هورمون‌های زنانه در بدن: تخمدان‌ها دو هورمون اصلی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند و به هم خوردن تعادل این هورمون‌‌ها باعث ایجاد تغییر در ضخامت اندومتر (لایه داخلی رحم) می‌شود.

-بیماری‌ها یا اختلالات هورمونی: شرایطی که باعث افزایش میزان استروژن و توقف در روند تخمک‌گذاری می شوند اما سطح پروژسترون در آن ها افزایش نمی یابد، می توانند خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش دهند. بیماری هایی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، چاقی و دیابت.

-هورمون درمانی: (هورمون تراپی) که پس از یائسگی انجام می گیرد، در صورتی که حاوی استروژن باشد، خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش می‌دهد.

-تومور تخمدان: یکی از انواع نادر تومور تخمدان که باعث ترشح استروژن می‌شود نیز می تواند خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش دهد.

-زمان شروع اولین قاعدگی و یائسگی: شروع قاعدگی در سنین پایین (قبل از 12 سالگی) یا وقوع دیرهنگام یائسگی، خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش می‌دهد. هرچه در طول سن باروری (از سن بلوغ تا یائسگی)، تعداد سیکل های قاعدگی بیشتر باشد، دیواره داخلی رحم در معرض استروژن بیشتری قرار می‌گیرد در نتیجه احتمال ابتلا به سرطان رحم افزایش می‌یابد.

-هرگز حاملگی رخ نداده باشد: افرادی که هرگز باردار نبوده اند، نسبت به کسانی که حداقل یک بار بارداری را تجربه کرده اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان اندومتر قرار دارند.

-افزایش سن: خطر ابتلا به سرطان اندومتر با افزایش سن، بیشتر می‌شود. سرطان رحم اغلب بعد از یائسگی رخ می دهد.

-چاقی و اضافه وزن: یکی دیگر از عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان اندومتر می‌گردد، چاقی و اضافه وزن می‌باشد زیرا چربی اضافی بدن تعادل هورمون‌ها را به هم می‌زند.

-هورمون درمانی برای سرطان پستان: انجام هورمون‌ درمانی و مصرف داروی هورمونی تاموکسیفن در موارد ابتلا به سرطان پستان نیز می‌تواند خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش دهد. با این حال در بیشتر موارد، مزایای مصرف تاموکسیفن در درمان سرطان از عوارض آن بیشتر است. در نتیجه در صورت مصرف تاموکسیفن توصیه می شود حتماً با پزشک خود مشورت نمائید.

-سندرم سرطان روده بزرگ: سندرم لینچ (HNPCC) که نوعی سندرم سرطانی ارثی به علت وقوع جهش ژنتیکی است و عمده ترین علت سرطان روده بزرگ وراثتی می باشد، خطر ابتلا به سایر سرطان ها از جمله سرطان اندومتر را نیز افزایش می دهد. سندرم لینچ ناشی از جهشی ژنتیکی است که از والدین به فرزندان منتقل می شود. اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به این سندرم تشخیص داده شده است، توصیه می شود برای بررسی خطر ابتلا به این سندرم ژنتیکی و انجام غربالگری های سرطان با پزشک خود مشورت کنید.

پیشگیری از سرطان رحم

انجام هورمون درمانی که برای کاهش و کنترل علائم یائسگی انجام می گیرد، می تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان رحم گردد مگر اینکه فرد تحت عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) قرار گرفته باشد که در این صورت باعث حذف این خطر می گردد. استفاده از استروژن به تنهایی پس از یائسگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان اندومتر را افزایش دهد اما مصرف ترکیبی از استروژن و پروژسترون می تواند این خطر را کاهش دهد. هورمون درمانی خطرات دیگری را نیز به همراه دارد، بنابراین برای اطلاع از مزایا و خطرات این روش، با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین انجام هورمون درمانی به صورت استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی حداقل برای یک سال نیز ممکن است خطر ابتلا به سرطان اندومتر را کاهش دهد. تصور می شود که این اثر کاهش خطر برای چندین سال پس از قطع مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی نیز ادامه داشته باشد. البته داروهای ضد بارداری خوراکی دارای عوارض جانبی متعددی هم می‌باشند، در نتیجه توصیه می‌شود در مورد فواید و خطرات مصرف آن، با پزشک خود صحبت کنید.

داشتن وزن طبیعی یکی از روش‌های پیشگیری از سرطان رحم می‌باشد. چاقی و اضافه وزن، خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش می‌دهد، بنابراین برای دستیابی به وزن طبیعی و حفظ آن، فعالیت بدنی خود را افزایش داده و میزان کالری دریافتی روزانه خود را کنترل کنید و در صورت نیاز کاهش دهید.

تشخیص سرطان رحم

از آزمایشات و روش‌های مختلفی جهت تشخیص سرطان رحم می توان استفاده کرد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم: 

-بررسی و معاینه لگن: طی معاینه لگنی، پزشک قسمت بیرونی دستگاه تناسلی (ولو) را با دقت بررسی می کند و سپس دو انگشت یک دست را وارد واژن کرده و همزمان دست دیگری را روی شکم فشار می دهد تا رحم و تخمدان ها را حس کند. پزشک همچنین با استفاده از دستگاهی به نام اسپکولوم واژن را باز می کند تا بتواند واژن و دهانه رحم را از نظر وجود ناهنجاری های مختلف، مشاهده و بررسی کند.

-سونوگرافی واژینال: پزشک همچنین ممکن است از سونوگرافی واژینال برای بررسی ضخامت، ساختار بافت اندومتر و سایر موارد، استفاده کند. این سونوگرافی به پزشک کمک می کند تا ناهنجاری های موجود در لایه داخلی رحم را شناسایی کند.

-هیستروسکوپی: طی هیستروسکوپی، پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر (هیستروسکوپ) را از طریق واژن و دهانه رحم، وارد رحم می کند. لنز موجود در هیستروسکوپ به پزشک این امکان را می دهد که داخل رحم و اندومتر را ببیند و معاینه کند.

-بیوپسی (نمونه برداری): برای تهیه نمونه از سلول‌های داخل رحم، به احتمال زیاد از بیوپسی اندومتر استفاده می گردد. این امر شامل برداشتن قسمتی از بافت دیواره داخلی رحم توسط ابزار خاصی به نام پایپل است سپس نمونه برداشته شده برای تجزیه و تحلیل میکروسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می شود. بیوپسی اندومتر معمولا در مطب پزشک انجام می گردد و اغلب نیازی به بیهوشی ندارد.

-کورتاژ تشخیصی: این روش شامل انجام عمل جراحی برای برداشتن بافت دیواره داخلی رحم به منظور انجام آزمایش می باشد. اگر در حین انجام بیوپسی، بافت کافی حاصل نشود یا نتایج بیوپسی مشخص نباشد، از روش کورتاژ تشخیصی استفاده می گردد. در طول کورتاژ تشخیصی، بخشی از بافت اندومتر برداشته می شود و سلول ها به وسیله میکروسکوپ، بررسی می شوند.

درمان سرطان رحم

روش های مختلفی برای درمان سرطان رحم وجود دارد، روش هایی مانند جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی، هورمون درمانی و ایمونوتراپی. در ادامه به شرح این روش ها می پردازیم.

-درمان سرطان رحم با روش جراحی: جراحی سرطان اندومتر معمولاً به صورت برداشتن رحم (هیسترکتومی) و یا برداشتن لوله‌های رحمی و تخمدان ها (سالپینگواوفورکتومی) صورت می گیرد. البته این روش دارای عواقبی نیز می باشد، به عنوان مثال برداشتن رحم، موجب ناباروری می شود و یا برداشتن لوله های فالوپ و تخمدان ها باعث بروز یائسگی می گردد. همچنین در حین جراحی، ممکن است غدد لنفاوی نیز از بین بروند.

-پرتودرمانی: در پرتودرمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی از پرتوهای پر انرژی، مانند اشعه X و پروتون استفاده می گردد. در برخی موارد، پزشک ممکن است پرتودرمانی را برای کاهش خطر عود مجدد سرطان پس از عمل جراحی توصیه کند. گاهی نیز ممکن است قبل از عمل، برای کوچک شدن یک تومور و برداشتن راحت تر آن از پرتودرمانی استفاده گردد. همچنین گاهی افراد شرایط بدنی مناسبی برای اینکه تحت عمل جراحی قرار بگیرند، ندارند و به همین دلیل ممکن است پزشک فقط پرتودرمانی را توصیه کند.

پرتودرمانی به منظور درمان سرطان رحم می تواند شامل موارد زیر باشد:

تابش خارجی: در پرتودرمانی خارجی، یک دستگاه تابش اشعه، از خارج از بدن، اشعه را به نقاط خاصی از بدن می تاباند. 

تابش داخلی: در پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی)، وسیله تابش دهنده اشعه، برای مدت زمان کوتاهی در داخل واژن فرد قرار می گیرد.

-شیمی درمانی: در روش شیمی درمانی، از دارو ها و مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کنند. در این روش بیمار ممکن است یک یا چند داروی مخصوص شیمی درمانی دریافت کند. داروهای شیمی درمانی به صورت قرص خوراکی یا تزریق وریدی استفاده می‌گردند. این داروها وارد جریان خون می شوند و سلول‌های سرطانی را از بین می برند.

در صورت افزایش خطر احتمال بازگشت سرطان در این روش، ممکن است شیمی درمانی بعد از عمل توصیه شود. همچنین می تواند قبل از عمل برای کوچک کردن تومورسرطانی مورد استفاده قرار گیرد که در این صورت این احتمال وجود دارد که پس از عمل جراحی تومور سرطانی به طور کامل از بین برود.

شیمی درمانی همچنین ممکن است برای معالجه سرطان پیشرفته یا مکرر اندومتر که در خارج از رحم گسترش یافته است، توصیه شود.

-هورمون درمانی: هورمون درمانی شامل مصرف داروهایی برای کاهش سطح هورمون های جنسی در بدن می باشد که در نتیجه جهت درمان سرطان رحم مورد استفاده قرار می گیرد. اگر فرد به سرطان پیشرفته اندومتر که در خارج از رحم گسترش یافته است مبتلا شده باشد، هورمون درمانی ممکن است گزینه مناسبی برای درمان سرطان رحم باشد.

-دارو درمانی هدفمند: درمان های دارویی هدفمند روی نقاط ضعف خاص موجود در سلول های سرطانی تمرکز دارند و در نتیجه می تواند باعث از بین رفتن سلول های سرطانی شود. 

-ایمونوتراپی: ایمونوتراپی در واقع نوعی دارو درمانی می باشد که به سیستم ایمنی بدن شما در مبارزه با سرطان کمک می کند. گاهی ممکن است سیستم ایمنی بدن فرد در مواجه با سرطان، به سلول‌های سرطانی حمله نکند زیرا این سلول ها پروتئین‌هایی تولید می کنند که سیستم ایمنی بدن آنها را شناسایی نمی کند. ایمونوتراپی به حل این معضل کمک می کند. در مورد سرطان اندومتر، اگر سرطان پیشرفته باشد و سایر روش های درمانی کمکی به درمان نکنند، ممکن است ایمونوتراپی توصیه شود.

-مراقبت حمایتی (تسکین دهنده): مراقبت های حمایتی شامل مراقبت‌های پزشکی تخصصی است که بر روی رهایی از درد و بهبود علائم جسمی و روحی یک بیماری جدی متمرکز است. از مراقبت‌های حمایتی می توان در حالی که فرد تحت سایر اقدامات تهاجمی مانند جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی قرار دارد، استفاده کرد.

استفاده از روش مراقبت‌های حمایتی باعث به وجود آمدن احساس بهتر در بیماران مبتلا به سرطان و همچنین افزایش طول عمر این بیماران می گردد. انجام این مراقبت‌ها توسط تیمی از پزشکان، پرستاران و سایر متخصصان آموزش دیده ارائه می‌شود. تیم‌های مراقبت حمایتی قصد دارند کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان و خانواده هایشان را ارتقا دهند. این نوع مراقبت‌ها در کنار سایر روش‌های درمانی ارائه می‌گردند.