آمپول روگام و علت تجویز آن برای زنان باردار

روگام یک داروی تزریقی است که برای جلوگیری از بیماری به نام ناسازگاری Rh استفاده می‌شود. احتمالا مادر‌هایی که گروه خونی‌شان منفی است (O- B- A- AB- ) و همسرشان گروه خونی مثبت دارد، با این آمپول آشنا باشند. اما چرا مادران گروه خونی منفی به این آمپول نیاز دارند؟ در صورت عدم استفاده از روگام مادر با چه پیامد‌هایی پیش رو است؟ برای پاسخ به این سوالات، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

آمپول روگام چیست؟

آمپول روگام از ایمونوگلوبولین تشکیل شده و کمک می‎کند تا سیستم ایمنی افراد Rh منفی در برابر خون Rh مثبت آنتی بادی تولید نکند. آمپول روگام توسط پزشک زنان طی بارداری و در صورت مثبت شدن گروه خونی نوزاد، پس از بارداری برای مادر تجویز می‌شود.

علت تجویز آمپول روگام در بارداری

آمپول روگام معمولاً برای مادرانی که Rh خون‌شان منفی است ولی همسرشان گروه خونی مثبت دارد، تجویز می‌‎شود. چرا که در چنین شرایطی احتمال می‌‎رود گروه خونی نوزاد مانند پدرش مثبت باشد. حتما این سوال برای شما ایجاد خواهد شد که فاکتور Rh  چیست؟ 

فاکتور Rh پروتئینی است که در سطح گلبول‌های قرمز یافت می‌شود. اگر سلول‌های خونی شما دارای این پروتئین هستند، Rh مثبت هستید. اگر سلول‌های خونی شما این پروتئین را ندارند، Rh منفی هستید. فاکتور Rh ارثی است، یعنی از طریق ژن ها از والدین به فرزند منتقل می‌شود. جنین می‌تواند فاکتور Rh را از پدر یا مادر به ارث ببرد.

اکثر افراد Rh مثبت هستند، به این معنی که عامل Rh را از مادر یا پدر خود به ارث برده‌اند. تنها ۱۸درصد از جمعیت دارای گروه خونی Rh منفی می‎‌باشند. اگر جنین فاکتور Rh را از مادر یا پدر به ارث نبرد، جنین Rh منفی است. زمانی که یک زن Rh منفی و جنین او Rh مثبت باشد، به آن ناسازگاری Rh می‎‌گویند.

اگر گروه خونی مادر منفی باشد، در بدن مادر فاکتور RH وجود ندارد. پس در صورت ترکیب خون مادر و جنین، بدن RH مثبت را به عنوان عامل بیگانه تشخیص می‌دهد و علیه آن آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند. این آنتی‌بادی‌ها قدرت نابود کردن گلبول‌های قرمز جنین را دارند و سبب مشکلات جدی در جنین و نوزاد خواهند شد. 

ناسازگاری خونی مادر و جنین

در دوران بارداری، زن و جنینش معمولاً ارتباط خونی ندارند. اما گاهی اوقات مقدار کمی خون از جنین می‌تواند با خون مادر مخلوط شود. به این نکته توجه داشته باشید که یک زن Rh منفی با جنین RH مثبت می‌تواند در هر مرحله از بارداری اول آنتی‌بادی‌های ضد RH بسازد و لزوما نیازی نیست به مرحله زایمان رسیده باشد. این موضوع ممکن است در حین شرایط زیر رخ دهد:

• زایمان؛
• سقط جنین؛
• آمنیوسنتز یا نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS)؛
• خونریزی در دوران بارداری؛
• تلاش برای چرخاندن دستی جنین به سمت پایین برای تولد؛ (جنین را از حالت بریچ خارج کنید)
• ضربه به شکم در دوران بارداری.
• حاملگی خارج رحمی. 

اگر یک زن Rh منفی پس از یکی از این رویدادها باردار شود و روگام دریافت نکرده باشد، جنین آینده در صورت مثبت بودن Rh ممکن است در معرض خطر باشد.

عوارض ناسازگاری خونی در بارداری

هنگامی که خون یک جنین Rh مثبت وارد جریان خون یک زن Rh منفی می‎‌شود، بدن او تشخیص می‎دهد که خون Rh مثبت مال او نیست. در نتیجه بدن مادر سعی خواهد کرد Rh مثبت را با ساخت آنتی بادی‌های ضد Rh  از بین ببرد. این آنتی بادی‌ها می‌توانند از جفت عبور کرده و به سلول های خونی جنین حمله کنند که می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی، حتی مرگ، برای جنین یا نوزاد شود.

البته مشکلات سلامتی معمولاً در اولین بارداری یک زن Rh منفی با جنین Rh مثبت رخ نمی‌دهد. زیرا  بدن او فرصتی برای تولید آنتی بادی‌های زیادی ندارد. اما اگر در بارداری اول درمان انجام نشود و زن بعداً دوباره با جنین Rh  مثبت باردار شود، می‌تواند آنتی بادی‌های بیش‌تری بسازد. آنتی بادی‌های بیش‌تر، جنین آینده را در معرض خطر قرار می‌دهد.

تاثیر آنتی بادی های ضد Rh یا ناسازگاری خونی بر جنین

در طول بارداری، آنتی بادی های ضد Rh ساخته شده در بدن زن می‌توانند از جفت عبور کرده و به سلول‌های خون جنین حمله کنند. این موضوع می‌تواند یک نوع جدی از کم خونی در جنین ایجاد کند که در آن گلبول های قرمز خون از بین می‌روند.

گلبول‌های قرمز اکسیژن را به تمام قسمت های بدن حمل می‌کنند. بدون گلبول های قرمز کافی، جنین اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند. در برخی موارد، یک جنین یا یک نوزاد تازه متولد شده ممکن است بر اثر کم خونی بمیرد. ناسازگاری Rh همچنین می‌تواند باعث زردی در نوزاد شود.

عوارض دیر زدن آمپول روگام

اگر فردی که Rh منفی دارد، جنین Rh مثبت باردار باشد، این خطر وجود دارد که اگر خون مادر با خون جنین تماس پیدا کند، در بدن مادر می آنتی بادی هایی ایجاد می شود که به گلبول های قرمزجنین حمله می کنند و باعث خطرات زیر می شود:

• کم خونی جنینی (تعداد کم گلبول های قرمز خون به دلیل همولیز)
• سقط جنین
• مرده زایی
• بیماری جدی
• زردی (ناشی از بیلی روبین بالا در اثر همولیز)
• آسیب مغزی (همچنین به دلیل بیلی روبین بالا) 
• تجمع مایع، معروف به هیدروپس جنینی
• مشکلات شنوایی، حرکتی و عملکرد ذهنی
• تشنج

بهترین زمان برای تزریق آمپول روگام RhoGAM

بهتر است واکسن RhoGAM را بین 28 تا 32 هفته تزریق کنید تا دارو قبل از شروع زایمان فرصتی برای اثربخشی داشته باشد. اگر بعد از زایمان نیاز به واکسن روگام دارید یا به دلیل اینکه یک عمل جراحی، آمنیوسنتز، سقط جنین یا تصادف داشتید، باید ظرف 72 ساعت واکسن خود را تزریق کنید.

نحوه تزریق آمپول روگام

ترجیحاً در عضله دلتوئید بالای بازو یا عضله جانبی ران تجویز شود. به دلیل خطر آسیب به عصب سیاتیک، به طور معمول از ناحیه گلوتئال (عضله باسن) استفاده نکنید. اگر از ناحیه گلوتئال استفاده می‌شود، فقط از ربع خارجی فوقانی عضله گلوتئال استفاده کنید.

عوارض آمپول روگام چیست

عوارض جانبی زیر ممکن است در برخی افراد دیده شود و در طول زمان با عادت کردن بدن شما به دارو بهتر شوند. اگر همچنان پس از چند روز این علائم را تجربه می‌کنید یا به مرور زمان بدتر می‌شوند، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

عوارض جانبی رایج

• واکنش های محل تزریق (تورم، قرمزی، درد، حساسیت، سفت شدن پوست)
• تب خفیف
• بثورات پوستی
• بدن درد

عوارض جانبی جدی

در صورت تجربه هر یک از موارد زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

• واکنش های آلرژیک شدید با علايم: خس خس سینه، تنگی قفسه سینه، مشکلات تنفسی، فشار خون پایین، سرگیجه، استفراغ، بثورات خارش دار، کهیر، و تورم زبان یا گلو. 
• تجزیه گلبول های قرمزعلایم: تب، کمردرد، حالت تهوع، استفراغ، لرزش، لرز، تغییر در فشار خون، تغییر رنگ ادرار، یا خون در ادرار.

قیمت آمپول روگام

قیمت آمپول روگام چندان زیاد نیست و قطعا نسبت به سودی که در آینده ایجاد خواهد کرد، ارزشش را دارد. شما می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های سراسر کشور از قیمت این دارو مطلع شوید.

کلام آخر

اگر یک خانم Rh منفی با جنین Rh مثبت باردار شود، ممکن است برای بارداری های آینده (و به ندرت بارداری فعلی) عوارضی ایجاد شود. واکسن روگام در هفته بیست و هشتم بارداری برای فرد Rh منفی تجویز می شود. اگر تشخیص داده شود که نوزاد Rh مثبت است، دومین واکسن روگام  بعد از تولد تزریق می شود.

جانبی جدی روگام  نادر است و خطرات حاملگی های بعدی ناشی از عدم تزریق آمپول روگام بیش‌تر از خطرات تزریق آمپول روگام است. این آمپول نه تنها برای افراد باردار و جنین آن‌ها بی خطر است، بلکه می‌تواند جان نوزاد آینده را نیز نجات دهد.

شما می‌توانید برای خواندن مقالات بیشتر به مجله اینترنتی مام مراجعه کنید، همچنین برای رزرو نوبت و مشاوره حضوری با متخصصین ما، به مرکز مام مراجعه کنید.