​علل، علائم و درمان خشکی واژن

خشکی واژن در نتیجه کاهش سطح هورمون استروژن ایجاد می گردد. استروژن هورمونی زنانه است که پوشش داخلی واژن را روان، ضخیم و قابل انعطاف نگه می دارد. کاهش و فقدان رطوبت واژن ممکن است برای بعضی از افراد مهم نباشد، اما با ایجاد درد و ناراحتی در طی نزدیکی می تواند تأثیر زیادی در زندگی جنسی زن داشته باشد. خوشبختانه، چندین روش مختلف درمانی برای تسکین علائم خشکی واژن وجود دارد. اما قبل از آن قصد داریم شما را بیشتر با علت خشکی واژن و علائم آن آشنا کنیم.

علت خشکی واژن:

خشکی واژن یک عارضه شایع است که زنان هنگام گذر از سن یائسگی (پره منوپوز) و احتمالاً سال ها پس از وقوع یائسگی، آن را تجربه می کنند. اما با این وجود، خشکی واژن به دلایل مختلف در هر سنی ممکن است رخ دهد.

اصلی تری علت خشکی واژن افت سطح هورمون استروژن می باشد. با نزدیک شدن به یائسگی میزان هورمون استروژن کاهش می یابد. تخمدان ها استروژن تولید می کنند تا رشد و تکامل ویژگی های بدن زن مانند سینه ها و شکل بدن را کنترل کنند( بلوغ). استروژن همچنین نقش مهمی در چرخه قاعدگی و بارداری دارد. معمولاً استروژن باعث می شود بافت واژن ضخیم، مرطوب و سالم نگه داشته شود. با کاهش سطح آن، پوشش داخلی واژن نازک تر و خشک تر شده، انعطاف پذیری آن کم می گردد و رنگ آن به صورتی روشن تغییر می کند. این تغییرات به عنوان آتروفی واژن شناخته می شوند. همچنین میزان استروژن ممکن است به دلایل دیگری غیر از یائسگی کاهش یابد، از جمله:

-زایمان و شیردهی؛

-درمان سرطان، از جمله شیمی درمانی و رادیوتراپی؛

-یائسگی ناشی از جراحی (هنگامی که تخمدان ها به هر دلیلی جراحی و برداشته می شوند)؛

-استفاده از داروهای ضد استروژن که برای سرطان پستان یا اندومتریوز استفاده می شوند.

دیگر علل خشکی واژن می تواند شامل موارد زیر باشد:

·       سندرم شوگرن: این یک بیماری پیچیده خود ایمنی است که شامل التهاب غدد بزاقی و اشکی می باشد. سندرم شوگرن نیز یک علت خشکی واژن می باشد، به این صورت که بافت های پوشاننده‎ی واژن نیز می توانند ملتهب شوند که این امر منجر به خشکی واژن می گردد.

·       استفاده از آنتی هیستامین ها: این داروها مانند دیفن هیدرامین برای کاهش علائم سرماخوردگی و حساسیت به کار می روند و به عنوان خشک کننده ترشحات عمل می کنند. عوارض جانبی استفاده از آنتی هیستامین ها ممکن است شامل خشکی واژن و اختلال در دفع ادرار باشد.

·       استفاده از داروهای ضد افسردگی: برخی از داروهای ضد افسردگی با عوارض جنسی مانند خشکی واژن، کاهش میل جنسی و مشکل در رسیدن به ارگاسم همراه هستند.

·       مصرف سیگار: مصرف دخانیات و سیگار نیز ممکن است دیگر علت خشکی واژن باشد. زنانی که سیگار می کشند زودتر از سایر افراد دچار یائسگی می شوند، بنابراین ممکن است خشکی واژن را نیز سریع تر تجربه کنند.

علائم خشکی واژن:

-علائم خشکی واژن مربوط به یائسگی:

 خشکی واژن در دوران یائسگی به دلیل افت سطح استروژن اتفاق می افتد. تحقیقات نشان می دهد که حدود 20 درصد از خانم ها در حوالی یائسگی و یائسگی، به دنبال درمان خشکی واژن هستند. آتروفی واژن و خشکی واژن می تواند باعث درد و ناراحتی در هنگام رابطه جنسی شود و احتمال عفونت واژن را افزایش دهد. کاهش سطح استروژن همچنین باعث نازک شدن پوشش داخلی دستگاه ادراری می شود که می تواند منجر به تکرر ادرار و عفونت مجاری ادراری گردد. این علائم به عنوان سندرم تناسلی اداری یائسگی یا GSM شناخته می شوند. در صورت ابتلا به GSM، زنان ممکن است بعد از رابطه جنسی همراه با سوزش و خارش واژن، متوجه خونریزی نیز شوند. این علائم مطمئناً بر نحوه لذت بردن زن از رابطه جنسی و احساس او نسبت به خود تأثیر می گذارند. البته هر زنی که یائسگی را پشت سر می گذارد، علائم مختلفی را تجربه می کند و میزان شدت آن متفاوت خواهد بود.

-دیگر علائم خشکی واژن:

·       تحریک، سوزش و خارش واژن (این تغییرات خود باعث ابتلای راحت تر به عفونت های مختلف می گردد)؛

·       کاهش ترشحات واژن به دلیل کاهش سطح استروژن؛

·       سفت شدن دهانه واژن و باریک شدن خود واژن شود به دلیل کاهش سطح استروژن؛

·       دیس پارونیا یا درد در طول رابطه جنسی.

تشخیص خشکی  واژن:

در صورت مشاهده هرگونه تغییر در سلامت واژن و یا یکی از علائم زیر به پزشک مراجعه نمایید:

• سوزش و خارش واژن؛
• خشکی واژن؛
• رابطه جنسی دردناک؛
• التهاب و تحریک شدگی ناحیه تناسلی.

با توجه به علائم واژن و تغییرات قاعدگی، پزشک احتمالاً در ابتدا معاینه لگنی انجام داده و تاریخچه کاملی از نظر بهداشتی از بیمار خواهد گرفت. معاینه لگن به پزشک کمک می کند تا تغییرات دیواره واژن را بررسی کند و وجود سایر علل ناراحتی مانند عفونت را رد کند. همچنین ممکن است نمونه هایی از سلول ها یا ترشحات واژینال را برای تست عفونت جمع آوری کند. هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص آتروفی واژن و خشکی واژن وجود ندارد و پزشکان به طور معمول از علائم برای تشخیص این عارضه استفاده می کنند.

درمان خشکی واژن:

روش های مختلفی برای درمان خشکی واژن وجود دارد. برخی از داروهای مربوط به درمان خشکی واژن باید توسط پزشک تجویز گردند اما امکان تهیه برخی از آن ها حتی بدون نسخه نیز وجود دارد.

انواع روش های درمان خشکی واژن عبارتند از:

·       استفاده از داروهای استروژن موضعی:

روش درمان خشکی واژن ناشی از سطح پایین هورمون استروژن، استفاده موضعی استروژن است. این داروها برای تسکین علائم، مستقیماً در ناحیه واژن استفاده می شوند. این روش در مقایسه با داروی استروژن خوراکی، جذب سیستمیک بسیار کمتری دارد و از همین رو، احساس می شود خطر نسبتاً کم تری نیز داشته باشد. نمونه هایی از داروهای درمانی موضعی استروژن عبارتند از:

-حلقه واژینال (استرینگ): این حلقه انعطاف پذیر در داخل واژن گذاشته می شود و به طور مداوم مقادیر کمی استروژن آزاد می کند. حلقه واژینال هر 3 هفته یکبار باید تعویض گردد.

-کرم واژینال: اغلب برای استفاده ی کرم در واژن از اپلیکاتور استفاده می شود. تحقیقات نشان داده است که کرم استروژن در مقایسه با دارونما یک درمان مؤثر و قابل تحمل برای آتروفی و ​​خشکی واژن است.

-قرص واژینال: در این روش درمانی نیز شامل از یک اپلیکاتور برای قرار دادن قرص درون واژن استفاده می گردد.

در حال حاضر تحقیقاتی در مورد اثرات طولانی مدت استروژن موضعی صورت نگرفته است، با این حال گزارش های ارائه شده حاکی از بی خطر بودن آن است، به ویژه هنگامی درمان سنتی جایگزین با هورمون درمانی مقایسه می شود. البته زنانی که سابقه سرطان پستان دارند یا ممکن است در دوران بارداری یا شیردهی باشند، باید در مورد ایمن بودن استفاده از درمان موضعی استروژن با پزشک خود صحبت کنند و حتی الامکان از درمان غیر هورمونی استفاده کنند.

·       داروهای درمانی بدون نیاز به نسخه:

بسیاری از داروهایی که برای درمان خشکی واژن مورد استفاده قرار می گیرند، نیاز به نسخه ندارند. یه عنوان مثال لوبریکانت ها (روان کننده ها) در زمان نزدیکی برای افزایش رطوبت و ایجاد درد کمتر حین رابطه جنسی استفاده می شوند. روان کننده های مبتنی بر آب بیش از روان کننده های حاوی روغن توصیه می شوند، زیرا روان کننده های حاوی روغن می توانند منجر به تحریک واژن و یا پارگی کاندوم شوند. از مرطوب کننده های واژن می توان هر روز و بدون محدودیت برای کمک به حفظ رطوبت طبیعی واژن استفاده کرد.

·       درمان های غیردارویی(خانگی) خشکی واژن:

روش های مختلفی برای برطرف کردن و درمان خشکی واژن وجود دارند که شامل ایجاد تغییراتی ساده در شیوه زندگی فرد می باشند. از جمله این روش های درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-داشتن رابطه جنسی منظم: داشتن رابطه جنسی به طور مرتب می تواند به بهبود خشکی واژن کمک کند. با تحریک زن، جریان خون به بافت های واژن افزایش می یابد و این تحریک به تولید رطوبت کمک می کند. پیش نوازی کافی و تحریک قبل از  برقراری رابطه جنسی به کاهش خشکی واژن کمک کرده و رابطه جنسی را لذت بخش تر می کند.

-عدم استفاده از محصولات بهداشتی: بسیاری از محصولات بهداشت شخصی حاوی رایحه و رنگ هایی هستند که ممکن است بافت واژن را تحریک یا خشک کنند. واژن دارای تعادل ظریفی از باکتری های مفید است و خود به خود تمیز می گردد، از این رو دیگر نیازی به استفاده از دوش واژینال یا صابون های معطر در اطراف ناحیه حساس واژن نیست.

-مصرف غذاهایی که حاوی فیتواستروژن هستند: فیتواستروژن ها ترکیباتی هستند که مشابه با استروژن در بدن عمل می کنند. آنها در غذاهای گیاهی از جمله سویا، آجیل و دانه ها یافت می شوند. تحقیقات نشان می دهد که فیتواستروژن ها باعث بهبود نسبی خشکی واژن و گرگرفتگی می گردند..

-استفاده از لباس زیر مناسب: لباس زیر های ساخته شده از مواد مصنوعی می توانند چسبان باشند، درنتیجه باعث تحریک واژن شده و حرکت هوا را محدود می کنند. استفاده از لباس زیر پنبه ای که باعث گردش خوب هوا در ناحیه تناسلی خانم می شود، توصیه می گردد.