کاهش ذخیره تخمدان

ذخیره تخمدان چیست؟ اصولا دخترها با تعداد مشخصی فولیکول در تخمدان ها متولد می شوند و در هنگام تولد ذخیره تخمدان یک دختر، بین 1 تا 2 میلیون فولیکول می باشد، در هنگام بلوغ تعداد تخمک ها به 400000 و پس از سی سالگی به 25000 تخمک کاهش می یابد.

در حوالی دوران یائسگی تنها 1000 تخمک در تخمدان ها وجود دارد که با توقف ترشح هورمون های زنانه توسط تخمدان در زمان یائسگی، این تخمک ها هرگز رشد نکرده و بالغ نمی شوند و فرایند تخمک گذاری و در نتیجه قاعدگی متوقف می شود و فرد قدرت باروری خود را برای همیشه از دست می دهد.

پس با افزایش سن میزان ذخیره تخمدان ها کاهش می یابد تا هنگام یائسگی که تخمدان ها دیگر فولیکولی ندارند و شروع به کوچک شدن می کنند. در هر سیکل قاعدگی یک یا تعداد بیشتری تخمک از تخمدان ها خارج می شود و چنانچه لقاح صورت بگیرد، منجر به بارداری می گردد. بنابراین کاهش ذخیره تخمدان می تواند یکی از علل ناباروری زنان باشد. 

در صورتی که ذخیره تخمدان خیلی کم نباشد، امکان بارداری وجود دارد. هر چه اندازه تخمدان ها بزرگتر باشد، تخمدان ها تعداد بیشتری تخمک را در خود جای می دهند. ذخیره تخمدان ها معمولا بین 5/1 تا 4 ng/ml می باشد اما اگر ذخیره تخمدان ها کمتر از 1 ng/ml باشد، میزان باروری کاهش می یابد.

کاهش ذخیره تخمدان بیشتر در حوالی یائسگی ایجاد می شود و هر فرد برای اطلاع از دلایل کاهش ذخیره تخمدان باید یا توسط پزشک و ماما و یا منابع معتبر تا حدودی در این باره اطلاعات کسب کند.

آزمایش ذخیره تخمدان

جهت بررسی ذخیره تخمدان و اطلاع از پاسخ این سوال که ذخیره تخمدان نرمال چند باید باشه از روش های مختلفی می توان استفاده کرد که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد:
• آزمایش: AMH : هورمون ای ام اچ در دوران جنینی در خانم ها وجود ندارد و پس از بلوغ هورمون AMH از فولیکول های در حال رشد اما متوقف در تخمدان ها ترشح می گردد. با افزایش سن میزان هورمون AMH کاهش یافته و در دوران یائسگی و پس از آن میزان هورمون AMH به صفر می رسد. 

بنابراین یکی از آزمایشاتی که نشان دهنده ذخیره تخمدان پایین می باشد، انجام آزمایش AMH است. آزمایش ذخیره تخمدان نیاز به ناشتا بودن ندارد. همچنین مقدار این هورمون در طول سیکل قاعدگی تقریبا یکسان است، بنابراین در هر روزی از سیکل قاعدگی می توان آزمایش تشخیص ذخیره تخمدان را انجام داد. 
 •آزمایش FSH : آزمایش FSH برای بررسی ذخیره تخمدان به کار می رود، اندازه گیری هورمون FSH می باشد. هورمون FSH، وضعیت تخمدان ها و ذخیره تخمدانی را نشان می دهد. 

هورمون FSH از غده هیپوفیز ترشح شده و سبب رشد فولیکول های موجود در تخمدان می شود. میزان هورمون FSH در ابتدای سیکل قاعدگی در کمترین مقدار خود می باشد و به تدریج افزایش می یابد. بنابراین می تواند سبب رشد فولیکول ها گردد. مناسب ترین زمان جهت انجام آزمایش FSH روز سوم تا پنجم از شروع سیکل قاعدگی می باشد. 

لازم به ذکر است احتمال باروری در خانم هایی که میزان  هورمون FSH آن ها بیشتر از مقدار طبیعی باشد، کاهش می یابد. بهتر است میزان این هورمون کمتر از 10 mlIUI/ml باشد. این هورمون پس از یایسگی به بیش از 40 mlIUI/ml  می رسد.
 •آزمایش هورمون استرادیول: یکی دیگر از آزمایش های رایج در بررسی ذخیره تخمدان پایین، تعیین سطح هورمون استرادیول می باشد. هورمون استرادیول یکی از هورمون های زنانه است و افزایش مقدار این هورمون می تواند نشان دهنده کاهش ذخیره تخمدان ها باشد. آزمایش استرادیول در روز سوم تا پنجم از شروع سیکل قاعدگی انجام می گردد. 
 •آزمایش چالش کلومیفن: در این آزمایش فرد از داروی کلومیفن که یکی از داروهای تحریک تخمدان است، استفاده می نماید و میزان هورمون استرادیول و FSH قبل از آزمایش و مقدار این هورمون ها پس از مصرف دارو اندازه گیری می گردد. چنانچه میزان هورمون ها قبل و بعد از انجام تست بالا باشد، نشان دهنده ذخیره تخمدان کم و ناباروری می باشد و اگر ذخیره تخمدان مناسب برای بارداری باشد این عدد کم است.
 •سونوگرافی واژینال: سونوگرافی واژینال در روزهای آغاز سیکل قاعدگی جهت شمارش فولیکول ها با ابعاد 2 تا 10 میلی متر انجام می گیرد. اگر تعداد فولیکول های موجود در تخمدان ها کمتر از 10عدد باشد، نشان دهنده کاهش ذخیره تخمدان ها می باشد.
 

ذخیره تخمدان کم و میزان باروری

ذخیره تخمدان پایین به تنهایی نمی تواند سبب ناباروری شود. وجود اختلالات لوله رحمی، رحم و مشکلات مربوط به اسپرم می تواند به همراه ذخیره تخمدان پایین، باعث ناباروری گردد. به صورتی که حتی افرادی که ذخیره تخمدان آن ها 1 ng/ml است نیز می توانند باردار شوند. بنابراین افرادی که  دارای ذخیره تخمدان کم هستند و زوجینی که می خواهند در آینده باردار شوند، می توانند تخمک و یا جنین خود را فریز نمایند.

علل کاهش ذخیره تخمدان

افزایش سن یکی از مهمترین علل کاهش ذخیره تخمدان می باشد. استعمال دخانیات و درمان های تهاجمی از قبیل شیمی درمانی و رادیوتراپی از دیگر علل کاهش ذخیره تخمدان می باشند. همچنین بیماری های ژنتیکی از قبیل بیماری x شکننده، جراحی تخمدان، اندومتریوز، بیماری های اتوایمیون و اوریون، مثال های دیگری از علل کاهش ذخیره تخمدان می باشند.گاهی علت کاهش ذخیره تخمدان، ایدیوپاتیک (بدون دلیل) می باشد.

درمان ذخیره تخمدان کم

در اصل، درمانی جهت تاخیر و یا جلوگیری از ذخیره کم تخمدان وجود ندارد. اما به طور کلی مهمترین درمان در افرادی که دارای ذخیره تخمدان کم هستند، حفظ بارداری با استفاده از تحریک تخمدان و بهره گیری از روش های کمک باروری از جمله IVF می باشد. راه دیگر درمان ذخیره تخمدان پایین در افرادی که می خواهند بارداری خود را به تاخیر بیاندازند، فریز تخمک و فریز جنین است. 

جهت درمان ذخیره تخمدان پایین از داروهای تحریک تخمدان استفاده می شود تا تخمک ها رشد کنند و پس از استفاده از داروهای تحریک تخمدان و عمل تخمک گیری، تخمک ها را می توان فریز نمود و یا از تخمک تازه برای IVF استفاده نمود. 

در خانم هایی که ذخیره تخمدان پایین دارند و همچنین تخمک های آن ها کیفیت مناسبی ندارند، تخمک اهدایی بهترین روش درمان ذخیره تخمدان پایین است. همچنین در افرادی که علاوه بر داشتن ذخیره تخمدان پایین، همسران آن ها هم دارای اختلالات اسپرم هستند، استفاده از جنین اهدایی توصیه می گردد. گرچه این افراد پدر و مادر ژنتیکی محسوب نمی شوند اما می توانند با انتقال جنین اهدایی به رحم، باردار شده و صاحب فرزند گردند.

علائم کاهش ذخیره تخمدان:

کاهش ذخیره تخمدان دارای علامت اختصاصی نیست، اما به طور کلی ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
•    اختلال در بارداری؛
•    تاخیر یا قطع شدن پریود؛
•    کوتاه شدن سیکل های قاعدگی.

راه های بهبود کیفیت تخمک ها:

از روش های مؤثر در بهبود کیفیت تخمک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    مکمل DHEA : یکی از راه های درمان های ذخیره تخمدان پایین و افزایش کیفیت تخمک، استفاده از مکمل DHEA می باشد. هورمون DHEA میزان باروری را افزایش می دهد. این قرص برای افزایش ذخیره تخمدان نبوده و به منظور افزایش کیفیت تخمک هاست؛
•   Q10: علاوه بر DHEA، مکمل Q10 نیز باعث بهبود کیفیت تخمک ها می شود. Q10 انرژی لازم جهت فعالیت سلول را فراهم می نماید. استفاده هم زمان DHEA و Q10  به همراه داروهای تحریک تخمدان جهت انجامIVF، کیفیت تخمک را افزایش می دهد، برای تقویت تخمدان و بارداری سریع موثر خواهد بود؛
•    عدم مصرف سیگار: استعمال دخانیات سرعت کاهش ذخیره تخمک ها را افزایش می دهد. مواد شیمیائی موجود در سیگار باعث بروز جهش ژنی در سلول های تخمک شده، در نتیجه میزان باروری را کاهش می دهند؛
•    مدیریت استرس: استرس باعث تولید هورمون کورتیزول و پرولاکتین می شود که دو هورمون نام برده تخمک گذاری را متوقف می نمایند. انجام فعالیت هایی مانند یوگا، مدیتیشن و دوش آب گرم می تواند در جهت کاهش استرس بسیار مؤثر باشد؛
•    رژیم غذایی سالم: داشتن رژیم غذایی سالم، باعث بهبود کلی سلامت بدن و همچنین افزایش کیفیت تخمک ها و در نتیجه افزایش قدرت باروری می گردد. برای داشتن رژیم غذایی سالم، مصرف میزان فراوان سبزیجات، حبوبات، مغزها و میوه ها، کاهش استفاده از چربی ها، کربوهیدرات، گوشت قرمز، نمک و شکر توصیه می گردد؛
•    داشتن وزن مناسب: افزایش وزن و چاقی، با برهم زدن تعادل هورمون ها، میزان کیفیت تخمدان ها و قدرت باروری را کاهش می دهد.(BMI شاخص توده بدنی) مناسب برای باروری بین 5/18 تا 9/24 می باشد؛
•    افزایش جریان خون: افزایش جریان خون سرشار از اکسیژن، سبب سلامت تخمک ها می شود. جهت افزایش جریان خون به تخمدان ها، نوشیدن روزانه 8 لیوان آب و انجام ورزش بخصوص یوگا توصیه می شود؛ 
•    فریز تخمک: اگر خانمی به هر دلیلی قصد به تعویق انداختن بارداری خود را دارد، بهترین راه برای باردار شدن در آینده فریز تخمک می باشد. با انجام فریز تخمک، امکان بارداری حتی برای فردی که دارای ذخیره تخمدان پایین می باشد نیز در آینده وجود دارد.

 نکاتی درباره ی ذخیره تخمدان:

•    به طور کلی جواب آزمایش ذخیره تخمدان زیر 1 خوب نیست، اگر این عدد زیر 0.5 باشد به فرد میکرواینجکشن پیشنهاد می شود و جواب آزمایش ذخیره تخمدان 0.1 و نیز ذخیره تخمدان یک صدم فرد را نیازمند دریافت تخمک اهدایی می کند؛
•    به عنوان یک باور غلط در بین مردم می توان راه های افزایش ذخیره تخمدان را نام برد، چرا که ذخیره تخمدان در ابتدا تولد فرد مشخص بوده و به تدریج براساس عوامل مخلف کاهش می یابد؛
•    رنج نرمال amh درزنان یا همان حد نرمال ذخیره تخمدان بالای 1.5 است و عددی کمتر از این مقدار نشانه ذخیره تخمدان کم است.

•  وجود قرص برای افزایش ذخیره تخمدان باوری غلط است. چرا که هیچ روشی مبنی بر افزایش ذخیره تخمدان برای خانم ها وجود ندارد.

تتوفر جمیع الخدمات فی ايران المتعلقة بعلاج العقم و بما فی ذلک التلقیح الاصطناعی (IVF)و تحديد جنس الجنين ، فی مرکز مام المتخصص و الاكثر تطورا في الشرق الاوسط و یمکنکم الاستفادة من هذه الخدمات من خلال الحصول على استشاره عن طريق التواصل علی رقم الواتساب 00989302842500