عوارض ای وی اف (IVF)

در این مطلب سعی کردیم برای کسانی که قصد ای وی اف دارند را از عوارض ای وی اف خبردار نماییم اما اول از همه باید بدانیم که ای وی اف چیست؟ لقاح آزمایشگاهی یا آی وی اف یکی از رایج ترین روش های کمک باروری (ART) است. ای وی اف فرآیند بارورسازی است که در آن سلول تخمک و سلول اسپرم در آزمایشگاه به صورت دستی لقاح می‌یابند و سپس جنین ایجاد شده به رحم منتقل می‌شود و به افرادی که دچار نازایی هستند کمک می‌کند تا تجربه داشتن فرزند را داشته باشند. 

برخی از خانم‌ها بعد از طی کردن تمامی مراحل IVF می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را بعد از یک روز از سر بگیرند ولی بهتر است کمی استراحت کنند. ممکن است مانند بسیاری از تکنیک های پزشکی، IVF هم با عوارض و مشکلاتی همراه باشد در ادامه به شرح برخی از عوارض IVF می‌پردازیم.

آی وی اف با چه عوارضی همراه است؟ 

آی وی اف شامل چندین مرحله از جمله تحریک تخمدان‌ها، برداشتن تخمک از تخمدان (پانکچر)، لقاح تخمک با اسپرم و در نهایت انتقال جنین تشکیل شده به رحم است. در ادامه به توضیح عوارضی که ممکن است در هر یک از این مراحل تجربه کنید، خواهیم پرداخت.

تحریک تخمدان‌ها

قبل از شروع آی وی اف، یک سری داروهای هورمونی محرک تخمک‌گذاری تجویز می‎شود تا تخمدان‎ها تعداد بیش‎تری از تخمک‌ها را بالغ کنند. از عوارض داروهای کمک باروری می‎توان به موارد زیر اشاره نمود.

نفخ و ناراحتی شکمی

یکی از شایع‌ترین عوارض داروهای هورمونی، احساس نفخ و ناراحتی در ناحیه شکم است. این عارضه معمولاً ناشی از احتباس مایعات در بدن است.

درد و حساسیت شکم

برخی از زنان ممکن است در ناحیه تخمدان‌ها احساس درد یا حساسیت داشته باشند

تغییرات خلق و خو

تغییرات هورمونی می‌توانند به تغییرات خلق و خو، اضطراب و تحریک‌پذیری منجر شوند. این عوارض ممکن است به دلیل تغییرات در سطح هورمون‌ها باشد.

سردرد

برخی از زنان ممکن است در طول درمان با سردردهای مکرر مواجه شوند.

احساس خستگی

درمان‌های هورمونی ممکن است باعث احساس خستگی یا کمبود انرژی شوند.

تحریک بیش از حد تخمدان

داروهای کمک باروری ممکن است به ندرت باعث ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) شوند. از علائم سندرم تحریک بیش از حد تخمدان می توان به دردهای شکم، احساس نفخ، احساس تهوع یا استفراغ، کاهش دفعات ادرار، تنگی نفس، غش و افزایش وزن ناگهانی در عرض سه تا پنج روز اشاره کرد. در صورت مشاهده هر کدام از این علائم، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید.

در مجموع، در حالی که داروهای IVF می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند، بسیاری از این عوارض معمولاً موقتی و قابل مدیریت هستند. مشاوره با پزشک متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا انتظارات بهتری داشته باشید و راهکارهایی برای مدیریت این عوارض بیابید. پیشنهاد می‌کنیم مقاله نحوه مصرف دارو ای وی اف را نیز مطالعه کنید. 

عوارض تخمک کشی یا پانکچر

عمل تخمک‌کشی یکی از مراحل کلیدی در فرآیند IVF است که در آن تخمک‌ها تحت بی‎هوشی عمومی از تخمدان‌ها برداشته می‌شوند. به طور کلی، خطرات و عوارض مرتبط با عمل تخمک‌کشی معمولاً کم است و اکثر زنان این عمل را بدون عوارض جدی پشت سر می‌گذارند. در زیر به برخی از عوارض ممکن، اشاره خواهیم کرد: 

درد و ناراحتی

بعد از عمل، برخی از زنان ممکن است احساس درد یا ناراحتی در ناحیه شکم داشته باشند. این درد معمولاً خفیف و موقتی است.

خونریزی 

احتمال خونریزی در محل عمل وجود دارد. این خونریزی معمولاً خفیف است، اما در موارد نادر می‌تواند شدیدتر باشد.

عفونت

هرگونه عمل جراحی می‌تواند خطر عفونت را به همراه داشته باشد. در صورت بروز علائمی مانند تب، درد شدید یا ترشحات غیرعادی، باید به پزشک مراجعه شود.

آسیب به بافت‌های اطراف

در موارد نادر، ممکن است به بافت‌های اطراف، مانند رگ‌های خونی یا مثانه، آسیب وارد شود. این مشکلات بسیار به میزان تجربه و مهارت پزشک متخصص و نیز مجهز بودن مرکز ناباروری به تجهیزات و دستگاه‎‌های به روز، بستگی دارند.

واکنش به بی‎هوشی

در برخی موارد، ممکن است بیمار به داروهای بی‌هوشی واکنش نشان دهد که می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد.

احساس خستگی و ضعف

برخی از زنان ممکن است بعد از عمل احساس خستگی و ضعف کنند.

علائم خطر

در صورت مشاهده علائمی مانند خون‎ریزی شدید واژینال، درد غیرقابل تحمل، وجود خون در ادرار و تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد حتما با پزشک خود تماس بگیرید.

استرس، از دیگر عوارض ای وی اف

روش کمک باروری (ART) تعهد فیزیکی، احساسی و مالی مهمی را از سمت زوج‌ها می‎طلبد. استرس‎‌های روانی و مشکلات احساسی در جریان انجام IVF، شایع هستند به خصوص زمانی که آی وی اف با شکست روبه رو شود. همچنین روش‎‌های کمک باروری پرهزینه هستند و اغلب بیمه‎‌ها این هزینه‎‌ها را پوشش نمی‎‌دهند. در نتیجه در روند ای وی اف داشتن حمایت و پشتیبانی خانواده و نزدیکان می‎تواند بسیار یاری دهنده باشد. پیشنهاد می‌کنیم مقاله مدیریت استرس در طول درمان ناباروری را نیز مطالعه کنید. 

عوارض ای وی اف بعد انتقال جنین

بعد از انتقال جنین در فرآیند IVF، ممکن است برخی عوارض و علائم خاصی بروز کند. این عوارض می‌توانند به دلیل تغییرات هورمونی، واکنش به داروها یا خود پروسه انتقال جنین باشند. در زیر به برخی از این عوارض اشاره خواهیم کرد:

درد و ناراحتی

برخی از زنان ممکن است بعد از انتقال جنین احساس درد یا ناراحتی خفیفی در ناحیه شکم داشته باشند. این درد معمولاً موقتی و قابل تحمل است.

خون‎ریزی خفیف

در برخی موارد، ممکن است خون‎ریزی خفیفی در حد لکه بینی بعد از انتقال جنین رخ دهد که معمولاً نشانه‌ای از لانه‌گزینی جنین است. اما اگر خونریزی شدید یا طولانی‌مدت باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.

عوارض ناشی از داروها

اگر از داروهای هورمونی برای حمایت از بارداری استفاده شود، عوارض جانبی مانند سردرد، حالت تهوع و حساسیت پستان‌ها ممکن است بروز کند.

عوارض آی وی اف برای تعیین جنسیت

یکی از نگرانی‎‌هایی که پیرامون IVF تعیین جنسیت وجود دارد، برداشتن سلول از جنین است. به نظر می‎رسد که کم شدن یک سلول از جنین ممکن است دردسرساز شود. اما آیا واقعا این چنین است؟

در تعیین جنسیت از طریق PGD (تشخیص ژنتیکی قبل از لانه‌گزینی) که طی پروسه IVF انجام می‌‎شود، یک یا چند سلول از جنین در مرحله بلاستوسیت (معمولاً در روز پنجم بعد از لقاح) برداشته می‌شود. در این مرحله، جنین چندین سلول دارد و همه آن‌ها این توانایی را دارند که به بافت‌های مختلف تبدیل شوند اما در حال حاضر هیچ کدام از آن‌ها نقش خاصی در عملکرد جنین ندارند. در واقع این سلول‌ها در مراحل اولیه توسعه جنین وجود دارند و قابلیت تبدیل به انواع بافت‌ها را دارند، اما در مرحله‌ای که از آن‌ها نمونه‌برداری می‌شود، هنوز به بافت‌های خاصی تبدیل نشده‌اند که برداشتن آن‎ها باعث ناقص شدن جنین شود.

این فرآیند به طور کلی به دقت و با تکنیک‌های پیشرفته انجام می‌شود تا آسیب به جنین به حداقل برسد. شواهد نشان می‌دهد که در اکثر موارد، جنین‌ها پس از این فرایند به رشد طبیعی خود ادامه می‌دهند و نوزادان سالم متولد خواهند شد. با این حال، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است در برخی موارد، نگرانی‌هایی درباره تأثیر این فرایند بر رشد جنین وجود داشته باشد، اما این خطرات بسیار کم و نادر هستند.

آیا داروهای آی وی اف چاق کننده است؟ 

داروهای مورد استفاده در IVF (لقاح آزمایشگاهی) معمولاً شامل هورمون‌های محرک تخمدان هستند که برای تحریک تخمدان‌ها به منظور تولید تخمک‌های بیش‎تر تجویز می‌شوند. تأثیر داروها بر وزن می‌تواند بسته به فرد و شرایط بدنی او متفاوت باشد. برخی از افراد ممکن است هیچ افزایش وزنی را تجربه نکنند. به طور کلی، تأثیر این داروها بر وزن ناشی از عوامل زیر است: 

احتباس آب

یکی از عوارض جانبی شایع داروهای هورمونی، احتباس مایعات در بدن است که می‌تواند منجر به افزایش وزن موقتی شود. این افزایش وزن معمولاً ناشی از تجمع مایعات است و با پایان درمان به تدریج کاهش می‌یابد.

تغییرات هورمونی

تغییرات هورمونی ناشی از داروها می‌تواند بر متابولیسم و اشتها تأثیر بگذارد. برخی از زنان ممکن است در این دوران احساس گرسنگی بیش‌تری کنند یا تمایل به خوردن غذاهای خاصی پیدا کنند. اگر این احساس گرسنگی به خوبی کنترل نشود، می‎تواند منجر به افزایش وزن شود. در واقع افزایش وزن واقعی ممکن است رخ دهد، اما این مسئله به طور معمول به دلیل تغییرات در سبک زندگی، تغذیه و فعالیت بدنی در دوران درمان است نه صرفا داروها. 

آیا بچه‌های آی وی اف عمر طولانی دارند؟

در گذشته این چنین تصور می‎شد که بچه‌های متولد شده از IVF احتمالاً با برخی مشکلات سلامتی خاصی مانند اختلالات ژنتیکی یا مشکلات زایمان زودرس روبرو شوند اما شواهد نشان می‎‌دهد که عمر بچه‌های حاصل از روش IVF (لقاح آزمایشگاهی) به طور کلی مشابه دیگر نوزادان است. تحقیقات نشان می‌دهند که بچه‌های متولد شده از IVF به طور کلی به اندازه بچه‌های طبیعی عمر می‌کنند و هیچ شواهد قاطعی مبنی بر اینکه تولد از IVF به طور خاص به کاهش طول عمر منجر شود، وجود ندارد. 

آیا داروهای آی وی اف سرطان زاست؟

مسئله ارتباط بین IVF و افزایش خطر سرطان یکی از موضوعات مورد تحقیق در علم پزشکی است که نگرانی خیلی از ما هم می‌باشد. داروهایی که در IVF برای تحریک تخمدان‌ها استفاده می‌شوند، ممکن است تأثیراتی بر سطح هورمون‌ها داشته باشند. این تغییرات هورمونی می‌توانند به صورت تئوری بر خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها (به خصوص سرطان‎‌های وابسته هورمون مثل سرطان پستان) تأثیر بگذارند، اما شواهد قاطعی در این زمینه وجود ندارد. اکثر مطالعات نشان می‌دهند که احتمال ابتلا به سرطان در زنان تحت درمان IVF احتمالاً مشابه زنان دیگر است

عوامل متعددی مانند سن، تاریخچه خانوادگی، سبک زندگی و عوامل محیطی بر خطر ابتلا به سرطان تأثیرگذارند و این عوامل ممکن است بیش‎تر از داروهایی که طی پروسه آی وی اف استفاده شده، در بروز سرطان نقش داشته باشند. در واقع سرطان سینه می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، بنابراین نمی‌توان به سادگی گفت که IVF به تنهایی عامل ایجاد سرطان سینه یا بقیه سرطان‎‌ها است.

 از طرفی هر فرد ممکن است به طور متفاوتی به درمان‌های هورمونی و باروری واکنش نشان دهد. برخی از زنان ممکن است دارای عوامل خطر ژنتیکی باشند که مستعد ابتلا به سرطان هستند. اگر کسی در خانواده‌اش سابقه سرطان دارد یا نگران عوارض جانبی درمان‌های باروری است، مشاوره با پزشک متخصص می‌تواند راهنمایی‌های بهتری ارائه دهد و برنامه‌ای مناسب برای مدیریت ریسک‌ها ایجاد کند.

ایا عمل ای وی اف درد دارد

فرآیند IVF شامل مراحل مختلفی است که برخی از آن‌ها ممکن است درد یا ناراحتی خفیفی را به همراه داشته باشند. به طور کلی اکثر زنان این مراحل را قابل تحمل می‌دانند. در زیر به مراحل و احساسات مربوط به آن‌ها اشاره خواهیم کرد: 

تحریک تخمدان‌ها

در این مرحله، داروهای هورمونی برای تحریک تخمدان‌ها تجویز می‌شوند. این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند احساس نفخ، درد خفیف یا حساسیت در ناحیه شکم را ایجاد کنند.

پانکچر تخمدان

این مرحله شامل برداشت تخمک‌ها از تخمدان‌ها است. این عمل معمولاً تحت بی‎هوشی انجام می‌شود. برخی از زنان ممکن است بعد از عمل احساس ناراحتی یا درد خفیفی داشته باشند، اما این درد معمولاً موقتی و قابل تحمل است.

انتقال جنین

این مرحله معمولاً بدون درد است، اگرچه برخی از زنان ممکن است احساس ناراحتی خفیفی در ناحیه رحم داشته باشند.

عوارض جانبی داروها

در طول درمان، ممکن است عوارض جانبی ناشی از داروهای هورمونی شامل سردرد، تغییرات خلق و خو، و حساسیت پستان‌ها وجود داشته باشد. ضمن اینکه اغلب داروهایی که این پروسه استفاده می‌شوند، تزریقی هستند و به هر حال تزریق داروها می‌تواند با درد همراه باشد. 

راهکارهای کنار آمدن با عوارض آی وی اف 

مدیریت عوارض و چالش‌های ناشی از IVF می‌تواند به شما کمک کند تا این فرآیند را راحت‌تر طی کنید. در زیر به برخی از راهکارها برای کنار آمدن با عوارض IVF اشاره خواهیم کرد:

آموزش و آگاهی

اطلاعات کافی درباره مراحل مختلف IVF و عوارض آن کسب کنید. آگاهی نسبت به آنچه که در پیش رو دارید می‌تواند به کاهش استرس و نگرانی کمک کند.

حمایت عاطفی

با دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی صحبت کنید. به اشتراک گذاشتن تجربیات و احساسات می‌تواند به شما کمک کند تا احساس تنهایی نکنید.

مدیریت استرس

تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفس عمیق را امتحان کنید. این تکنیک‌ها می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند.

رژیم غذایی سالم

تغذیه مناسب و متعادل می‌تواند به بهبود وضعیت عمومی بدن و کاهش عوارض از جمله نفخ کمک کند. مصرف میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های سالم و آب کافی را در نظر داشته باشید.

ورزش منظم

انجام ورزش‌های ملایم مانند پیاده‌روی یا تمرینات سبک می‌تواند به بهبود خلق و خو و کاهش نفخ و درد کمک کند.

استراحت و خواب کافی

به خودتان زمان کافی برای استراحت بدهید و خواب کافی داشته باشید. خواب مناسب به بهبود سلامت عمومی و کاهش خستگی کمک می‌کند.

مشاوره پزشکی

با پزشک خود درباره عوارض و نگرانی‌های خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند راهکارهای مناسب برای مدیریت عوارض و کنترل علائم را پیشنهاد کند.

استفاده از داروهای تجویزی

در صورت نیاز، از داروهای تجویزی پزشک برای مدیریت علائم و عوارض استفاده کنید. از خوددرمانی پرهیز کنید و همیشه با پزشک مشورت کنید.

توجه به احساسات

احساسات خود را بشناسید و به آن‌ها توجه کنید. این احساسات ممکن است شامل اضطراب، ناامیدی یا خوشحالی باشند. یادداشت‌برداری از احساسات می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر با آن‌ها کنار بیایید.

انتظارات واقع‌بینانه

انتظارات واقع‌بینانه درباره فرآیند IVF و زمان مورد نیاز برای بارداری داشته باشید. این کار می‌تواند به کاهش فشار روانی کمک کند. با استفاده از این راهکارها، می‌توانید عوارض ناشی از IVF را بهتر مدیریت کنید و تجربه‌ای مثبت‌تر از این فرآیند داشته باشید.

و در پایان…

IVF  یکی از روش‌های مؤثر در درمان ناباروری است که به بسیاری از زوج‌ها کمک کرده تا به آرزوی داشتن فرزند برسند. با این حال، این فرآیند ممکن است با عوارض و چالش‌هایی همراه باشد که شامل عوارض ناشی از داروها، عمل تخمک‌کشی، و دوره پس از انتقال جنین است. درک این عوارض و آگاهی از راهکارهای مدیریت آن‌ها بسیار مهم است. با وجود این عوارض، بسیاری از زنان و زوج‌ها توانسته‌اند با موفقیت این مراحل را پشت سر بگذارند و به بارداری دست یابند. حمایت عاطفی، مشاوره پزشکی، و استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش می‌تواند به مدیریت این عوارض کمک کند. 

در نهایت، مهم است که هر فرد با توجه به شرایط خود، انتظارات واقع‌بینانه‌ای داشته باشد و در صورت بروز هر گونه نگرانی یا علائم غیرمعمول، به پزشک مراجعه کند. امید به موفقیت و حفظ روحیه مثبت می‌تواند در این مسیر چالش‌برانگیز بسیار مؤثر باشد.