دیسمنوره یا قاعدگی دردناک چیست؟

درد قاعدگی را دیسمنوره (درد شدید قاعدگی) می گویند. بیش از نیمی از زنانی که عادت ماهانه دارند، هر ماه ۱ تا ۲ روز پریود دردناک را تجربه خواهند کرد. به طور کلی و معمول درد قاعدگی دردی خفیف است؛ اما برای برخی از زنان، درد آنقدر شدید است که آن ها را از انجام فعالیت های عادی خود برای چندین روز در ماه باز می دارد که این موضوع یکی از اختلالات قاعدگی است.

علائم دیسمنوره یا قاعدگی دردناک چیست؟

از جمله علائم دیسمنوره (کرامپ قاعدگی) یا قاعدگی دردناک می توان موارد زیر را نام برد:

• درد ضربان دار یا گرفتگی در زیر شکم که می تواند شدید باشد؛

• دردی که 1 تا 3 روز قبل از پریود شروع می شود، 24 ساعت پس از شروع پریود به اوج خود می رسد و در عرض 2 تا 3 روز فروکش می کند؛

• درد شدید قاعدگی که به صورت مبهم و مداوم باشد؛

• دردی که در قسمت پایین کمر و ران شما حس می شود.

برخی از زنان نیز علائم زیر را تجربه خواهند کرد:

• حالت تهوع؛

• شل بودن مدفوع؛

• سردرد؛

• سرگیجه.

علت قاعدگی دردناک چیست؟

علت قاعدگی دردناک یک ماده شیمیایی به نام پروستاگلاندین باعث انقباض رحم (سفت شدن رحم) می‌شود. رحم، اندامی عضلانی است که جنین در آن رشد می کند و در طول چرخه قاعدگی شما منقبض می شود و همچنین علت قاعدگی دردناک انقباضات شدید رحمی باشد اگر این انقباض خیلی شدید باشد، می‌تواند به رگ‌های خونی مجاور فشار وارد کند و اکسیژن رسانی به بافت عضلانی را قطع کند. در نتیجه این اتفاق، وقتی بخشی از عضله برای مدت کوتاهی ذخیره اکسیژن خود را از دست می دهد فرد احساس درد می کند.

عوامل خطر قاعدگی دردناک:

• سن کمتر از 30 سال؛

• بلوغ در سنین پایین؛

• خونریزی شدید در طول قاعدگی؛

• خونریزی نامنظم قاعدگی؛

• داشتن سابقه خانوادگی پریود دردناک (دیسمنوره) و همچینین ممکن است علت قاعدگی دردناک نیز باشد؛

• سیگار کشیدن.

دیسمنوره اولیه چیست؟

دیسمنوره اولیه یعنی قاعدگی دردناکی که به دلیل بیماری های دیگر نبوده و درد معمولاً یک یا دو روز قبل از شروع قاعدگی یا زمانی که خونریزی واقعی شروع می شود، شروع می شود. ممکن است دردی از خفیف تا شدید را در قسمت تحتانی شکم، کمر یا ران احساس کنید.

درد معمولاً 12 تا 72 ساعت طول می کشد و ممکن است علائم دیگری مانند تهوع و استفراغ، خستگی و حتی اسهال داشته باشید. دردهای معمول قاعدگی ممکن است با افزایش سن کمتر شوند و در صورت بچه دار شدن ممکن است به طور کامل متوقف شوند.

دیسمنوره ثانویه چیست؟

اگر به دلیل اختلال یا عفونت در اندام های تناسلی زنانه قاعدگی های دردناکی دارید، به آن دیسمنوره ثانویه می گویند. درد ناشی از دیسمنوره ثانویه معمولاً زودتر از سیکل قاعدگی شروع می شود و بیشتر از دردهای معمول قاعدگی طول می کشد. در این شرایط معمولاً حالت تهوع، استفراغ، خستگی یا اسهال نخواهید داشت.

دیسمنوره ثانویه چگونه باعث درد قاعدگی می شود؟

درد قاعدگی ناشی از دیسمنوره ثانویه در نتیجه مشکلات اندام های تناسلی است. شرایطی که می تواند باعث گرفتگی عضلات شود عبارتند از:

• اندومتریوز: وضعیتی که در آن بافت پوششی رحم (آندومتر) در خارج از رحم یافت می شود. از آنجایی که این تکه‌های بافت در طول قاعدگی شما خونریزی می‌کنند، می‌توانند باعث تورم، زخم و درد در جایی خارج از رحم شوند. مثلا اگر این بافت در داخل تخمدان تشکیل شود، هر ماه با خونریزی پریود، این بافت داخل تخمدان خونریزی می کند. در نتیجه درد داخل لگن حس می شود؛

• آدنومیوز: وضعیتی که در آن اندومتر رحم (که هر ماه هنگام پریود ریزش می کند) در داخل عضله رحم رشد می کند. این وضعیت می‌تواند باعث بزرگ‌تر شدن رحم و خونریزی غیرطبیعی و درد شود؛

• بیماری التهابی لگن: عفونت ناشی از باکتری ها که از رحم شروع می شود می تواند باعث درد در لگن، معده یا درد در حین رابطه جنسی شود؛

• تنگی دهانه رحم: تنگی دهانه رحم موجب جمع شدن خون قاعدگی در داخل رحم و ایجاد درد می شود؛

• فیبروم : فیبروم یک توده عضلانی خوش خیم است که منشا آن عضله رحم است. این توده ها به رحم و ارگان های مجار فشار وارد می کند و باعث بروز درد می شود.

تشخیص دیسمنوره یا پریود دردناک

پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می کند و یک معاینه فیزیکی از جمله معاینه لگن انجام می دهد. در طول معاینه لگن، بیمار از نظر ناهنجاری در اندام های تناسلی بررسی می شود و پزشک به دنبال علائم عفونت خواهد گشت.

اگر پزشک مشکوک به دیسمنوره ناشی از اختلال در قاعدگی یا بیماری خاصی شود، ممکن است آزمایش‌های دیگری توصیه شود که در ادامه به آن ها پرداخته ایم:

• سونوگرافی: از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از رحم، دهانه رحم، لوله های فالوپ و تخمدان ها استفاده می شود؛

• سایر آزمایشات تصویربرداری سی تی اسکن یا اسکن MRI جزئیات بیشتری نسبت به سونوگرافی ارائه می دهند و می توانند به پزشک در تشخیص بیماری های زمینه ای کمک کنند. سی تی اسکن تصاویر اشعه ایکس گرفته شده از زوایای مختلف را ترکیب می کند تا تصاویر مقطعی از استخوان ها، اندام ها و سایر بافت های نرم داخل بدن شما تولید کند؛

• MRI از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قدرتمند برای تولید تصاویر دقیق از ساختارهای داخلی استفاده می کند. هر دو آزمایش غیرتهاجمی و بدون درد هستند؛

• لاپاراسکوپی اگرچه معمولاً برای تشخیص دردهای قاعدگی ضروری نیست، اما می تواند به تشخیص یک بیماری زمینه ای مانند اندومتریوز، چسبندگی، فیبروم، کیست تخمدان و حاملگی خارج از رحم کمک کند. در طی این جراحی سرپایی، پزشک حفره شکمی و اندام‌های تناسلی شما را با ایجاد برش‌های کوچک در شکم و قرار دادن یک لوله فیبر نوری با یک لنز دوربین کوچک مشاهده می‌کند.

درمان قاعدگی دردناک یا دیسمنوره 

• برای درمان پریود دردناک، به محض شروع خونریزی یا گرفتگی، ایبوپروفن مصرف کنید. ایبوبروفن متعلق به دسته ای از داروها به نام داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) است. پروستاگلاندین ها موادی هستند که پس از ترشح باعث ایجاد درد می شوند. ایبوبروفن ها ترشح پروستاگلاندین ها را مهار می کنند. مصرف مسکن را از ابتدای پریود یا به محض احساس علائم شروع کنید و مصرف دارو را طبق دستور به مدت دو تا سه روز تا زمانی که علائم شما از بین برود ادامه دهید؛

• قرص های ضد بارداری خوراکی حاوی هورمون هایی هستند که از تخمک گذاری جلوگیری کرده و از شدت دردهای قاعدگی می کاهد و درمان قاعدگی دردناک میتواند باشد؛

• اگر دردهای قاعدگی شما ناشی از اختلالی مانند اندومتریوز یا فیبروم باشد، جراحی برای اصلاح مشکل ممکن است به علائم شما کمک کند. برداشتن رحم با جراحی نیز ممکن است در صورتی که روش‌های دیگر نتوانند علائم شما را کاهش دهند و اگر قصد بچه‌دار شدن نداشته باشید، یک گزینه مناسب باشد.

تغییر شیوه زندگی و درمان خانگی قاعدگی دردناک:

• یک پد گرمکن یا کیسه آب گرم را در قسمت پایین کمر یا شکم خود قرار دهید؛

• در صورت نیاز استراحت کنید؛

• از مصرف غذاهای حاوی کافئین خودداری کنید؛

• از سیگار کشیدن خودداری کنید؛

• نوشیدن الکل را کنار بگذارید؛

• کمر و شکم خود را ماساژ دهید؛

• زنانی که به طور منظم ورزش می کنند اغلب درد قاعدگی کمتری دارند. برای کمک به جلوگیری از گرفتگی عضلات، ورزش را جزئی از برنامه هفتگی خود قرار دهید؛

• مصرف ویتامین ها و مکمل هایی مانند ویتامین B-6، ویتامین B-1، ویتامین E، اسیدهای چرب امگا 3، کلسیم و منیزیم را در برنامه ی خود قرار دهید؛

• پاهای خود را بالا آورده و یا با زانوهای خم شده دراز بکشید؛

• استرس را کاهش دهید. استرس روانی ممکن است دردهای قاعدگی و شدت آن را افزایش دهد.

اگر این مراحل درد را تسکین ندهد، پزشک یا مامای شما می‌تواند برای شما داروهایی دیگری را با دوز بالاتر تجویز کند. 

روش های دیگری که ممکن است برای شما مفید باشد عبارتند از:

• یوگا؛

• ماساژ دادن؛

• طب سوزنی و طب فشاری؛

• تمرینات تمدد اعصاب یا تنفس.

آیا پریود دردناک خطرناک است؟

به طور کلی می توان گفت که دیسمنوره یا همان کرامپ قاعدگی مسئله ی خطرناکی نیست.