درمان ناباروری زنان

ناباروری در ۳۰ درصد زوجین به دلیل وجود مشکلات زنان و در ۳۰ درصد موارد به علت مشکلات مردان اتفاق می‏افتد. در بقیه موارد ممکن است هیچ علت شناخته شده‎ای در هیچ یک از زوجین وجود نداشته باشد و هر دو سالم باشند. در صورتی که مشکل از خانم یا آقا باشد روش های درمانی متفاوتی وجود دارد که در این مقاله به روش های درمان ناباروری زنان می پردازیم 

درمان ناباروری در زنان

یکی از بیماری های شایع، ناباروری زنان است. که به معنی ناتوانی در باردار شدن و عدم داشتن یک بارداری موفق به صورت طبیعی است. این موضوع معمولاً پس از تلاش ناموفق یک زوج برای باردار شدن از طریق رابطه جنسی محافظت نشده، به مدت 12 ماه تشخیص داده می شود. برای درمان ناباروری زنان ابتدا باید علت ناباروری زنان تشخیص داده شود.

گزینه های درمانی ناباروری زنان بسیار است؛ از جمله داروهایی برای اصلاح مشکلات هورمونی، جراحی برای مشکلات فیزیکی و لقاح آزمایشگاهی که بسته به انتخاب پزشک برای هر فرد در نظر گرفته می شود.
در حدود یک سوم مواقع ناباروری ناشی از عوامل زنانه، یک سوم به دلایل مردانه و حدود یک سوم باقی مانده نیز ناشی از علل ناشناخته و یا ترکیبی از عوامل مردانه و زنانه است.

علت ناباروری در زنان چیست؟

برخی از علل احتمالی ناباروری زنان عبارتند از:
-    عدم موفقیت در تخمک گذاری؛
-    مشکلات در چرخه قاعدگی؛
-    مشکلات ساختاری سیستم تولید مثل؛
-    عفونت ها؛
-    عدم بالغ شدن صحیح تخمک؛
-    اندومتریوز؛
-    تنبلی تخمدان

تشخیص علت ناباروری در زنان

در صورتی که بارداری در مدت زمان معقولی اتفاق نیفتاد لازم است که زن و مرد برای ارزیابی سلامت خود و یافتن دلیل باردار نشدن به پزشک یا مرکز درمان ناباروری مراجعه کنند. در این موارد ممکن است پزشک برای سنجش مشکلات زوجین و نیز یافتن علت ناباروری در زنان آزمایشاتی را درخواست کند که در ادامه به آن ها اشاره کرده ایم:
-    آزمایش خون؛
-    هیستروسالپنگوگرافی: در این روش اشعه ایکس به رحم شما تابیده و برای بررسی مشکلات داخل رحم، تصویربرداری اشعه ایکس انجام می شود. این آزمایش همچنین نشان می دهد که آیا مایع وارد شده از رحم فرد خارج شده و از لوله های فالوپ بیرون می ریزد یا خیر؛
-    آزمایش ذخیره تخمدان : آزمایش amh به تعیین کیفیت و تعداد تخمک های موجود در تخمدان کمک می کند؛
-    آزمایشات هورمونی : آزمایشات هورمونی سطح هورمون های تخمک گذاری و همچنین هورمون های تیروئید و هیپوفیز را که فرآیندهای تولید مثل را کنترل می کنند، بررسی می کند؛
-    سونوگرافی : سونوگرافی لگن به بررسی بیماری رحم یا لوله فالوپ می پردازد. گاهی اوقات از سونوهیستروگرام، که به آن سونوگرافی انفوزیون نمکی نیز می گویند، یا هیستروسکوپی برای دیدن جزئیات داخل رحم که در سونوگرافی معمولی قابل مشاهده نیستند، استفاده می شود؛
-    لاپاراسکوپی : این جراحی کم تهاجمی شامل ایجاد یک برش کوچک در زیر ناف و قرار دادن یک دستگاه مشاهده نازک برای بررسی لوله فالوپ، تخمدان‌ها و رحم است. لاپاراسکوپی می تواند اندومتریوز، اسکار، انسداد یا بی نظمی لوله های فالوپ، مشکلات تخمدان ها و رحم را شناسایی کند؛
-    آزمایش ژنتیک : آزمایش ژنتیک به تعیین اینکه آیا تغییراتی در ژن های شما وجود دارد که ممکن است باعث ناباروری شما شده باشند، کمک خواهد کرد.

راه های مناسب برای درمان ناباروری زنان با توجه به علت ناباروری آن ها متفاوت خواهد بود. همچنین گاهی ممکن است به چندین روش درمانی مختلف برای درمان ناباروری زنان احتیاج می باشد.
در ادامه به بررسی برخی از راه های درمان ناباروری زنان می پردازیم:

درمان دارویی ناباروری زنان

تجویز دارو‌‌های محرک تخمک‌ گذاری، روش درمانی اصلی برای زنانی است که به علت اختلالات تخمک‌ گذاری یا تنبلی تخمدان، مشکل ناباروری دارند و یا باردار نشدن. این داروها باعث تنظیم زمان تخمک‌ گذاری، تکوین و آزادسازی تخمک می‌شوند. 

داروهای محرک تخمک گذاری همچنین ممکن است باعث آزاد شدن بیش از یک تخمک و افزایش احتمال چندقلوزایی نیز شوند. در رابطه با اثرات جانبی مصرف هر دارو باید با پزشک مشورت کنید. روش دارو درمانی معمولاً در مواردی که مشکل ناباروری مربوط به زن بوده و مرد سالم است، استفاده می گردد. تجویز دارو در روز دوم یا سوم قاعدگی (پریود یا عادت ماهانه) انجام می‌شود.

برخی از انواع داروهای مورد استفاده در روش درمان دارویی ناباروری در ادامه متن توضیح داده شده اند؛ اما باید توجه داشته باشید که مصرف تمامی این داروها باید پس از مراجعه به مطب و یا مرکز 

دارو‌‌های محرک تخمک‌ گذاری

•    کلومیفن‌ سیترات : کلومیفن ‌سیترات باعث آزاد شدن هورمون FSH و LH از غده هیپوفیز در زنانی می گردد که به دلیل مشکلاتی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک یا دیگر بیماری ها، قادر به تخمک گذاری نبوده و یا تخمک گذاری در آن ها نامنظم اتفاق می افتد؛​

•    متفورمین : تجویز متفورمین (Metformin/ Glucophage) برای زنانی که به داروی کلومیفن پاسخ نمی‌دهند، انجام می گردد. متفورمین برای تنبلی تخمدان تجویز میشود و مخصوصاً در مواقعی که مشکل، با مقاومت به انسولین مرتبط باشد، اثرگذار است

•    منوتروپین: داروی منوتروپین (Human menopausal gonadotropin/hMG/Menotropin/Repronex) شامل ترکیبی از هورمون های FSH و LH است که به صورت تزریقی استفاده می‌شود. این دارو برای بیمارانی که به دلیل اختلال در تولید هورمون‌های FSH و LH توسط غده‌ی هیپوفیز، فاقد تخمک‌ گذاری هستند تجویز می‌گردد؛
•    هورمون تحریک‌کننده‌ی فولیکول: هورمون تحریک‌کننده‌ی فولیکول (Follicle-stimulating hormone/FSH Bravelle/Gonal-F/) در غده‌ی هیپوفیز تولید شده و تولید هورمون استروژن توسط تخمدان‌ها را کنترل می‌کند. هورمون FSH باعث تحریک تخمدان‌ها به منظور بلوغ فولیکول‌ها می گردد؛
•    آنالوگ ‌‌‌های هورمون آزاد‌کننده‌ گنادوتروپین (Gn-RH): در زنانی که تخمک‌ گذاری زودهنگام دارند، پیش از اینکه فولیکول توسط درمان با  hMG به میزان کافی بالغ شود، از داروهای هورمونی آزاد‌کننده‌ گنادوتروپین (gonadotropin-releasing hormone) استفاده می‌شود. این دارو مقدار ثابتی از Gn-RH را به غد‌ه‌ی هیپوفیز می‌رساند تا میزان تولید هورمون را تغییر ‌‌‌‌داده و به پزشک اجازه ‌‌‌‌دهد که رشد فولیکول را با هورمون FSH القا کند. دو نوع دارو در این دسته وجود دارند: لوپرون (Lupron) و زولادکس (Zoladex) به صورت تزریق زیرجلدی و سینارل (Synarel) به صورت اسپری بینی استفاده می‌شوند؛
•    بروموکریپتین : بروموکریپتین (Bromocriptine/Parlodel) تولید پرولاکتین را مهار می‌کند. هورمون پرولاکتین باعث تولید شیر در سینه های مادر شیرده می شود. در صورت باردار نبودن، میزان بالای پرولاکتین منجر به بی‌نظمی‌‌ در چرخه‌‌‌های تخمک‌ گذاری و باروری می‌شود

استفاده از روش های کمک باروری (ART) برای درمان ناباروری زنان

•    تلقیح داخل رحمی اسپرم یا (IUI): ای یو ای یا تلقیح داخل رحمی اسپرم یکی از روش های کمک باروری است که در مواردی که ناباروری به دلیل وجود مشکل در دهانه رحم و یا عدم رسیدن اسپرم به لوله های رحمی اتفاق بیافتد، مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش در زمان تخمک گذاری، اسپرم های شسته شده به وسیله یک کاتتر بلند به داخل رحم تلقیح می شوند؛
•    لقاح آزمایشگاهی یا ای وی اف (IVF): لقاح آزمایشگاهی یا ای وی اف یکی از رایج ترین روش های کمک باروری است. مراحل ای وی اف شامل تحریک تخمدان ها برای تخمک گذاری، پس از آن عمل تخمک گیری یا پانکچر از طریق واژن و به کمک سونوگرافی، لقاح تخمک ها با اسپرم در ظروف آزمایشگاهی مخصوص و سپس انتقال جنین یا جنین های تشکیل شده دو تا پنج روز بعد از لقاح به داخل رحم می باشد.

روش ای وی اف معمولاً برای زنانی که لوله‌‌‌ های فالوپ در آن‌ها مسدود یا زخم است یا لوله فالوپ اصلاً درآن‌ها وجود ندارد استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که شانس بارداری در ای وی اف و به طور کلی در روش های کمک باروری پس از 35 سالگی کاهش می یابد؛
•    میکرواینجکشن یا تزریق درون‌ سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) : یکی دیگر از روش های کمک باروری، میکرواینجکشن یا ICSI می باشد. بیشتر مراحل میکرواینجکشن شبیه به IVF است و فقط در یک مرحله با هم تفاوت دارند. میکرواینجکشن از مرحله تجویز دارو تا عمل پانکچر عینا مانند ای وی اف انجام می شود، سپس مرحله لقاح با تزریق مستقیم اسپرم به درون تخمک گرفته شده انجام می گیرد. این روش باعث افزایش شانس بارداری شده و بیشتر در مواردی که تعداد اسپرم های سالم مرد خیلی کم باشد، مورد استفاده قرار می گیرد؛
•    روش های کمک باروری ZIFT و Gift: این دو روش نیز بسیار شبیه به IVF می باشند. در روش GIFT، پس از گرفتن تخمک طی پانکچر، تخمک و اسپرم با هم ترکیب شده و به وسیله عمل جراحی یا لاپاراسکوپی در لوله رحمی قرار می گیرند. 

در روش ZIFT اما پس از اینکه تخمک گرفته شد، در آزمایشگاه با اسپرم لقاح داده شده، سپس جنین یا جنین های تشکیل شده با عمل لاپاراسکوپی به لوله رحمی منتقل می شوند. شانس بارداری در این روش ها مشابه ای وی اف است.

استفاده از روش های جراحی برای درمان ناباروری

•    هیستروسکوپی : مشکلات رحم مانند پولیپ‌‌‌های اندومتری، سپتوم رحمی یا زخم های درون رحم اغلب با عمل جراحی هیستروسکوپی بهبود می‌یابند. هیستروسکوپی ‌روشی است که به پزشک امکان مشاهده‌ی ‌‌درون رحم به منظور تشخیص و درمان مشکلات رحمی را می‌دهد‌.

 طی هیستروسکوپی، ابزاری به نام هیستروسکوپ که لوله‌ای نازک است که در انتهای آن دوربین قرار دارد، برای بررسی دهانه‌ی رحم و داخل رحم، وارد واژن و سپس رحم می‌گردد؛
•    لاپاراسکوپی : لاپاراسکوپی از روش‌‌‌های معمول مورد استفاده در درمان ناباروری زنان است که در آن با ایجاد برش های کوچکی بر روی شکم، دوربین کوچکی وارد شکم شده و اندام‌‌‌های درونی را نشان ‌‌‌‌می‌دهد تا در صورت وجود هرگونه مشکل داخلی اقدامات لازم درمانی انجام شود؛
•    پیوند تخمدان : روش پیوند تخمدان در اوایل برای دوقلو های همسان استفاده می‌شد اما امروزه برای دوقلو های غیرهمسان نیز انجام این پیوند امکان‌پذیر است. این عمل مشابه فریز کردن یا انجماد بافت تخمدان است.

​استفاده از جنین و یا تخمک اهدایی برای درمان ناباروری

 در صورت وجود مشکلات جدی در تخمک زن، می توان از تخمک اهدایی و یا جنین اهدایی استفاده نمود. این روش ها با بهره گیری از روش های لقاح آزمایشگاهی IVF و ICSI انجام می گردند.

استفاده از رحم اجاره ای برای درمان ناباروری

در صورتی که به دلایل مختلفی امکان لانه گزینی و یا رشد جنین، درون رحم زن وجود نداشته باشد، از روش رحم اجاره ای که یکی دیگر از روش های درمان ناباروری می باشد، استفاده می گردد. در این روش جنین تشکیل شده توسط روش های لقاح آزمایشگاهی مانند ای وی اف، درون رحم فرد دیگری غیر از مادر ژنتیکی جنین رشد کرده و فردی که صاحب رحم جایگزین می باشد موظف در طی مدت بارداری، تمام مراقبت های لازم را انجام داده و پس از اتمام بارداری، نوزاد را به پدر و مادر ژنتیکی خود تحویل دهد. 

هزینه درمان ناباروری

همانطور که گفته شد درمان ناباروری متناسب با مشکل زوجین می باشد در نتیجه درمان ثابتی نمی توان برای آن تجویز کرد و هزینه درمان ناباروری نیز متناسب با درمان می باشد که برای اطلاعات بیشتر با شماره 42500-021 تماس حاصل فرمایید.