یائسگی زودرس و بررسی دلایل و درمان آن

یائسگی زودرس چیست و چرا دچار آن می‌شویم؟ سن یائسگی در بین اکثر زنان 45 سالگی به بالا است، اما گاهی برخی زنان در سنین پایین‌تر از 40 سالگی دچار علائم یائسگی می‌شوند. در این مقاله به بررسی دلایل و علائم یائسگی زودرس می‌پردازیم. همچنین راهکارهایی برای تشخیص و درمان یائسگی زودرس می‌پردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید. 

یائسگی زودرس چیست

همانطور که گفته شد علائم یائسگی در اکثر بانوان از 45 سالگی به بعد اتفاق می‌افتد، در شرایطی که یائسگی زودتر از 40 سالگی ایجاد شود به آن یائسگی زودرس (یائسگی پیش رس یا یائسگی زود هنگام) گفته می‌شود. یائسگی زودرس یا نارسایی زودرس تخمدان در یک درصد از خانم های زیر 40 سال دیده می‌شود.

علت یائسگی زودرس

 یائسگی زودرس می‌تواند بدون علت و یا القائی (در اثر عوامل دیگر) ایجاد شود. شیمی درمانی، اعمال جراحی از قبیل برداشتن دو طرفه تخمدان‌ها، نارسایی زودرس تخمدان و کاهش استروژن پیش از یائسگی طبیعی از مهم‌ترین دلایل یائسگی در زنان می‌باشند. در رابطه با علل یائسگی زودرس زنان می‌توان برخی موارد را مثال زد که می توانند در این روند تاثیرگذار باشند.

بیماری های ژنتیکی

اختلالات ژنتیکی از معمول ترین علل یائسگی زودرس هستند و میزان بروز آن ها 30 درصد می باشد. اختلالات کروموزومی از قبیل سندرم ترنر، تریزومی 13 و 18 از دیگر علل یائسگی زودرس می باشند.

اختلالات متابولیکی که در اثر عوامل ژنتیکی به وجود می آیند، همچون کمبود آنزیم 17- الفا هیدروکسیلاز و دیستروفی میوتیک نیز می توانند سبب ایجاد یائسگی زودرس و بهم ریختن زمان یائسگی طبیعی گردند. همچنین اختلالات ایمونولوژیکی ناشی از موارد ژنتیکی، از قبیل سندرم دی-جرج را نیز می توان از علل یائسگی زودرس دانست.

بیماری های اتوایمیون

در 30 تا 60 درصد موارد، بیماری های اتوایمیون سبب ایجاد یائسگی زودرس می شوند. از جمله این بیماری ها می توان به برخی از اختلالات تیروئیدی، هایپر پاراتیروئیدیسم و بیماری آدیسون اشاره نمود. میزان یائسگی زودرس همچنین درخانم هایی که کاهش آدرنالین، دیابت ملیتوس (دیابت شیرین)، کم کاری تیروئید، میاستنی گراویس، لوپوس و آرتریت روماتوئید دارند نیز افزایش می یابد.

بیماری های عفونی

بیماری اوریون از معمول ترین عوامل عفونی ایجاد کننده یائسگی زودرس می باشد. همچنین سل لگنی، دومین عامل عفونی نارسائی تخمدان و یائسگی زودرس محسوب می شود.

سیگار

سیگار باعث ضعف شدن کیفیت تخمک‌ها شده و تعداد تخمک‌ها را کم می‌کند. مصرف سیگار می‌تواند یکی از دلایل یائسگی زودرس باشد.

شیمی درمانی و پرتودرمانی

 در بیشتر موارد پرتودرمانی با ولتاژ 4500 تا 5000 راد می‌تواند سبب نارسایی تخمدان شود و در صورتی که میزان پرتو درمانی کمتر از 500 راد باشد در 50 درصد موارد پس از یک یا دو سال تخمدان ها عملکرد نرمال خود را بدست آورده و بارداری صورت می‌گیرد.

هنوز شواهدی مبنی بر اثر اشعه UV و ماکروویو در ایجاد یائسگی زودرس وجود ندارد.

همچنین لازم به ذکر است که داروهای شیمی درمانی از قبیل متوتروکسات، دوکسوروبیسین، اکتینومایسین و مرکاپتوپورین نیز می‌توانند سبب بروز یائسگی زودرس شوند.

نارسایی زودرس تخمدان ها

درصد بالایی از زنان بین 30 تا 39 سالگی دچار نارسایی زودرس تخمدان می‌شوند که این نارسایی زودرس تخمدان خود می‌تواند سبب یائسگی زودرس گردد.

عمل جراحی

در 15 تا 30 درصد موارد به دنبال عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم)، در اثر آسیب به عروق تخمدانی و یا از بین رفتن غدد درون ریز تخمدان،  نارسایی تخمدان به وجود می آید که از علل یائسگی زودرس می‌باشد.

مصرف برخی داروها

استفاده طولانی مدت از گونادوتروپین ها و عوامل آلکیلی (داروهای ضد سرطان ها) می توانند سبب ایجاد نارسایی تخمدان و در نهایت یائسگی در زنان گردند.

علائم یائسگی زودرس در زنان

از علائم یائسگی زودرس در بانوان می توان به قطع شدن دائمی پریود، گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن، احساس درد در هنگام نزدیکی، تکرر ادرار، مشکلات جنسی و اختلال در خواب اشاره کرد. همچنین نشانه یائسگی زودرس می تواند شامل سردرد، افسردگی، اضطراب، خشکی پوست و کاهش تمرکز نیز باشد.

اولین علامت یائسگی زودرس گرگرفتگی است و در 75 درصد موارد میزان گرگرفتگی در افراد مبتلا به یائسگی زودرس شدید تر از یائسگی در سنین بالا می باشد. احتمال دارد که گرگرفتگی با احساس اضطراب و ایجاد لکه های قرمز در صورت مرتبط باشد. گرگرفتگی همچنین می تواند کیفیت زندگی خانم ها را تحت تاثیر قرار دهد.

خشکی واژن از دیگر علائم یائسگی زودرس می باشد. درافراد مبتلا به یائسگی زودرس میزان ترشحات واژینال 10 تا 20 درصد کاهش یافته، بنابراین این افراد در هنگام رابطه جنسی احساس درد دارند.

سوزش ادرار حتی در صورت عدم وجود عفونت ادراری نیز از دیگر علائم یائسگی زودرس می باشد.

اختلال در خواب و تعریق شبانه هم یکی دیگر از نشانه یائسگی زودرس در خانم هایی است که دچار گرگرفتگی می شوند.

تشخیص یائسگی زودرس

تشخیص یائسگی زودرس بیشتر بر مبنای آمنوره (پریود نشدن)، افزایش گنادوتروپین ها، هورمون FSH، هورمون LH و بیوبسی تخمدان ها صورت می گیرد. اما با توجه به اینکه معیار خاصی جهت تشخیص یائسگی زودرس وجود ندارد، می توان از روش های زیر نیز برای تشخیص یائسگی زودرس کمک گرفت:

آزمایشات هورمونی

انجام آزمایشات هورمونی می تواند در تشخیص یائسگی زودرس کاربرد داشته باشد. به این صورت که در صورتی که میزان هورمون FSH در فردی بیشتر از Miu/ml 30 باشد و فرد به مدت یک سال پریود نشده باشد، احتمال یائسه شدن او وجود دارد. اگرچه افزایش هورمون FSH به تنهائی نمی تواند نشان دهنده بروز و علت یائسگی زودرس باشد. همچنین انجام آزمایش AMH (ذخیره تخمدان) می تواند در تعیین اینکه آیا فرد در حال یائسگی می باشد یا خیر کاربرد داشته باشد. جهت تشخیص یائسگی زودرس میزان هورمون استروژن (استرادیول) نیز اندازه گیری می شود زیرا در هنگام یائسگی زودرس مقدار استروژن (استرادیول) کاهش می یابد؛

آزمایشات ژنتیکی

بررسی کروموزوم های  X و Y جهت شناسایی بیماری های ژنتیکی که می توانند از علل یائسگی زودرس باشند با انجام آزمایش ژنتیک صورت می گیرد؛
- بررسی غده هیپوفیز؛
- انجام سنجش تراکم استخوان.

عوارض یائسگی زودرس

عوارض یائسگی زودرس به صورت کوتاه و بلند مدت می باشد.

• عوارض یائسگی زودرس به صورت کوتاه مدت

گرگرفتگی، تعریق شبانه، سردرد، افزایش وزن، خشکی واژن، درد هنگام رابطه جنسی و مشکلات روان از قبیل فراموشی، بی خوابی و از دست دادن تمرکز از عوارض کوتاه مدت یائسگی زودرس می باشند

• ناباروری ناشی از یائسگی زودرس

یائسگی در زنان به دلیل متوقف کردن فرآیند تخمک گذاری، باعث ایجاد مشکل ناباروری می گردد. گرچه تعدادی از دانشمندان احتمال باروری را در میان افرادی که دچار یائسگی زودرس می گردند، گزارش نموده اند اما در واقعیت احتمال باروری در این افراد بسیار پایین است؛

• پوکی استخوان

در افراد مبتلا به یائسگی زودرس به دلیل کاهش استروژن، میزان توده استخوانی کاهش یافته، بنابراین میزان پوکی استخوان و شکستگی نیز افزایش می یابد؛

• بیماری قلبی

به دلیل کاهش استروژن میزان بیماری های قلبی در افراد مبتلا به یائسگی زودرس بیشتر از یائسگی در سنین بالا می باشد. همچنین مقدار HDL کاهش و میزان LDL ، کلسترول و تری گلیسیرید در افراد مبتلا به یائسگی زودرس افزایش یافته، بنابراین احتمال بیماری قلبی و سکته بیشتر می شود.

درمان یائسگی زودرس

آیا یائسگی زودرس درمان دارد؟ آیا یائسگی را در خانه می توان درمان کرد؟ 

مهم ترین بخش در درمان یائسگی زنان، شناسائی عوامل ایجاد کننده آن می‌باشد. خوشبختانه امروزه با کمک پیشرفت دانش پزشکی امکان اصلاح دوره‌های قاعدگی، تخمک‌گذاری و بلوغ فولیکول‌ها وجود دارد اما باید بدانید که یائسگی یکی از روندهای زندگی طبیعی یک خانم است پس به دنبال درمان یائسگی نباشید اما می توانید عوارض یائسگی را کاهش دهید.

جهت درمان مشکل ناباروری حاصل از یائسگی زودرس می‌توان از داروهای تحریک تخمک گذاری و یا تخمک اهدایی استفاده نمود.

هورمون درمانی، روش مناسبی جهت درمان یائسگی زودرس می‌باشد زیرا از پوکی استخوان جلوگیری می‌نماید و میزان بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد.

خوشبختانه بسیاری از علائم یائسگی زودرس موقتی هستند.

کاهش علائم یائسگی

اقدامات زیر سبب حذف یا کاهش علائم یائسگی زودرس می شوند

• جهت کاهش گرگرفتگی ناشی از یائسگی زودرس، پوشیدن لباس های کمتر و نوشیدن مایعات خنک می تواند کمک کننده باشد؛
• همچنین داشتن رژیم غذایی سرشار از میوه ها، سبزیجات و حبوبات و کاهش مصرف قند و شیرینی توصیه می‌گردد. همینطور بهتر است مصرف کافئین، غذاهای تند و الکل کاهش یابد و یا حتی خذف گردد؛
• برای کاهش نشانه یائسگی زودرس همچنین بهتر است میزان استرس و اضطراب به حداقل ممکن برسد؛
• استفاده از لوبریکانت ها و مرطوب کننده‌ها میزان خشکی واژن را در افراد مبتلا به یائسگی زودرس کاهش می‌دهد. بنابراین میزان درد در هنگام رابطه جنسی کم خواهد شد. علاوه بر این داشتن رابطه جنسی به دلیل افزایش جریان خون در واژن، خود می‌تواند خشکی واژن را کاهش دهد؛
• تکنیک‌های تنفس عمیق و ماساژ نیز می‌توانند عوارض مربوط به یائسگی زورس را کمتر کنند؛
• استعمال دخانیات و کشیدن سیگار، خطر بیماری قلبی را در افرادی که یائسگی زودرس دارند افزایش می‌دهد، بنابراین احتمال سکته قلبی نیز بیشتر خواهد شد. بنابراین توصیه می‌شود مصرف دخانیات محدود شود؛
• داشتن فعالیت بدنی مرتب، میزان بیماری قلبی، دیابت و پوکی استخوان را کاهش می دهد و در درمان یائسگی زودرس تاثیرگذار است. همچنین ورزش های تقویت کننده عضلات کف لگن از جمله ورزش کگل، در بهبود بی اختیاری ادرار مؤثر می باشند.

کلام آخر

یائسگی زودرس در سنین زیر 40 سالگی اتفاق می‌افتد و عوارضی را برای بانوان دارد. در این مقاله با علل یائسگی زودرس و راه‌های کاهش عوارض یائسگی زودرس آشنا شدیم.

شما می‌توانید برای خواندن مقالات بیشتر به مجله اینترنتی مام مراجعه کنید، همچنین برای رزرو نوبت و مشاوره حضوری با متخصصین ما، به مرکز مام مراجعه کنید.