این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

اختلالات پوستی در بارداری

تغییرات هورمونی ایجاد شده طی بارداری منجر به تغییرات فیزیولوژیکی در پوست، مو و ناخن در مادران باردار می‌شود و مراقبت از پوست در این دوران و طی مراقبت های بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گاهی اوقات این تغییرات، پاتولوژیک شده و بارداری را با مشکل مواجه می‌سازد. مشکلات پوستی تقریبا در ۵ درصد بارداری‌ها دیده می‌شود و خارش پوست یکی از شایع ترین اختلالات است. گاهی نیز ممکن است مشکلات پوستی منجر به ایجاد پیامد‌های نامطلوب در باردرای و جنین شود.

کلستاز داخل کبدی بارداری

کلستاز داخل کبدی، که معمولاً به عنوان خارش بارداری در طول مراقبت های این دوران شناخته می‌شود، یک بیماری کبدی است که معمولا در اواخر بارداری رخ می‌دهد. هرچند گاهی نیز ممکن است این علائم از اوایل بارداری شروع شوند.

کلستاز بارداری به شدت برای مادر آزار‌هنده بوده و مسئله نگران کننده‌تر، می تواند عوارض احتمالی باشد که این بیماری بر مادر و جنین دارد. این بیماری، سبب خارش شدید در دست‌ها و پاها می‌شود و نیز می‌تواند سایر قسمت‌های بدن را درگیر کرده و معمولا بدون ضایعات اولیه پوستی می باشد. همچنین اسید‌های صفراوی و آنزیم‌های کبدی نیز افزایش پیدا می کنند.

سایر علائم و نشانه‌های کلستاز بارداری که کمتر از سایریین شایع می باشد شامل موارد زیر است:

• زردی پوست؛

• زردی سفیدی چشم؛

• تهوع؛

• کاهش اشتها.

علل بروز کلستاز بارداری کدامند؟

علت اصلی کلستاز در بارداری شناخته شده نیست ولی تحقیقات نشان داده که هورمون‌هایی که به سبب بارداری افزایش پیدا می‌کنند، در افرادی که زمینه ژنتیکی دارند می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند.
عوامل موثر در افزایش خطر ابتلا به کلستاز بارداری
برخی از عواملی که ممکن است خطر ابتلا به کلستاز بارداری را افزایش دهند عبارتند از:
•    سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به کلستاز در بارداری (در صورت ابتلا فرد به کلستاز بارداری، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد احتمال عود در حاملگی بعدی نیز وجود دارد)؛
•    سابقه آسیب یا بیماری کبدی؛
•    بارداری چند قلویی.

عوارض کلستاز بارداری

کلستاز می‌تواند اثرات منفی بر مادر یا جنین در حال رشد داشته باشد. در این بیماری، جریان طبیعی صفرا کند شده و مایعات گوارشی ساخته شده در کبد به جای ترک کبد، در اندام‌ها جمع می شوند. در نتیجه، نمک‌های صفراوی وارد جریان خون شده و سبب خارش پوست می‌شوند. همچنین، این شرایط ممکن است به طور موقت بر روی جذب چربی تأثیر گذاشته و منجر به کاهش سطح عوامل انعقادی وابسته به ویتامین K و لخته شدن خون شود. و این به دلیل نیاز عوامل انعقادی به چربی برای داشتن فعالیت مناسب است. عوارض ذکر شده بعد از تولد نوزاد، ظرف چند روز برطرف شده و آنزیم‌های کبدی به حد نرمال برمی‌گردند.

به طور کلی عوارض کلستاز بارداری بر نوزادان شامل موارد زیر است:
•    تولد پیش از موعد مقرر؛
•    مشکلات ریوی ناشی از تنفس در مکونیوم (ریسک بروز سندرم آسپیراسیون مکونیوم در نوزادان دارای مادر مبتلا به کلستاز بارداری بیشتر است)؛
•    مرگ جنین در اواخر بارداری قبل از زایمان (مرده زایی).

روش درمان کلستاز بارداری

کرم‌های نرم‌کننده در مراقبت از پوست و کاهش خارش پوست کمک کننده هستند. همچنین ویتامین K و دارو‌هایی جهت تنظیم وضعیت اسید‌های صفراوی و آنزیم‌های کبدی نیز گاهی اوقات در درمان، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پیش‌گیری از کلستاز بارداری

طبق آخرین تحقیقات انجام شده، هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از کلستاز بارداری وجود ندارد.

پمفیگوئید بارداری

پمفیگوئید نوعی اختلال پوستی خود ایمن مرتبط با بارداری است. این بیماری در اثر تولید نوعی آنتی‌بادی در بدن توسط سیستم ایمنی و حمله اشتباهی به پوست خود فرد ایجاد می‌شود. عامل تولید آنتی بادی تاکنون به خوبی شناخته نشده است.

علائم پمفیگوئید بارداری چیست؟

در بیشتر زنان مبتلا به پمفیگوئید، این بیماری به طور ناگهانی و به صورت بثورات خارش‌دار مانند کهیر در بارداری (در سه ماهه دوم یا سوم) شروع می‌شود. این بیماری غالباً با برجستگی های قرمز در اطراف شکم و تنه شروع شده و پس از چند روز تا چند هفته در سایر نقاط بدن گسترش می‌یابد. خارش درحدی است که غالباً در فعالیت های روزمره اختلال ایجاد می‌کند و به همین علت مراقبت از پوست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در صورت ابتلا به این بیماری ممکن است تاول‌های بزرگ و پر از مایع در مناطق آسیب دیده پوست ایجاد شوند. ولی در برخی از افراد مبتلا به پمفیگوئید نیز تاول ایجاد نشده و تنها لکه های بزرگ و برجسته (پلاک) به وجود می‌آید.

تمامی علائم ممکن است در اواخر بارداری یا طی چند هفته تا چند ماه پس از زایمان خود به خود برطرف شوند. اما در برخی از زنان این وضعیت برای هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از زایمان ادامه دارد. توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که این بیماری ممکن است طی قاعدگی، در اثر استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی و یا در بارداری بعدی مجددا عود کند.

علل پمفیگوئید

پمفیگوئید یک بیماری خود ایمن است و این بدین معناست که سیستم ایمنی فرد مبتلا، به اشتباه در برابر بافت خود فرد واکنش نشان می‌دهد. این آنتی بادی‌ها، ایمونوگلوبولین نوع G هستند که به طور معمول بدن را در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کنند. حمله آنتی بادی منجر به التهاب و جدا شدن اپیدرم (لایه خارجی پوست) از درم (لایه داخلی پوست) می‌شود، به این ترتیب تجمع مایعات در این فضا منجر به شکل‌گیری تاول نیز‌ می‌شود.

عوارض پمفیگوئید بر روند بارداری و سلامت جنین

برخی از جنین‌های مادران مبتلا به پمفیگوئید در حین بارداری کمتر از حد انتظار رشد می‌کنند و یا قبل از موعد تولد، متولد می شوند (زایمان زودرس). در موارد نادر نیز این نوزادان با بثورات مشابه آنچه در مادران آن‌ها دیده می‌شود متولد می‌شوند، اما به طور معمول این بثورات طی چند هفته پس از زایمان بدون درمان از بین می روند و عارضه طولانی مدت جدی برای مادر و جنین بر جای نمی‌گذارند.

را ه های تشخیص پمفیگوئید بارداری

پمفیگوئید دارای برخی از ویژگی‌های مشترک با سایر مشکلات پوستی بارداری است که می‌تواند تشخیص پمفیگوئید را طی مراقبت های بارداری دشوار کند. اما بررسی‌های آزمایشگاهی و بیوپسی از تاول‌ها نیز در روند تشخیص، کمک‌کننده است.

درمان پمفیگوئید بارداری

هدف از درمان زنان مبتلا به پمفیگوئید بارداری به بارداری با وجود ابتلا به پمفیگوئید مراقبت از پوست، تسکین خارش پوست، جلوگیری از تشکیل تاول و درمان هرگونه عفونت ثانویه است. درمان به شدت بیماری در هر فرد بستگی دارد و خطرات و مزایای درمان باید هم برای مادر و هم برای جنین در نظر گرفته شود. در بیشتر موارد، پمفیگوئید طی چند روز پس از زایمان خود به برطرف می شود، بنابراین معمولاً می‌توان روند درمان را بعد از زایمان کاهش داد و یا متوقف کرد.

پاپول‌ها و پلاک‌های کهیری خارش‌دار در بارداری (PUPP)

پاپول‌ها و پلاک‌های کهیری خارش‌دار بارداری، همان جوش های پوستی در سایز بزرگ تر هستند که شایع‌ترین بیماری پوستی طی بارداری محسوب می شوند. این بیماری پوستی یک اختلال پوستی خوش‌خیم، خارش‌دار و التهابی است که تشخیص آن در صورتی تایید می‌شود که تست‌های ارزیابی سایر مشکلات پوستی در بارداری منفی شوند. به طور کلی PUPPP در موارد زیر با شیوع بیشتری مشاهده می شود:

• اواخر بارداری؛

• بارداری اول؛

• حاملگی چندقلویی؛

• زنان دارای جنین پسر.

این ضایعات پس از زایمان از بین رفته و احتمال عود آن‌ها در بارداری‌های بعدی کم است. پاپول در ۹۷% بیماران، شکم و کشاله‌های ران را درگیر می‌کند و در موارد نادر، صورت، کف دست‌ها و کف پا‌ها نیز درگیر می‌شوند.

روش های تشخیص و درمان پاپول

این بیماری روش تشخیص منحصر به فردی ندارد و در صورت رد سایر مشکلات پوستی بارداری، تشخیص آن تایید می‌شود.

خارش معمولا به درمان آنتی‌هیستامین خوراکی، نرم‌کننده‌های پوست و کورتون‌های موضعی پاسخ می‌دهد.

PUPPP معمولا در عرض چند روز بعد زایمان برطرف می‌شود و هیچ گونه اثری برجای نمی‌گذارد. با وجود این، در ۲۰ – ۱۵ درصد زنان علائم به مدت ۴-۲ هفته پس از زایمان نیز باقی می‌مانند.

بثورات آتوپیک بارداری (AEP)

این واژه عمومی برای توصیف سه اختلال اگزما در بارداری، خارش بارداری و فولیکولیت خارش‌دار بارداری به کار برده می‌شود. خوشبختانه این بیماری‌ها اثر نامطلوبی بر جنین ندارند.

اگزما در بارداری همان اگزما معمولی درنظر گرفته می شود،با این تفاوت که در دوران بارداری شروع می‌شود. این اختلال شایع‌ترین بیماری پوستی اختصاصی بارداری است و در پوست فرد مبتلا، تکه‌های خشک، ضخیم شده، پوسته‌دار و قرمز رنگی دیده می‌شوند که اندام‌ها، نوک پستان‌ها، گردن و صورت را درگیر می‌کنند.

در مقابل خارش بارداری، با ندول‌های ۱۰-۵ میلی‌متری خارش‌دار و قرمز رنگی همراه است که به طور شایع در تنه یافت می‌شود. فولیکولیت خارش‌دار یک بیماری پوستی نادر در بارداری است و با پاپول‌های کوچک و قرمز رنگ که عمدتا در تنه ایجاد می‌گردد، مشخص ‌می‌شود.

تمام این اختلالات، در جریان سه ماهه دوم یا سوم حاملگی آغاز می‌شوند و به طور معمول با زایمان برطرف می‌شوند. میزان سرمی اسید‌های صفراوی تا حد قابل انتظار برای حاملگی طبیعی افزایش می‌یابد و میزان آمینوترانسفراز‌ها نیز طبیعی است. ضایعات پوستی و خارش بارداری معمولا با کورتون‌های موضعی و آنتی هیستامین‌های خوراکی کنترل می‌شوند.