این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

ایدز در سنین باروری

در حال حاضر، بیش از 40 میلیون نفر در سراسر جهان به ویروس نقص ایمنی انسانی یا HIV آلوده هستند و متاسفانه بیشتر این جمعیت در سنین باروری قرار دارند. این بیماری به یاری پیشرفت‌های علم پزشکی، در دسترس بودن کیت تشخیص ایدز و کشف دارو‌های ضد ویروسی به بیماری قابل کنترلی تبدیل شده است.

ناباروری در مردان مبتلا به ایدز

در زوجینی که فقط مرد به ویروس نقص ایمنی انسانی یا HIV آلوده است، معمولا با مشکلاتی طی زندگی زناشویی و باروری رو به رو هستند. علائم ایدز در مردان در مراحل اولیه بیماری بسیار نامحسوس و غیر اختصاصی بوده اما متاسفانه این ویروس حتی اگر در خون یا از طریق کیت تشخیص ایدز قابل شناسایی نباشد و فرد علامتی نداشته باشد هم در مایع منی وجود داشته و امکان انتقال آن به شریک جنسی وجود دارد. بنابراین نگرانی هایی درباره ی اینکه انتقال ویروس ایدز به همسر و کودکی که در آینده قرار است به دنیا بیاید، از چالش‎های بزرگ این زوجین است. کاهش خطر انتقال بیماری بین زوجین یک مسئله مهم در درمان باروری در بیماران مبتلا به HIV است.

تاثیرات ویروس ایدز بر ناباروری در مردان مبتلا

آلودگی به این ویروس می‌تواند بر پارامترهای اسپرم مردان تأثیر منفی داشته باشد و به طور قابل توجهی باروری فرد را مختل کند. معمولا پارامتر‌های اسپرم در مردان بدون علامت HIV مثبت در محدوده طبیعی است، اما با پیشرفت بیماری تعداد، شکل (مورفولوژی) و تحرک اسپرم کاهش می‌یابد. به این معنی که وضعیت پارامترهای اسپرم با تعداد CD4 و شدت بیماری ارتباط مستقیم دارد. تعداد کم اسپرم با درصد بالایی از اسپرم‌های کم‌تحرک که مورفولوژی غیر طبیعی دارند، در مردان HIV مثبت می‌تواند نشان‌دهنده اختلال اسپرماتوژنز و روند تولید اسپرم باشد که از علل اصلی ناباروری در مردان است.  
ارکیت، هیپوگنادیسم و لکوسپرمی که ممکن است طی عفونت HIV ایجاد شود نیز می‌تواند در این تغییرات ایجاد شده در اسپرم دخیل باشند. هنگامی که این تغییرات و اختلالات عملکردی در سیستم تولید مثل مردان رخ دهد در نهایت منجر به ناباروری در مردان می‌شود. همچنین تغییرات بیولوژیکی ناشی از اچ آی وی، از جمله بیماری‌های سیستمیک، استرس و کاهش وزن هم بر عملکرد اندام‌های تولید مثلی تأثیرگذار بوده و می‌توانند منجر به ناباروری در مردان شوند. 
اگرچه وجود کیت تشخیص ایدز، تشخیص به موقع بیماری و همچنین درمان‌های ضد ویروسی مزایای قابل توجهی در کاهش عوارض و مرگ و میر در بین افراد آلوده به HIV  دارد، برخی از داروهای ضد رترو‌ویروسی، از جمله مهار‌کننده‌های نوکلئوزید معکوس ترانس‌کریپتاز که برای کاهش علائم ایدز در مردان تجویز می‌شود، برای میتوکندری سلولی مضر بوده و ممکن است بر روی بیوژنز میتوکندری اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارد.

اقدامات لازم پیش از اقدام به باروری در مردان مبتلا به ایدز

۱- بررسی بیماری‌های منتقله از راه جنسی (STD)
برخی از STD ها می‌توانند شانس ابتلا به HIV را افزایش دهند. بنابراین درمان هرگونه عفونت یا بیماری مقاربتی قبل از اقدام به بارداری، اولین قدم برای کاهش احتمال انتقال ویروس ایدز بین دو نفر است. 
۲- درمان ضد‌ویروسی شریک زندگی فرد مبتلا به HIV
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که همسر فرد مبتلا به اچ آی وی می‌تواند انجام دهد، استفاده پروفیلاکسی از داروهای ضد‌ویروسی است. PREP به معنای مصرف داروهای اچ آی وی قبل از قرار گرفتن در معرض اچ آی وی برای جلوگیری از ابتلا به ویروس، در صورت قابل تشخیص نبودن بار ویروسی و نداشتن علائم ایدز در مردان است. همچنین مصرف داروهای HIV توسط مرد و داشتن بار ویروسی غیرقابل شناسایی نیز خطر انتقال ویروس ایدز به شریک زندگی را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. هرچند خطر بالقوه انتقال ویروس ایدز به طور کامل از بین نمی‎رود.
۳- رابطه جنسی بدون کاندوم
اگر بار ویروسیHIV مرد در آزمایشات قابل تشخیص نباشد، امکان انجام رابطه جنسی محافظت نشده در محدوده روز‌های تخمک گذاری زن وجود دارد. هرچند ریسک انتقال بیماری در این شرایط بسیار کم است، اما به هر صورت احتمال انتقال ایدز بین زوجین وجود دارد.
۴- شست و شو اسپرم
شست و ‌شوی اسپرم به فرایند جدا کردن اسپرم از مایع منی گفته می‌شود. از آنجا که ویروس HIV در مایع منی وجود دارد اما در اسپرم وجود ندارد، جدا کردن اسپرم از مایع منی باعث کاهش خطر انتقال HIV می‌شود. این‌کار در بعضی از مراکز ناباروری قابل انجام است. 
۵- روش‌های کمک باروری
این بدان معنی است که اسپرم، تخمک را به صورت غیر‌مستقیم و با کمک یک روش پزشکی یا درمانی بارور کند. متأسفانه امکانات اندکی برای کمک به تولید مثل افراد مبتلا به HIV وجود دارد و تعداد کمی از طرح‌های بیمه درمانی این افراد را پوشش می‌دهند. روش‌های کمک باروری زیر می‌توانند در این بیماران مورد استفاده قرار بگیرد:
•    تلقیح داخل رحمی (IUI): اسپرم را بعد از شست و شو وارد یک لوله باریک می‌کنند، سپس از طریق دهانه رحم وارد رحم می‌کنند؛
•    لقاح آزمایشگاهی (IVF): در این روش تخمک‌ها توسط دارو‌های محرک تخمک‌گذاری تحریک می‌شوند. وقتی تخمک‌ها آماده شدند یا رسیدند، آن ها را از تخمدان خارج کرده و با اسپرم لقاح می‌دهند. هنگامی که تخمک بارور شد، جنین را در رحم زن قرار می دهند؛
•    تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI): این نوع خاصی از IVF است که در آن اسپرم با استفاده از یک سوزن بسیار نازک مستقیم به تخمک تزریق می شود. هنگامی که تخمک بارور شد، به رحم زن منتقل می‌کنند. 
۶- اسپرم اهدایی
در مواردی که بار ویروسی ایدز در فرد بالا باشد، به خاطر بالا بودن احتمال انتقال بیماری بین زوجین، استفاده از اسپرم اهدایی توصیه می‌شود. اسپرم اهدایی اغلب به کمک یک روش کمک باروری به نام تلقیح داخل رحمی یا IVF با تخمک زن لقاح داده می‌شود.