این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر سیده معصومه قاضی میرسعید فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

آیا با خطرات مصرف مواد مخدر در بارداری آشنا هستید؟

اعتیاد یک بیماری پیشرونده و مزمن است که با رفتار اجباری، عوارض مواد مخدر و عود بیماری همراه است. همانند سایر بیماری ها، اعتیاد خطرات جدی برای زنان در دوران بارداری و همچنین نوزادان به همراه دارد. اعتیاد به مواد مخدر یکی از خطرناک ترین انواع اعتیاد است.
برخی از اختلالات ناشی از مصرف مواد مخدر مانند اختلال خوردن، افسردگی و سایر مشکلات، هم زمان می توانند باعث تغییرات جسمی شوند که رشد جنین را مختل می کرده و انواع ناهنجاری جنین را ایجاد می نمایند. مواد مخدر در بارداری می توانند از جفت عبور کرده و ناهنجاری جنینی جدی را به همراه داشته باشند. بنابراین زنانی که باردارند و یا تصمیم به بارداری دارند، باید از مصرف مواد مخدر در دوران بارداری و پیش از آن اجتناب نمایند و در صورت اعتیاد در بارداری یا قبل از آن، باید برای ترک اعتیاد و مصرف مواد مخدر، در پیش گرفتن سبک زندگی سالم و داشتن رژیم غذایی مناسب با پزشک خود صحبت کنند.
در صورت ترک مصرف مواد مخدر پیش از بارداری، بیمار باید پیش از اقدام به حاملگی با پزشک خود صحبت کند. ترک اعتیاد در بارداری می تواند سبب بهبودی مادر و محافظت جنین از عوارض مواد مخدر و بروز هر نوع ناهنجاری جنین شود. مصرف مواد مخدر در بارداری و عدم درمان اعتیاد در بارداری می تواند پیامدهای جدی برای جنین ایجاد نماید. 
 

عوارض مواد مخدر در بارداری:

زنان بارداری که مواد مخدر مصرف می کنند باید در سبک زندگی خود تغییر ایجاد کنند تا احتمال بارداری سالم در آن ها افزایش یابد. همچنین این خانم ها علاوه بر ترک مواد مخدر، باید از خوردن مواد غذایی و نوشیدنی هایی که ممکن است سلامتی جنین را به خطر بیاندازد، اجتناب کنند. این زنان در طول بارداری خود باید مکمل های بارداری مصرف کرده، استراحت کافی داشته باشند و انجام ورزش های سبک را در برنامه خود قرار دهند.
هر گونه اعتیاد در بارداری به همراه سایر اختلالات حاملگی، احتمال ایجاد عوارض بارداری را به شدت افزایش می دهد. متخصصان هنوز به طور دقیق و کامل از عوارض مواد مخدر در بارداری آگاه نیستند. اما مطالعات موسسه ملی مصرف مواد مخدر نشان می دهد که مصرف مواد مخدر در بارداری، احتمال ایجاد عوارض را افزایش می دهد. شایع ترین عوارض مواد مخدر و اعتیاد در بارداری عبارتند از:
•    سقط جنین و مرده زایی:
سقط جنین به مرگ جنین پیش از هفته 24 بارداری گفته می شود. تقریبا 10 تا 15 درصد از کل بارداری ها به سقط جنین منتهی می شوند. سقط جنین ممکن است به دلیل مشکلات کروموزومی، عفونت، بیماری های مختلف، اختلال خوردن و مصرف مواد مخدر یا اعتیاد در بارداری ایجاد شود. مرده زایی به مرگ جنین بعد از هفته 24 بارداری اشاره دارد. مرده زایی بیشتر به دلیل ناهنجاری های جفتی ایجاد می شود، اما مصرف سیگار و مواد مخدر نیز می تواند سبب مرده زایی گردد. 
•    جدا شدن جفت یا دکولمان: 
اگر جفت قبل از زایمان از رحم جدا شود به آن جدا شدن جفت یا دکولمان جفت می گویند. به ندرت، زمین خورن، تصادف و یا ضربه به شکم می تواند سبب کنده شدن جفت شود. اما سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر بیشتر سبب جدا شدن جفت می شود. جدا شدن جفت غالبا کشنده نیست ولی می تواند اختلالات رشدی در جنین ایجاد نماید. 
•    زایمان زودرس:
چنانچه نوزاد زودتر از هفته 37 بارداری بدنیا بیاید، به آن نوزاد نارس گفته شده و این نوع زایمان را زایمان زودرس می نامند. معمولا بیماری قلبی، دیابت، بیماری کلیوی و یا اعتیاد در بارداری می تواند سبب زایمان زودرس شود. زایمان زودرس در تنفس، حفظ دمای بدن و خوردن و آشامیدن نوزاد اختلال ایجاد می نماید. نوزادان حاصل از زایمان زودرس برای طولانی مدت باید تحت مراقبت قرار گیرند. 
•    بیماری پرهیز نوزادی (NAS): 
سندرم پرهیز نوزادی به مجموعه ناهنجاری جنین در نوازدانی که از مادران معتاد به دنیا می آیند اشاره دارد. مواد مخدر می توانند از جفت عبور کرده و باعث وابستگی جنین به مواد مخدر شوند. در چنین مواردی اگر نوزاد پس از تولد مواد مخدر دریافت نکند، علائم زمان ترک اعتیاد را نشان می دهد. از جمله علائم بیماری NAS می توان به ایجاد لکه در پوست، اسهال، استفراغ، تب، تنفس سریع، تشنج، تعریق و لرزیدن اشاره کرد.
نوزادان متولد شده از مادرانی که در طول بارداری مواد مخدری مانند داروهای نیکوتین، آمفتامین، متادون یا کوکائین مصرف می کردند، ممکن است هیچ علامتی از NAS را نداشته باشند ولی در طولانی مدت، دچار مشکلات جدی سلامتی شوند. 
•    سندرم مرگ ناگهانی نوزاد: 
مرگ غیر منتظره و ناگهانی نوزاد به مرگ نوزاد کمتر از یک سال اشاره دارد. میزان سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در بارداری هایی که مادر مواد مخدر مصرف می نماید، بیشتر از بارداری هایی است که بدون مصرف مواد مخدر در طول بارداری بوده است. 
•    وزن کم هنگام تولد:
حدود 8 درصد نوزادان با وزن کم هنگام تولد به دنیا می آیند و بعضی از آن ها سالم می باشند. مشکلات تنفسی، قلبی، گوارشی، بینایی یا خونریزی مغزی از عوارض وزن کم هنگام تولد است. نوزادانی که با وزن کم هنگام تولد بدنیا می آیند درآینده ممکن است به دیابت، بیماری قلبی، فشار خون بالا و یا چاقی مبتلا شوند.  
•    میکروسفالی (کوچک بودن اندازه سر):
میکروسفالی به معنی عدم رشد صحیح مغز جنین است. معمولا جمجمه با رشد مغز بزرگ تر می شود، بنابراین کوچک بودن دور سر هنگام تولد به معنای عدم رشد مناسب مغز در رحم است که یکی دیگر از عوارض مواد مخدر در بارداری می باشد. 
•    اختلالات رفتاری:
مصرف مواد مخدر و اعتیاد در بارداری می تواند به سیستم عصبی نوزاد آسیب برساند. این آسیب می تواند سبب ایجد اختلال رفتاری در آینده و ضعف تحصیلی کودک گردد. 
 

تاثیر انواع مواد مخدر بر بارداری:

اعتیاد به مواد مخدر یکی از خطرناک ترین نوع اعتیاد برای مادر و جنین است. مواد مخدر می توانند عوارضی از قبیل، تب، لرز، توهم، مشکلات تنفسی و افزایش ضربان قلب ایجاد نمایند که عوارض گفته شده می توانند برای مادر و جنین خطرناک باشند. در ادامه به تفکیک به بررسی عوارض انواع مختلف مواد مخدر می پردازیم.
•    ماری جوانا: 
ترکیبات سمی ماری جوانا همانند سایر مواد شیمیایی و مواد مخدر می تواند از جفت عبور کرده و به نوزاد منتقل شود. زنانی که در طول بارداری ماری جوانا استفاده می کنند، اغلب الکل و سیگار نیز مصرف می کنند، بنابراین تعیین عوارض ماری جوانا دشوار است. اما تحقیقات نشان می دهند که مصرف ماری جوانا در بارداری مشکلات سلامتی جنین را افزایش می دهد. 
از عوارض مصرف ماری جوانا در مادر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش ضربان قلب؛ 
- مشکلات ریه؛
- اختلال حافظه؛
- اضطراب؛
- افسردگی؛
- بی خوابی.

از عوارض مصرف ماری جوانا در جنین نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تولد نوزاد نارس (زایمان زودرس)؛
- وزن کم هنگام تولد؛
- مرده زایی؛
- مشکلات رشدی؛
- اختلالات رفتاری؛ 
- داشتن علائم ترک مواد مخدر.

•    کوکائین:
کوکائین می تواند انقباض رحمی ایجاد کرده و در نهایت باعث خونریزی شدید و زایمان زودرس گردد. 
از عوارض مصرف کوکائین در مادر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش وزن؛
- حمله قلبی؛
- سکته قلبی؛
- نارسایی تنفسی؛
- عفونت در اثر استفاده از سوزن مشترک؛
- افزایش فشار خون.

از عوارض مصرف کوکائین در جنین نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد
- کنده شدن جفت؛
- وزن کم هنگام تولد؛
- کوچک بودن اندازه سر؛
- مشکلات رشد؛ 
- اختلالات رفتاری؛
- سقط جنین.

•    داروهای حاوی ماده مخدر و متادون و هروئین:
نوزادانی که مادران آن ها هروئین یا کدئین استفاده می کنند، تقریبا همیشه با بیماری پرهیز نوزادی به دنیا می آیند. از همین رو، زنان نباید خود سرانه داروهای حاوی ماده مخدر را استفاده کنند، زیرا این مواد می توانند عوارض زیادی بر مادر و جنین داشته باشند. پزشکان معمولا میزان مصرف مورفین و متادون در دوران بارداری را به آرامی کاهش می دهند، اما همچنان ممکن است نوزاد متولد شده به متادون یا مورفین وابستگی داشته باشد. 
عوارض داروهای حاوی ماده مخدر بر مادر:
- اختلال تنفسی؛
- عفونت قلبی و ریوی؛ 
- عفونت در اثر استفاده از سوزن مشترک؛
- بیماری کلیوی؛
- بیماری کبدی؛
- کما.
عوارض داروهای حاوی ماده مخدر بر جنین:
- کنده شدن جفت؛
- وزن کم هنگام تولد؛
- تولد نوزاد نارس (زایمان زودرس)؛
- مرده زایی؛
- بیماری پرهیز نوزادی.

•    کریستال و سایر آمفتامین ها:
تحقیقات انجام گرفته در مورد مصرف آمفتامین ها در بارداری هنوز محدود است. این داروها بصورت آمفتامین و کریستال وجود دارند و برخی از آن ها بدون نسخه در دسترس افراد قرار می گیرند. مطالعات انجام شده نشان می دهد زنانی که در دوران بارداری خود آمفتامین استفاده می کنند دارای مشکلات سلامتی زیادی هستند. 
از جمله عوارض مصرف کریستال و آمفتامین ها در مادر:
- کاهش وزن؛
- تب؛
- افزایش ضربان قلب؛ 
- افزایش تنفس؛ 
- گیجی؛
- افزایش دمای بدن؛
از جمله عوارض مصرف کریستال و آمفتامین ها در جنین:
- کنده شدن جفت؛
- وزن پایین هنگام تولد؛
- کوچک بودن اندازه سر؛
- زایمان زودرس؛
- سقط جنین؛
- نقایص قلبی؛
- مشکلات مغزی؛
- مشکلات رفتاری.

•    مواد مخدر استنشاقی:
به مواد مخدری که استنشاق بو یا بخار آن ها خاصیت روان گردانی دارد، مواد مخدر استنشاقی می گویند. این مواد مخدر می توانند در طول بارداری به سلامت مادر و جنین آسیب برسانند. از آنجا که افرادی که از مواد مخدر استنشاقی استفاده می کنند، معمولا هم زمان مواد مخدر دیگری هم مصرف می کنند، طلاعات اندکی در مورد تاثیر مواد مخدر استنشاقی بر جنین و مادر وجود دارد.
از عوارض مواد مخدر استنشاقی بر مادر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لکنت زبان؛
- سرگیجه؛
- بیهوشی؛
- آسیب سیستم عصبی؛
- آسیب کبدی؛
- آسیب کلیوی.
از عوارض مواد مخدر استنشاقی بر جنین نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وزن کم هنگام تولد؛
- ناهنجاری های اسکلتی؛ 
- تاخیر در رشد مغز؛
- افزایش وزن. 
 

درمان اعتیاد در بارداری:

زنانی که از اعتیاد یا اختلالات روانی حاصل از آن رنج می برند، باید به پزشک مراجعه کنند. درمان زنان بارداری که مواد مخدر استفاده می کنند بر اساس نوع ماده مصرفی، مدت مصرف ماده مخدر و مرحله بارداری متفاوت است. مراکز ترک اعتیاد امکانات درمان اعتیاد در بارداری را برای مادر باردار فراهم می نمایند. همچنین زنان بارداری که اعتیاد دارند باید از افراد خانواده خود مورد حمایت قرار بگیرند.