درمان آزواسپرمی یا اسپرم صفر 

آزواسپرمی یا اسپرم صفر (Azoospermia) به وضعیتی در مردان اطلاق می گردد که در آن مایع منی مرد فاقد اسپرم می باشد و تعداد اسپرم های مرد صفر است. آرواسپرمی یکی از علل اصلی ناباروری مردان می باشد و دغدغه اغلب مردان درگیر با این اختلال این است که ایا با اسپرم صفر میتوان باردار شد یا نه. اسپرم صفر، در حدود ۱درصد از همه‌ مردان و ۱۵ درصد از موارد ناباروری مردان اتفاق می‌افتد. این مشکل هیچ علامتی ندارد که شما متوجه وجود آن شوید اما اگر مدت‌هاست که در حال اقدام به بارداری هستید و بارداری رخ نداده‌ است، ممکن است آزواسپرمی علت آن باشد.

علت آزواسپرمی:

از علل آزواسپرمی یا اسپرم صفر می توان به عدم تولید اسپرم توسط بیضه ها بدلیل وجود انواع مشکلات و یا خارج نشدن اسپرم از بدن مرد اشاره کرد. برای آشنایی بهتر با علل آزواسپرمی، بهتر است ابتدا انواع آزواسپرمی را بشناسید. سه نوع آزواسپرمی وجود دارد:

• آزواسپرمی پیش از بیضه: در این نوع آزواسپرمی بیضه ‌ها طبیعی هستند، اما نمی توانند اسپرم تولید کنند. این مسأله ممکن است به دلیل سطح پایین هورمون و یا بعد از انجام شیمی‎درمانی اتفاق بیافتد. این نوع آزواسپرمی بسیار نادر است؛
• آزواسپرمی بیضه ای: در آزواسپرمی بیضه ای، آسیب به بیضه ‌ها باعث ایجاد اختلال در روند طبیعی تولید اسپرم می گردد. این مسأله می‌تواند بدلیل:

-وجود عفونت در دستگاه تناسلی‌ مرد، مانند اپیدیدیمیت و اورتریت (التهاب لوله‌های اسپرم یا التهاب مجاری ادراری)؛

-ابتلا به یک بیماری در دوران کودکی مانند اورکیت ویروسی (التهاب ویروسی بیضه) که سبب تورم یک یا هر دو بیضه می‌شود؛

-ضربه و آسیب به کشاله‌ی ران؛

-ابتلا به سرطان یا درمان آن مانند رادیوتراپی؛

-و یا وجود اختلالات ژنتیکی مانند سندرم کلاین فیلتر (Klinefelter) باشد که در نتیجه، همه این عوامل از علل آزواسپرمی بیضه ای می باشند؛

• آزواسپرمی بعد از بیضه: در این نوع آزواسپرمی، بیضه ها توانایی تولید اسپرم طبیعی را دارند اما مانعی برای خروج آن‌ها در دستگاه تناسلی مرد وجود دارد. از جمله عواملی که مانع از خروج اسپرم از بدن مرد می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-وجود انسداد در لوله ‌هایی که اسپرم را از بیضه‌ ها به آلت تناسلی‌ منتقل می‌کنند که این حالت، آزواسپرمی انسدادی نامیده می‌شود؛

-انجام وازکتومی؛

-انزال خشک (Retrograde) که در این حالت، اسپرم در هنگام ارگاسم به جای خارج شدن از آلت تناسلی‌، به مثانه منتقل می‌شود.

حدود ۴۰ درصد مردان مبتلا به اسپرم صفر از نوع بعد از بیضه می باشند.

تشخیص آزواسپرمی یا اسپرم صفر:

اگر مدت‌هاست در تلاش برای بارداری هستید اما بارداری صورت نگرفته است، پزشک شما با درخواست آزمایش اسپرموگرام (آنالیز اسپرم) وضعیت اسپرم‌ ها را بررسی می‌کند. برای انجام آزمایش اسپرموگرام، نمونه اسپرم تهیه شده در آزمایشگاه و توسط یک میکروسکوپ با قدرت بالا بررسی می‌گردد. در صورتی‌که در نمونه های مایع منی (حداقل دو نمونه که به فاصله‌ی چند روز تهیه شده اند) اسپرمی وجود نداشته باشد، آزواسپرمی یا اسپرم صفر تشخیص داده می شود.

سپس پزشک‌ به بررسی عامل ایجاد کننده آزواسپرمی می پردازد به این صورت که ابتدا اقدام به انجام معاینه‌ فیزیکی می کند، سابقه پزشکی‌ فرد را بررسی کرده و آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ ها درخواست می‌نماید. اگر سطح هورمون ها طبیعی باشد، ممکن است پزشک‌ یک سونوگرافی معمولی یا سونوگرافی مقعدی (transrectal) به منظور تشخیص انسداد انجام دهد و گاهی برای تأیید تشخیص، MRI درخواست کند.

گاهی جراحی تنها راه برای پیدا کردن انسداد است که البته تنها روش قطعی تعیین وجود یا عدم وجود اسپرم در داخل بیضه، نمونه‌برداری از آن یا بیوپسی می‌باشد.

در صورت عدم وجود انسداد، آزمایشات ژنتیک برای تشخیص مشکلات ژنتیکی احتمالی درخواست می‌گردد.

درمان اسپرم صفر و باروری:

چندین نوع روش برای درمان اسپرم صفر که یکی از علل رایج ناباروری مردان است، وجود دارد که البته با توجه به علل آزواسپرمی، راه درمان نیز متفاوت می باشد. در ادامه به بررسی راه های درمان اسپرم صفر می پردازیم:

• در صورت ابتلا به آزواسپرمی نوع انسدادی، راه درمان اسپرم صفر جراحی می باشد. اگر انسداد به تازگی ایجاد شده باشد احتمال اینکه جراحی موفقیت آمیز باشد، افزایش می یابد؛
• اگر علت آزواسپرمی، بیماری واریکوسل باشد با درمان این بیماری مشکل حل خواهد شد، هرچند درمان واریکوسل هنوز بحث برانگیز است. واریکوسل شایع ترین علت ناباروری مردان است و جراحی واریکوسل یک درمان مهم برای بازگرداندن توانایی باروری است؛
• اگر اسپرم صفر به دلیل کمبود هورمون های LH و FSH رخ داده باشد و از نوع آزواسپرمی پیش از بیضه ای باشد، با تجویز این هورمون‌ ها می‌توان به تولید اسپرم توسط بیضه‌ ها کمک کرد. اما در آزواسپرمی از نوع بیضوی، میزان هورمون‌ های LH و FSH بالا می باشد. هرچه میزان هورمون FSH بالاتر باشد، پیش‌آگهی بیماری شدیدتر بوده، اغلب غیرقابل درمان می باشد و افراد مبتلا باید از اسپرم اهدایی برای فرزندآوری استفاده کنند.
• استخراج اسپرم یک روش درمان اسپرم صفر برای افراد مبتلا به آزواسپرمی غير انسدادی يا افرادی که دارای انسداد هستند اما به هر دلیلی نمی خواهند تحت عمل جراحی قرار بگیرند، می باشد.

 استخراج اسپرم از بیضه:

-در طی روش زیر پوستی، اسپرم از میان پوست بیضه بدون ایجاد زخم برداشته می‌شود برای مثال طی عمل کشیدن اسپرم از اپیدیدیم یا PESA، جراح یک سرنگ را از میان پوست وارد اپیدیدیم (لوله های پیچ در پیچی که اسپرم ها را از بیضه خارج می کنند) کرده و اسپرم ها را به داخل سرنگ می‌کشد. اگر مایع جمع آوری شده شامل اسپرم باشد، ذخیره شده و بعدها برای لقاح و ایجاد جنین از آن استفاده می گردد؛

-طی روش دیگری که عمل کشیدن اسپرم از بیضه یا TESA نامیده می‌شود، اگر مایع به دست آمده شامل هچ گونه اسپرمی نباشد، ممکن است بتوان با جابجا کردن محل سرنگ از منطقه ی دیگری از بیضه، اسپرم بدست آورد؛

-در روش کشیدن اسپرم از طریق جراحی کوچک اپیدیدیم یا MESA، جراح از یک میکروسکوپ جراحی برای بزرگنمایی کردن نمای اپیدیدیم استفاده می کند و یک برش کوچک روی بافت نازک اپیدیدیم ایجاد می کند تا لوله های پیچ در پیچ داخل آن آشکار شوند. سپس از وسیله ای به نام میکروپیپت برای سوراخ کردن یک لوله یا بیشتر استفاده می‌شود و مایع از داخل آن برداشته می‌شود. پس از آن بافتی که اپیدیدیم را می پوشاند با بخیه بسته می‌گردد؛

- MicroTESE یا جراحی کوچک برای خارج کردن اسپرم از بیضه، یک جراحی باز دیگر است که در آن، برش کوچکی به جای اپیدیدیم روی بیضه ایجاد می گردد. سپس از میکروسکوپ جراحی برای دیدن لوله های کوچک بافت بیضه استفاده می‌شود و نمونه از لوله‌هایی كه امكان وجود اسپرم در آن‌ها بيشتر است تهیه می‌شود. سپس نمونه تهیه شده از نظر اینکه اصلا حاوی اسپرم می باشد یا نه و در صورت وجود، از نظر میزان سالم بودن اسپرم ها زیر میکروسکوپ مشاهده و بررسی می‌گردد. پس از اطمینان از وجود اسپرم سالم در نمونه گرفته شده، نمونه برای استفاده های بعدی ذخیره و بافت روی بیضه با بخیه بسته می‌شود.

اسپرم های جمع آوری شده به آقایان مبتلا به آزواسپرمی اجازه می‌دهد که از طریق روش های کمک باروری مانند میکرواینجکشن یا ICSI بتوانند صاحب فرزند شوند.

همچنین اسپرم های جمع آوری شده می توانند برای استفاده در آینده فریز و نگه داری شوند. احتمال استخراج اسپرم سالم در این روش نسبت به روش های دیگر بیشتر است.

به طور کلی آزواسپرمی از نوع پیش از بیضه و بعد از بیضه، مقابل درمان می باشد و به صورت طبیعی یا با کمک روش‌ های استخراج اسپرم از بیضه و روش ‌های کمک باروری، امکان باروری وجود دارد. اما آزواسپرمی بیضه ای غیرقابل درمان بوده و برای فرزندآوری، به اسپرم یا جنین اهدایی نیاز است.

کلیه خدمات مربوط به ناباروری مردان اعم از انجام آزمایش اسپرموگرام، استخراج اسپرم به روش های مختلف و درمان آزواسپرمی، در مرکز ناباروری مام ارائه می گردد. جهت مراجعه حضوری و با تماس با مرکز با شماره 42500-021تماس حاصل فرمایید.