آیا دیابت بارداری بعد از زایمان رفع می‌شود؟

قبل از پاسخ به این سوال که آیا دیابت بارداری پس از زایمان از بین می‌رود یا نه، ابتدا باید با مفهوم دیابت بارداری آشنا شویم. دیابت بارداری نوعی دیابت است که به طور خاص در دوران بارداری رخ می‌دهد و به دلیل تغییرات فیزیولوژیک بدن مادر در این دوران به وجود می‌آید. در این وضعیت، سطح قند خون بالا می‌رود و بدن قادر به بازگرداندن آن به حد طبیعی نیست. دلیل این مشکل در بارداری عمدتاً به هورمون‌هایی برمی‌گردد که از جفت ترشح می‌شود. 

این هورمون‌ها به منظور حمایت از جنین و تامین مواد غذایی آن ترشح می‌شوند. از آنجا که جنین برای رشد به گلوکز نیاز دارد و این گلوکز از طریق خون مادر تأمین می‌شود، هورمون‌های جفت از ورود گلوکز به سلول‌های بدن مادر جلوگیری می‌کنند تا مقدار بیش‎تری از آن در دسترس سلول‌های جنین قرار گیرد. در صورتی که بدن مادر نتواند به اندازه کافی انسولین تولید کند تا قند خون را کنترل کند، سطح قند خون افزایش می‌یابد و دیابت بارداری ایجاد می‌شود.

با این تعاریف انتظار می‎رود که دیابت بارداری با به پایان رسیدن بارداری و زایمان به پایان برسد اما همیشه این چنین نیست! متاسفانه خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در مادرانی که طی بارداری خود، دیابت داشتند، در مراحل بعدی زندگی بیش‌تر خواهد بود. آیا راهی برای پیش‌گیری از ادامه دیابت بارداری پس از زایمان وجود دارد؟ 

احتمال باقی ماندن دیابت بارداری پس از زایمان

احتمال باقی ماندن دیابت بارداری پس از زایمان به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما به طور کلی، افراد مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر بیش‌تری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده قرار دارند. مطالعات نشان می‌دهند که حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از زنانی که در دوران بارداری دیابت داشته‌اند، در طول ۵ تا ۱۰ سال پس از زایمان به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند. این احتمال به عواملی مانند وزن پس از زایمان، سابقه خانوادگی دیابت، سن، سطح فعالیت بدنی و رعایت رژیم غذایی سالم بستگی دارد.

از طرفی برخی از زنانی که به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند ممکن است قبل از بارداری دیابت تشخیص داده نشده داشته باشند. برای این زنان، دیابت پس از بارداری از بین نمی‌رود و ممکن است یک بیماری مادام العمر باشد. 

علل ادامه پیدا کردن دیابت بارداری پس از زایمان

به دلیل مجموعه‌ای از عوامل فیزیولوژیک و متابولیک که در دوران بارداری و پس از آن بر بدن تاثیر می‌گذارند، احتمال باقی ماندن دیابت بارداری پس از زایمان وجود دارد. زنان مبتلا به دیابت بارداری باید مراقبت‌های ویژه‌ای پس از زایمان داشته باشند تا از بروز دیابت نوع ۲ در آینده پیش‌گیری کنند. در اینجا دلایلی که باعث می‌شود افراد بیش‌تر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ پس از دیابت بارداری قرار بگیرند آورده شده است:

ناتوانی در بازگشت به حالت عادی

در دوران بارداری، بدن به طور طبیعی هورمون‌هایی تولید می‌کند که ممکن است مقاومت به انسولین ایجاد کنند. به عبارت دیگر، بدن برای تأمین انرژی به جنین نیاز به مقدار بیش‌تری انسولین دارد. در بیش‌تر موارد، این تغییرات پس از زایمان برگشت‌پذیر هستند. اما در برخی از زنان، سیستم متابولیک بدن پس از بارداری به حالت اولیه بازنمی‌گردد و این می‌تواند منجر به ادامه مقاومت به انسولین و یا حتی دیابت نوع ۲ شود.

چاقی و اضافه وزن

 یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای بروز دیابت نوع ۲ پس از دیابت بارداری، اضافه وزن و چاقی است. زنان بارداری که وزن زیادی در دوران بارداری به دست می‌آورند، پس از زایمان به احتمال بیش‌تری دچار دیابت نوع ۲ خواهند شد. چاقی باعث افزایش مقاومت به انسولین می‌شود که در نتیجه ممکن است به ادامه دیابت بارداری منجر شود.

سابقه خانوادگی دیابت

 افرادی که سابقه خانوادگی دیابت در بستگان درجه اول خود دارند، بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند. این موضوع ممکن است در دوران بارداری شدت یابد و در صورتی که دیابت بارداری ایجاد شود، احتمال باقی ماندن آن نیز بیش‌تر خواهد بود.

سن و ویژگی‌های فردی

 زنان بالای ۳۵ سال که دیابت بارداری دارند، بیش‌تر در معرض خطر دیابت نوع ۲ در آینده قرار دارند. عوامل ژنتیکی، نژاد و دیگر ویژگی‌های فردی نیز می‌توانند بر این روند تاثیرگذار باشند.

زمان مناسب برای بررسی دیابت پس از زایمان

 پس از زایمان، معمولاً توصیه می‌شود که مادران مبتلا به دیابت بارداری برای ارزیابی وضعیت قند خون خود، حدود ۶ تا ۱۲ هفته پس از زایمان آزمایش تحمل گلوکز (OGTT) یا آزمایش HbA1c انجام دهند. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا بررسی کنند که آیا دیابت بارداری به دیابت نوع ۲ تبدیل شده است یا خیر.

آزمایش تحمل گلوکز (OGTT) 

در این آزمایش، فرد باید پس از ناشتایی گلوکز خوراکی مصرف کند و سپس سطح قند خون در چند نقطه زمانی اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایش معمولاً ۶ هفته پس از زایمان انجام می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم مقاله آزمایش تحمل گلوکز در بارداری را مطالعه کنید. 

آزمایش HbA1c 

این آزمایش میزان متوسط قند خون را در ۲ تا ۳ ماه گذشته نشان می‌دهد. در صورت مشکوک بودن به دیابت نوع ۲، این آزمایش هم به صورت جایگزین یا تکمیلی برای بررسی وضعیت قند خون انجام می‌شود.

مهم است که این آزمایش‌ها به‌طور منظم پس از زایمان انجام شوند، چرا که زنان مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده قرار دارند. بنابراین، پیگیری و نظارت پس از زایمان برای مدیریت بهتر و پیش‌گیری از مشکلات آینده ضروری است.

راهکار‌های پیش‌گیری از ادامه دیابت بارداری

مهم است که زنان مبتلا به دیابت بارداری پس از زایمان تحت نظارت پزشک قرار بگیرند و اقداماتی مانند انجام آزمایشات منظم قند خون، حفظ وزن سالم و پیروی از یک سبک زندگی سالم را دنبال کنند تا از ابتلا به دیابت نوع ۲ پیش‌گیری کنند. برای پیش‌گیری از ادامه دیابت بارداری پس از زایمان، اقداماتی می‌توان انجام داد که در ادامه آمده است:

کنترل وزن

حفظ وزن مناسب پس از زایمان می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد. توصیه می‌شود که از افزایش وزن زیاد در دوران بارداری جلوگیری شود و پس از زایمان نیز به تدریج وزن کاهش یابد.

تغذیه سالم

یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم چربی و چربی‌های سالم به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند. مصرف قندهای ساده و فرآوری‌شده باید محدود شود.

فعالیت بدنی منظم

انجام فعالیت بدنی منظم و متوسط (حدود ۱۵۰ دقیقه در هفته) به کنترل قند خون و حفظ سلامت کلی کمک می‌کند. ورزش‌های مناسب مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا می‌توانند مفید باشند.

پیگیری منظم قند خون

 بعد از زایمان، پیگیری قند خون برای شناسایی هر گونه تغییرات در سطح قند خون ضروری است. آزمایش‌های منظم مانند تست تحمل گلوکز یا آزمایش سطح HbA1c می‌توانند به شناسایی مشکلات کمک کنند.

مشاوره پزشکی

 ملاقات‌های منظم با پزشک یا متخصص تغذیه برای دریافت مشاوره و راهنمایی‌های مناسب به فرد کمک می‌کند تا به‌طور مؤثر از دیابت پیش‌گیری کند.

استراحت و خواب کافی

 خواب کافی و استراحت مناسب به تنظیم سطح هورمون‌ها و متابولیسم بدن کمک می‌کند.

تاثیر شیردهی بر رفع دیابت بارداری پس از زایمان

شیردهی اثرات مفیدی بر سلامت مادر دارد و می‌تواند به کاهش خطر باقی ماندن دیابت بارداری و تبدیل آن به دیابت نوع ۲ کمک کند. شیردهی باعث می‌شود که بدن مادر انرژی بیش‌تری بسوزاند و به کاهش میزان قند خون کمک کند. این فرآیند می‌تواند به کنترل بهتر سطح گلوکز در خون کمک کند. شیردهی می‌تواند به سوزاندن کالری بیش‌تر و کمک به کاهش وزن پس از زایمان کمک کند. کاهش وزن به طور مستقیم با کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده مرتبط است.

تحقیقات همچنین نشان می‌دهند که شیردهی می‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد، که این مسئله برای مادرانی که پیش از این دیابت بارداری داشته‌اند، مفید است. به این ترتیب، بدن بهتر قادر به استفاده از انسولین می‌شود و سطح قند خون بهبود می‌یابد. 

و در پایان...

بعد از دنیا آوردن فرزندتان، وقت آن است که به مراقبت از خودتان ادامه دهید تا سلامتی شما هم به خوبی حفظ شود. به یاد داشته باشید پس از زایمان، حتی اگر دیابت بارداری شما تمام شده، مهم است که آزمایشات قند خون را انجام دهید تا مطمئن شوید که مشکل جدیدی پیش نیامده است. با رعایت رژیم غذایی بعد از زایمان، ورزش منظم و کنترل وزن پس از زایمان، می‌توانید از بروز دیابت نوع ۲ در آینده جلوگیری کنید.