درد شکم در بارداری

درد شکم در بارداری امری طبیعی است زیرا اندام‌های شما در این دوران دائم در حال تغییر هستند و رحم بزرگ‌تر و رباط‌های عضلات این بخش کشیده می‌شوند. از یبوست گرفته تا دردهای رباط‌های ناحیه‌ی رحم، همه ممکن است علائم شروع یک شکم ‌درد خوش‌خیم در بارداری باشد. با این وجود گاهی دل درد در بارداری ممکن است دلایلی جدی‌تر به همراه دارد.
بهتر است برای یافتن منشأ این نوع از دردها، با علت دردهای شکمی در بارداری آشنا شوید تا تشخیص دهید که چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کنید.

دلایل درد شکم در بارداری

درد زیر شکم یا درد زیر دل در بارداری از هفته‌های اول بارداری شروع می‌شود و درد به مرور کاهش می‌یابد.
گاهی شکم درد در دوران بارداری دارای دلایل معمولی می‌باشند که غالبا باعث بروز مشکل جدی نمی‌شوند. در ادامه به ذکر  علل‌های بی‎‌خطر یا کم‎‌خطر درد شکم در بارداری و به خصوص درد زیر شکم در ماه اول بارداری می‌پردازیم.

بزرگ‌تر شدن رحم

با بزرگ‌تر شدن رحم، به حفره‌ی شکمی فشار وارد می‌شود و جابه‌جایی در این ناحیه به وجود می‌آید. این امر سبب احساس تهوع یا اتساع در شکم می‌شود. راه حل مقابله با این شرایط، افزایش تعداد وعده ‌های غذایی و کاهش حجم آن‌ها، داشتن ورزش منظم، استراحت کافی و تخلیه مرتب مثانه‌ است.

درد رباط‌های گرد رحمی

گاهی اوقات هم‌زمان با بزرگ‌تر شدن رحم، رباط‌های گرد این ناحیه (دو رباط که از جلوی رحم عبور کرده و به سمت کشاله‌ی ران می‌روند) کشیده می‌شوند. شما احتمالا این درد را در نواحی زیر دل حس می‌کنید که به کشاله‌های ران سرایت می‌کند. این درد هنگامی که شما جابه‌جا می‌شوید دردناک و تیز خواهد بود و معمولا در سه ماهه دوم بارداری شروع می‌گردد و خودبه‌خود نیز برطرف می‌شود، ولی در صورتی که این درد باعث احساس ناراحتی در شما می شود، با پزشک خود مشورت کنید تا اجازه‌ی مصرف استامینوفن را به شما بدهد.

یبوست و گاز معده

یبوست و گاز معده متأسفانه بخشی از عوارض بارداری و یک علت دل درد و کمردرد در روزهای اول بارداری هستند. هورمون پروژسترون طی بارداری افزایش می‌یابد و باعث کاهش حرکت لوله‌ی گوارشی و در نتیجه عبور کندتر غذا از آن و نهایتا یبوست می‌شود. برای رفع یبوست در بارداری، مصرف بیشتر آب و مواد غذایی فیبردار توصیه می‌گردد. در صورت رفع نشدن مشکل، از پزشک خود بخواهید تا برایتان داروهای ملین یا مکمل‌های فیبری تجویز کند.

انقباض‌های برکستون‌هیکس

انقباض‌های برکستون‌هیکس(Braxton Hicks)، با رقیق شدن دهانه‌ی رحم ارتباطی ندارند و اغلب دردناک هستند. نکته‌ی اصلی، تشخیص این نوع انقباض‌ها از انقباض‌های اصلی مرتبط با زایمان زودرس است. انقباضات در زمان رخ دادن انقباض‌های اصلی، رفته‌رفته به هم نزدیک می‌شوند.

 اگر خانم باردار هم‌زمان با شروع انقباض‌ها همچنان توانایی انجام کارهای روزانه مانند کتاب خواندن، تلویزیون نگاه کردن یا صحبت کردن را داشته باشد، احتمالا این انقباض‌ها مربوط به زایمان نیستند. از دست دادن آب بدن می‌تواند باعث شروع انقباض‌های برکستون‌هیکس شود. بنابراین دقت کنید که مایعات کافی بنوشید. اگر انقباض‌ها از بین نرفتند و شک داشتید که آیا از نوع انقباض‌های اصلی هستند یا خیر با پزشک خود تماس بگیرید.

علاوه بر این موارد، گاهی دردهای شکمی در دوران بارداری دارای دلایل جدی‎تر و حادتری میباشند که باعث بروز عوارض شدیدی مانند خونریزی، درد غیرقابل تحمل، تب و اختلال در بینایی میشوند که نیازمند رسیدگی سریع متخصص زنان می‌باشد. این دلایل جدی‌تر شامل موارد زیر است.

بارداری خارج رحمی

بارداری خارج رحمی (بارداری نابه‌جا) که در آن سلول تخم (زیگوت) در جایی به جز رحم (اغلب در لوله‌‌های رحمی) لانه‌گزینی می‌کند، در دو درصد بارداری ‌ها رخ می‌دهد و یک علت درد زیر شکم در زنان باردار می‌باشد. در این شرایط فرد احتمالا بین هفته ششم تا دهم بارداری، دچار دردهای شدید شکمی و خونریزی می‌گردد زیرا لوله‌ی رحمی در حال بزرگ‌تر شدن است.

خانم‌هایی که در گذشته تجربه‌ی یک بارداری خارج رحمی یا جراحی‌های لگن، شکم و لوله‌‌های رحمی را داشته‌اند و یا در زمان لقاح مبتلا به اندومتریوز، چسبندگی لوله رحمی، عفونت لگن یا دارای ابزار درون رحمی (IUD) بوده‌اند، بیشتر در معرض بارداری خارج رحمی هستند. همچنین وجود ناهنجاری در شکل رحم و یا استفاده از روش‌های کمک باروری آزمایشگاهی نیز خطر بارداری خارج رحمی را افزایش می‌دهد.

 این نوع بارداری نمی‌تواند ادامه پیدا کند و نیازمند درمان سریع است. اگر نتیجه‌ی آزمایش بارداری شما مثبت ولی هنوز با معاینه‌های پزشکی تأیید نشده است و دل درد دارید، باید سریعا معاینه شوید تا علت دل درد در  بارداری شما مشخص شود. پزشک شما با سونوگرافی می‌تواند تشخیص دهد که تخم (زیگوت) در داخل رحم مستقر شده است یا خیر.

سقط جنین

احساس درد شکم در سه ‌ماهه اول بارداری، احتمال خطر سقط جنین را افزایش میدهد. تقریبا 15 تا 20 درصد بارداری‌ها به سقط جنین ختم می‌شوند. علائم سقط جنین عبارتند از خونریزی و گرفتگی‌های عضلانی که می‌توانند منظم یا شبیه گرفتگی‌های دوران قاعدگی (پریود، عادت ماهانه) باشند.

زایمان زودرس

اگر قبل از هفته 37 ام بارداری، انقباض‌های منظم را تجربه می‌کنید و کمردرد و درد زیر شکم شما از بین نمی‌رود، احتمالا زایمان زودرس را پیش رو خواهید داشت و در این صورت باید سریعا با پزشک خود تماس بگیرید. انقباض‌های مربوط به زایمان زودرس ممکن است با ترشحات واژن، خون یا کاهش در تحرک جنین همراه باشند. در مواردی که این انقباض‌ها عادی باشند، مشکلی ایجاد نمی‌شود و خطر زایمان زودرس وجود ندارد.

جداشدن جفت

جفت منبع اکسیژن و مواد غذایی برای نوزاد است و معمولا به‌خوبی به دیواره‌ی رحم متصل میباشد و تا زمان به‌دنیا آمدن نوزاد از آن جدا نمی‌شود. در موارد نادری (یک تولد از هر 200 تولد) جفت از دیواره‌ی رحم جدا می‌شود که یک عارضه‌ی خطرناک است و معمولا در سه‌ ماهه سوم بارداری اتفاق می‌افتد و می تواند یک علت درد شکم در بارداری باشد.

این نوع درد معمولا شدید و مداوم در نواحی زیر شکم ایجاد میشود و این درد زیر دل در بارداری به مرور شدت می یاید. رحم سفت شده و اگر آن را فشار دهید فرو نمی‌رود. همچنین خونریزی‌های تیره‌رنگ بدون لخته نیز مشاهده می‌گردد. در چنین مواردی ممکن است زن باردار مجبور به زایمان ‌شود که در اغلب موارد متخصص زنان، زایمان سزارین را انجام می‌دهد.

اگر فقط قسمتی از جفت جدا شده باشد پزشک اجازه‌ی ادامه‌ی بارداری را می‌دهد یا زایمان را تحریک کرده و نوزاد را با زایمان طبیعی به‌دنیا می‌آورد. زنانی که سابقه‌ی جدا شدن جفت، فشار خون بالا، تروما یا جراحت شکمی و فشار خون قابل کنترل (پره ‌اکلامپسی) دارند، بیشتر در معرض این خطر هستند.

پره‌ اکلامپسی

عارضه‌ی پره اکلامپسی (Preeclampsia) به‌همراه دیگر ناهنجاریهای مربوط به فشارخون، در پنج تا هشت درصد زنان باردار دیده می‌شود. پره اکلامپسی معمولا بعد از هفته بیستم بارداری مشاهده می‌شود؛ به همین دلیل است که پزشک در هر معاینه، فشار خون فرد را بررسی می‌کند. این عارضه با فشار خون بالا و مشاهده‌ی پروتئین در ادرار همراه است.

فشار خون بالا رگ‌های داخل رحم را که وظیفه تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین را بر عهده دارند، منقبض کرده و باعث کند شدن رشد جنین می‌شود. پره ‌اکلامپسی خطر جدا شدن جفت را نیز افزایش می‌دهد. در موارد حادتر، این عارضه‌ باعث درد سمت راست شکم در نواحی بالاتر، درد بالای شکم در بارداری، تهوع، سردرد، ورم و اختلالات بینایی نیز می‌شود.

عفونت مجاری ادراری

حدود 10 درصد زنان باردار در مرحله‌ای از دوران بارداری خود به عفونت مجاری ادراری (UTI) مبتلا می‌شوند. علائم رایج عفونت ادراری در زنان عبارتند از تکرر ادرار، درد یا سوزش هنگام ادرار و وجود خون در ادرار. اما برخی از بیماران مبتلا به عفونت ادراری، درد شکمی را نیز تجربه می‌کنند.

به همین علت و برای جلوگیری از گسترش عفونت به کلیه‌ها و وقوع زایمان زودرس، در هر معاینه، ادرار زن باردار نیز تست می‌شود. عفونت مجاری ادراری در مراحل اولیه با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.

التهاب آپاندیس

التهاب آپاندیس به سختی در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود زیرا همان‌طور که رحم بزرگ می‌شود، آپاندیس تا نزدیکی ناف یا کبد بالا می‌رود. به علت تشخیص دیرهنگام این التهاب در دوران بارداری، خطر مرگ زن باردار به دلیل التهاب آپاندیس زیاد است. گرچه علامت بارز التهاب آپاندیس درد در سمت راست و زیر دل است، ولی ممکن است درد بالای شکم سمت راست در بارداری احساس شود. علائم دیگر التهاب آپاندیس عبارتند از کم‌اشتهایی، تهوع و استفراغ.

سنگ کیسه‌ی صفرا

سنگ کیسه صفرا یکی از دلایل احساس درد سمت راست شکم در بارداری می‌باشد. تولید سنگ‌ کیسه‌ی صفرا در زنان به‌ خصوص زنانی با وزن زیاد، سن بالای 35 سال و سابقه‌ی تولید سنگ، رایج‌تر است. درد سنگ کیسه‌ی صفرا که اصطلاحاً به آن التهاب کیسه‌ی صفرا یا کُله‌ سیستیت (Cholecystitis) می‌گویند، شدید است و در سمت راست و بالای شکم متمرکز می باشد. در برخی موارد حتی درد به کمر و زیر کتف راست نیز سرایت می‌کند.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

• درد شکم با خونریزی یا بدون خونریزی تا قبل از هفته دوازدهم بارداری؛
• وجود خونریزی با انقباض‌های شدید عضلات؛
• پحس بیش از چهار انقباض در ساعت به مدت دو ساعت؛
• دردهای شکمی شدید و حاد؛
• اختلالات بینایی؛
• سردردهای شدید؛
• ورم شدید دست‌ها، پاها یا صورت؛
• درد یا سختی هنگام دفع ادرار و یا وجود خون در ادرار.

همچنین اگر درد ادامه ‌دار باشد یا با علائمی مانند خونریزی یا گرفتگی شدید عضلات همراه باشد نیز باید به پزشک زنان مراجعه کنید.

درمان درد شکم در بارداری

بسته به عامل ایجاد کننده درد شکم در دوران بارداری، روش درمان درد شکم در بارداری متفاوت است.

 به طور کلی رعایت نکات زیر در به منظور درمان درد شکم در بارداری که در اثر مشکلات جزئی به وجود می آید، بسیار مؤثر می باشد:

• کم کردن حجم وعده های غذایی؛
• افزایش مصرف آب و مایعات؛
• خودداری از انجام حرکات سریع مانند چرخش سریع شکم؛
• راه رفتن برای کمک به خروج گاز های موجود در دستگاه گوارش.

در صورتی که درد شکم در اثر مشکلات حادتر مانند حاملگی خارج رحمی یا سقط جنین باشد، انجام اقدامات درمانی تخصصی، ضروری می باشد.

کلا آخر

در این مقاله به بررسی دلایل و درمان درد شکم در بارداری پرداختیم. در شکم در بارداری شایع است و دلایل متفاوتی دارد، برخی از این دلایل بی‌خطر هستند و با استراحت و مراقبت بر طرف می‌شوند. اگر در بارداری درد زیر شکم داشتید و با استراحت بهتر نشد، لازم است با پزشک خود مشورت کنید.

 شما می‌توانید برای خواندن مقالات بیشتر به مجله اینترنتی مام مراجعه کنید، همچنین برای رزرو نوبت و مشاوره حضوری با متخصصین ما، به مرکز مام مراجعه کنید.