مراحل انجام لقاح آزمایشگاهی یا ای وی اف (IVF)

در این مقاله به بررسی این سوال که مراحل انجام آی وی اف چیست؟ می پردازیم. لقاح آزمایشگاهی یکی از روش های کمک باروری (ART) است که معمولا با نام آی وی اف معرفی می شود. لقاح آزمایشگاهی فرآیند بارورسازی است که در آن سلول تخمک و سلول اسپرم در آزمایشگاه به صورت دستی ترکیب می شوند و سپس طی فرایند انتقال جنین، جنین ایجاد شده به رحم منتقل می شود. از دیگر روش های کمک باروری می توان انتقال سلول های جنسی به درون لوله فالوپ (GIFT) و انتقال سلول تخم به درون لوله فالوپ  (ZIFT) را نام برد.

دلیل استفاده از روش لقاح آزمایشگاهی یا ای وی اف

درمان ناباروری با آی وی اف (IVF) یا لقاح آزمایشگاهی برای درمان ناباروری هایی با علل زیر، انجام می شود:
•    لوله های رحمی، مسدود یا آسیب دیده باشند؛
•    لوله های رحمی خارج شده باشند؛
•    ناباروری علت مردانه داشته باشد، مانند کاهش تعداد اسپرم یا کم تحرکی اسپرم؛
•    وجود اختلالات تخمک گذاری، نارسایی زودرس تخمدان (یائسگی زودرس)، فیبروئید های رحم؛
•    ناهنجاری های ژنتیکی؛
•    اندومتریوز؛
•    حضور آنتی بادی علیه اسپرم یا تخمک؛
•    ناتوانی اسپرم در نفوذ یا زنده ماندن در موکوز (موکوس) دهانه رحم؛
•    ناباروری با علل نامعلوم.

عمل آی وی اف چگونه انجام می شود؟

در اینجا به بررسی نحوه انجام آی وی اف (IVF) یا لقاح آزمایشگاهی می پردازیم. قبل از آغاز دوره درمان ای وی اف ( لقاح مصنوعی یا باروری آزمایشگاهی ) در حدود 4 هفته برای انجام سونوگرافی های اولیه، سنجش هورمونی و آزمایشات لازم زمان نیاز است و پس از آن انجام مراحل ای وی اف آغاز می گردد. مراحل ای وی اف معمولا به ترتیب زیر انجام می گیرد:
-    مرحله یک، تحریک تخمدان: برای تحریک تخمدان و تولید تخمک، داروهای باروری تجویز می شوند. فرآیند تحریک تخمدان در حدود دو هفته به طول می انجامد. برای این کار باید تعداد زیادی تخمک تولید شود زیرا برخی تخمک ها یا تکامل پیدا نمی کنند، یا بعد از خارج کردن آن ها از تخمدان ها، بارور نمی شوند. در این مرحله سونوگرافی واژینال برای معاینه و بررسی وضعیت تخمدان ها و آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون ها استفاده می شود.
-    مرحله دو، عمل تخمک گیری یا پانکچر: بعد از مرحله تحریک تخمدان، تخمک ها با کمک تصاویر سونوگرافی از طریق یک جراحی کوچک که یک سوزن توخالی را از طریق واژن داخل حفره لگنی کرده و به سمت تخمک ها هدایت می کند و به آن عمل تخمک گیری یا پانکچر می گویند، خارج می شوند. عمل پانکچر در حدود نصف روز زمان می برد و برای کاهش درد و ناراحتی فرد، داروهای مسکن تجویز می گردد.
-    مرحله سه، تهیه نمونه اسپرم: پس از پانکچر، فرآیند آماده سازی اسپرم در همان روز انجام می گیرد تا اسپرم ها برای لقاح با تخمک آماده شوند.
-    مرحله چهار، بارور کردن تخمک: طی فرآیندی به نام تلقیح یا بارور کردن تخمک، اسپرم و تخمک در ظروف آزمایشگاهی با هم مخلوط می شوند و در آزمایشگاه نگهداری می شوند تا لقاح صورت گیرد. در برخی موارد که احتمال لقاح بسیار پایین است، از روش تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) استفاده می شود. طی این فرآیند، یک سلول اسپرم مستقیم به درون سلول تخمک تزریق می شود تا لقاح رخ دهد. تخمک ها تا وقوع لقاح و انجام تقسیم سلولی کنترل می شوند. هنگامی که بارور کردن تخمک ها صورت گرفت، تخمک های لقاح یافته، جنین در نظر گرفته می شوند. متخصصین به طور منظم جنین های ایجاد شده را بررسی می کنند تا از رشد مناسب آن ها آگاه باشند. در حدود پنج روز یک جنین طبیعی چندین سلول دارد که به طور فعال تقسیم می شوند. زوج هایی که در معرض خطر انتقال یک بیماری ژنتیکی به فرزندشان هستند، می توانند در کنار روش معمول لقاح آزمایشگاهی یا IVF، از تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGD) نیز که سه تا چهار روز بعد از بارور کردن تخمک ها انجام می شود، کمک بگیرند تا سلامت جنینشان ارزیابی شود.
-    مرحله پنج، انتقال جنین: انتقال جنین ها به رحم زن معمولا سه تا پنج روز بعد از خارج کردن تخمک ها و لقاح انجام می گیرد. کاتتر یا لوله کوچک به داخل رحم وارد می شود تا جنین ها را منتقل کند. این فرآیند برای بیشتر خانم ها بدون درد است البته برخی انقباض های خفیفی را احساس می کنند. اگر انتقال جنین با موفقیت انجام شود، لانه گزینی معمولا شش تا ده روز بعد از خارج کردن تخمک رخ می دهد.
تعداد جنین های منتقل شونده معمولا بستگی به تعداد تخمک های جمع آوری شده و سن مادر دارد. نرخ لانه گزینی با افزایش سن مادر، کاهش پیدا می کند. به همین علت تخمک های بیشتری باید بارور شوند و به رحم منتقل شوند تا با توجه به سن مادر احتمال لانه گزینی افزایش یابد. البته تعداد بیشتر جنین احتمال چندقلوزایی را هم افزایش می دهد. با پزشک خود قبل از انجام انتقال جنین، مشورت کنید.

درصد موفقیت ای وی اف

درصد موفقیت آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله سابقه تولید مثلی، سن مادر، علت ناباروری و عوامل مربوط به سبک زندگی. طبق آمار، در بین روش های کمک باروری موجود، ای وی اف پرکاربرد ترین روش کمک باروری محسوب می شود.
همچنین مهم است که بدانید نرخ بارداری با روش های کمک باروری به اندازه نرخ بارداری های طبیعی نیست و گاهی این روش ها چندین بار باید تکرار شوند تا بارداری حاصل شود.
در صورتی که تخمک های سالم تولید نشود، مرد عقیم باشد و یا از سایر روش های درمان ناباروری نتیجه ای حاصل نشود می توان از گزینه تخمک اهدایی، اسپرم اهدایی و یا جنین های اهدایی استفاده کرد. البته بهتر است در چنین مواردی با یک مشاور متخصص مشورت کنید تا از شرایط حقوقی مربوط به اهدای سلول های جنسی مانند حقوق قانونی اهدا کننده مطلع شوید.