مراحل انجام لقاح آزمایشگاهی یا ای وی اف (IVF)  

در این مقاله به بررسی این سوال که مراحل انجام ای وی اف چیست می‌پردازیم. لقاح آزمایشگاهی یکی از روش های کمک باروری (ART) است که معمولا با نام آی وی اف معرفی می‌شود. لقاح آزمایشگاهی فرآیند بارورسازی است که در آن سلول تخمک و سلول اسپرم در آزمایشگاه به صورت دستی ترکیب می‌شوند و سپس طی فرایند انتقال جنین، جنین ایجاد شده به رحم منتقل می‌شود. از دیگر روش های کمک باروری می توان انتقال سلول‌های جنسی به درون لوله فالوپ (GIFT) و انتقال سلول تخم به درون لوله فالوپ (ZIFT) را نام برد.

علت پیشنهاد ای وی اف

درمان ناباروری با ای وی اف (IVF) یا لقاح آزمایشگاهی برای درمان ناباروری‌هایی با علل زیر، انجام می‌شود:

• لوله های رحمی مسدود یا آسیب دیده باشند؛
• لوله‌های رحمی خارج شده باشند؛
• ناباروری علت مردانه داشته باشد، مانند کاهش تعداد اسپرم یا کم تحرکی اسپرم؛
• وجود اختلالات تخمک گذاری، نارسایی زودرس تخمدان (یائسگی زودرس)، فیبروئیدهای رحم؛
• ناهنجاری‌های ژنتیکی؛
• اندومتریوز؛
• حضور آنتی بادی علیه اسپرم یا تخمک؛
• ناتوانی اسپرم در نفوذ یا زنده ماندن در موکوز (موکوس) دهانه رحم؛
• ناباروری با علل نامعلوم. 

عمل آی وی اف چگونه انجام می‌شود؟

در اینجا به بررسی نحوه انجام آی وی اف (IVF) یا لقاح آزمایشگاهی می‌پردازیم. قبل از آغاز دوره درمان ای وی اف (لقاح مصنوعی یا باروری آزمایشگاهی) در حدود 4 هفته برای انجام سونوگرافی‌های اولیه، سنجش هورمونی و آزمایشات لازم زمان نیاز است و پس از آن انجام مراحل ای وی اف آغاز می‌گردد. مراحل ای وی اف معمولا به ترتیب زیر انجام می‌گیرد:

اولین مرحله ای وی اف، تحریک تخمدان 

برای تحریک تخمدان و تولید تخمک، داروهای باروری تجویز می‌شوند و فرآیند تحریک تخمدان در حدود دو هفته به طول می‌انجامد. برای این کار باید تعداد زیادی تخمک تولید شود زیرا برخی تخمک‌ها یا تکامل پیدا نمی‌کنند یا بعد از خارج کردن آن‌ها از تخمدان، بارور نمی‌شوند.

 در این مرحله سونوگرافی واژینال برای معاینه و بررسی وضعیت تخمدان ها و آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون ها استفاده می‌شود.

دومین مرحله ای وی اف، تخمک گیری یا پانکچر

بعد از مرحله تحریک تخمدان، تخمک‌ها با کمک تصاویر سونوگرافی از طریق یک جراحی کوچک که یک سوزن توخالی را از طریق واژن داخل حفره لگنی کرده و به سمت تخمک‌ها هدایت می‌کند و به آن عمل تخمک گیری یا پانکچر می‌گویند، خارج می‌شوند. عمل پانکچر در حدود نصف روز زمان می‌برد و برای کاهش درد و ناراحتی فرد، داروهای مسکن تجویز می‌گردد.

سومین مرحله ای وی اف، تهیه نمونه اسپرم

پس از پانکچر، فرآیند آماده سازی اسپرم در همان روز انجام می‌گیرد تا اسپرم‌ها برای لقاح با تخمک آماده شوند. اسپرم‌ها یا به صورت مستقیم از طریق استمناء و یا با نمونه برداری مستقیم از بیضه (تست TESE) به دست می‌آیند.

چهارمین مرحله ای وی اف، لقاح آزمایشگاهی

طی فرآیندی به نام تلقیح یا بارور کردن تخمک، اسپرم و تخمک در ظروف آزمایشگاهی با هم مخلوط می‌شوند و در آزمایشگاه نگهداری می‌شوند تا لقاح صورت گیرد در برخی موارد که احتمال لقاح بسیار پایین است، از روش تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) استفاده می‌شود. 

طی این فرآیند، یک سلول اسپرم مستقیم به درون سلول تخمک تزریق می شود تا لقاح رخ دهد. تخمک ها تا وقوع لقاح و انجام تقسیم سلولی کنترل می‌شوند هنگامی که بارور کردن تخمک‌ها صورت گرفت، تخمک‌های لقاح یافته، جنین در نظر گرفته می‌شوند. 

متخصصین به طور منظم جنین‌های ایجاد شده را بررسی می‌کنند تا از رشد مناسب آن‌ها آگاه باشند. در حدود پنج روز یک جنین طبیعی چندین سلول دارد که به طور فعال تقسیم می‌شوند. زوج‌هایی که در معرض خطر انتقال یک بیماری ژنتیکی به فرزندشان هستند، می‌توانند در کنار روش معمول لقاح آزمایشگاهی یا IVF، از تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGD) نیز که سه تا چهار روز بعد از بارور کردن تخمک‌ها انجام می‌شود، کمک بگیرند تا سلامت جنینشان ارزیابی شود.

پنجمین مرحله ای وی اف، انتقال جنین

انتقال جنین‌ها به رحم زن معمولا سه تا پنج روز بعد از خارج کردن تخمک‌ها و لقاح انجام می‌گیرد. کاتتر یا لوله کوچک به داخل رحم وارد می شود تا جنین‌ها را منتقل کند. این فرآیند برای بیشتر خانم‌ها بدون درد است البته برخی انقباض‌های خفیفی را احساس می‌کنند.

اگر انتقال جنین با موفقیت انجام شود، لانه گزینی معمولا شش تا ده روز بعد از خارج کردن تخمک رخ می‌دهد تعداد جنین‌های منتقل شونده معمولا بستگی به تعداد تخمک‌های جمع آوری شده و سن مادر دارد.

نرخ لانه گزینی با افزایش سن مادر، کاهش پیدا می‌کند. به همین علت تخمک‌های بیشتری باید بارور شوند و به رحم منتقل شوند تا با توجه به سن مادر احتمال لانه گزینی افزایش یابد. البته تعداد بیشتر جنین احتمال چندقلوزایی را هم افزایش می دهد. با پزشک خود قبل از انجام انتقال جنین، مشورت کنید.

درصد موفقیت ای وی اف

درصد موفقیت آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله سابقه تولید مثلی، سن مادر، علت ناباروری و عوامل مربوط به سبک زندگی. طبق آمار، در بین روش های کمک باروری موجود، که امکان تعیین جنسیت با ای وی اف نیز وجود دارد

همچنین مهم است که بدانید نرخ بارداری با روش های کمک باروری به اندازه نرخ بارداری های طبیعی نیست و گاهی این روش ها چندین بار باید تکرار شوند تا بارداری حاصل شود.

در صورتی که تخمک های سالم تولید نشود، مرد عقیم باشد و یا از سایر روش های درمان ناباروری نتیجه ای حاصل نشود می توان از گزینه تخمک اهدایی، اسپرم اهدایی و یا جنین های اهدایی استفاده کرد. البته بهتر است در چنین مواردی با یک مشاور متخصص مشورت کنید تا از شرایط حقوقی مربوط به اهدای سلول های جنسی مانند حقوق قانونی اهدا کننده مطلع شوید.

برای ای وی اف چند مرتبه باید مراجعه کنم؟

به جرات می توان گفت این سوال پاسخ مشخصی ندارد. زیرا آی وی اف یک درمان تضمینی نیست که بتوان زمان دقیق باردار شدن را پیشگویی کرد و شرایط هر زوج با دیگری متفاوت است. اما ما قصد داریم به صورت خلاصه مراحل ای وی اف و مدت زمان هر مرحله را مرور کنیم تا زوجین برای درمان خود برنامه ریزی دقیق‌تری داشته باشند. به خصوص زوجینی که از شهرها یا کشورهای دیگر مراجعه می‌کنند یا زوجین شاغلی که برای هر ویزیت نیاز به مرخصی دارند.

1. ویزیت اول قبل از شروع سیکل

معمولا ویزیت اول نیاز نیست در روز خاصی از سیکل قاعدگی شما باشد. شما برای نوبت گیری با شماره ۰۲۱۴۲۵۰۰ تماس میگیرید و با قسمت نوبت دهی ارتباط می‌گیرید. ویزیت اول برای آشنایی شما با مجموعه و پزشک و همینطور تشکیل پرونده است. در طی ویزیت اول پزشک مدارک پزشکی شما را بررسی می‌کند و در صورت داشتن نواقص، آن را برطرف می‌کند تا روش درمان مناسب را تشخیص دهد. 

اگر مدارک شما تکمیل باشد و پزشک ivf را روش درمان مناسب شما بداند، ویزیت بعدی شما برای شروع سیکل تخمک کشی است. در صورتی که همسر شما تاکنون آزمایش اسپرم نداده است یا آزمایش اسپرم آقا برای بیش از ۳ ماه پیش است یا آقا مشکلی در آزمایش اسپرم داشته است باید حتما توسط ارولوژیست مرکز مام ویزیت شوند.

2. ویزیت دوم شروع سیکل تخمک کشی

شما باید در 3 روز اول شروع خونریزی خود مراجعه کنید تا داروهای تحریک تخمدان برای شما تجویز شود. شاید برای شما سوال باشد که چطور میتوانم دقیقا در همین سه روز مراجعه کنم؟ شاید نوبت‌های پزشکم در این سه روز پر باشد. ما برای رفاه و صرفه جویی در زمان مراجعین برای افرادی که قصد ورود به سیکل دارند نوبت‌هایی را به صورت رزرو داریم تا از سیکل خود جا نمانند. 

3. ویزیت سوم جهت بررسی فولیکول‌ها 

۷ الی ۹ روز بعد باید برای سونوگرافی و بررسی میزان رشد فولیول‌ها مراجعه کنید. اگر سرعت رشد فولیکول‌ها زیاد یا کم باشد پزشک با تغییر دوز دارو یا تغییر نوع آن سعی می‌کند رشد فولیکول‌ها را جوری تنظیم کند تا در روز تخمک کشی (پانکچر) فولیکول‌ها در بهترین حالت خود باشند. در این ویزیت روز دقیق تخمک کشی نیز تعیین می‌شود.

4. ویزیت چهارم روز تخمک کشی

این ویزیت در روز ۱۴ ۱۵ یا ۱۶ سیکل شما است. حضور همسر برای ارايه نمونه اسپرم واجب است. پس از تخمک کشی، جنین شناس اسپرم را با تخمک لقاح می‌دهد.

5. ویزیت پنجم شروع سیکل انتقال جنین

دقیقا دومین پریود بعد از تخمک کشی باید مراجعه کنید. این ویزیت نیز باید در سه روز اول قاعدگی باشد تا پزشک دارو های سیکل انتقال جنین را برای شما شروع کند.

6. ویزیت ششم بررسی ضخامت اندومتر رحم

در روز ۹ یا ۱۰ سیکل قاعدگی باید برای بررسی ضخامت اندومتر و تعیین روز انتقال جنین مراجعه کنید.

7. ویزیت هفتم روز طلایی انتقال جنین

روز ۱۸ یا ۱۹ سیکل به همراه همسرتان برای انتقال جنین باید مراجعه کنید.

البته توجه کنید تمام مراحل فوق به صورت کلی بیان شده است. گاهی ممکن است به دلایلی، سیکل شما کنسل شود. گاهی هم ممکن است به دلایلی چندین ماه بین سیکل تخمک کشی و انتقال فاصله بیفتد. در این زمان جنین‌ها فریز می‌شوند تا پزشک زمان مناسب انتقال را اعلام کند. دو هفته بعد از انتقال جنین باید آزمایش خون بارداری دهید تا نتیجه انتقال مشخص شود. اگر انتقال منفی بود و شما همچنان تعدادی جنین فریز شده داشته باشید، باید سیکل‌های انتقال تا زمانی که بارداری حاصل شود تکرار کنید.

عمل ای وی اف چند ساعت طول میکشد

IVF طور کلی شامل دو مرحله جمع‌آوری تخمک از تخمدان‌ها (تخمک‌کشی) و انتقال جنین به رحم است. تخمک‌کشی یک جراحی سرپایی ساده واژینال است که حدود نیم ساعت طول می‌کشد. انتقال جنین به رحم نیز معمولاً حدودیک ربع به طول می‌انجامد. با این حال، زمان‌های آماده‌سازی و پیگیری نیز وجود دارد که ممکن است چندین روز یا هفته به طول بینجامد.

شما می‌توانید برای خواندن مقالات بیشتر به مجله اینترنتی مام مراجعه کنید، همچنین برای رزرو نوبت و مشاوره حضوری با متخصصین ما، به مرکز مام مراجعه کنید.